Nhật Bản có đang thất thế trong 'cuộc đua AI'?

AI tạo sinh đã trở thành chủ đề nóng nhất trong giới công nghệ kể từ khi OpenAI ra mắt ChatGPT vào cuối năm ngoái. Theo nghiên cứu của Goldman Sachs, những đột phá về trí tuệ nhân tạo có tiềm năng thúc đẩy GDP toàn cầu tăng 7% GDP, tương đương gần 7 nghìn tỷ USD, trong thập kỷ tới.

NHẬT BẢN “TỤT HẬU” VỀ PHÁT TRIỂN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO?

Noriyuki Kojima, đồng sáng lập công ty khởi nghiệp Nhật Bản, Kotoba Technology cho biết, Nhật Bản hiện đang đi sau Mỹ, Trung Quốc và EU trong việc phát triển các thuật toán này. Các công ty của Trung Quốc, bao gồm gã khổng lồ công nghệ Alibaba và Tencent, đã ra mắt ít nhất 79 LLM trong vòng 3 năm qua,

Theo đánh giá của CNBC, Nhật Bản hiện đang đi sau Hoa Kỳ, Trung Quốc và Châu Âu về quy mô và tốc độ phát triển của các mô hình LLM. Kojima cho biết: “Việc Nhật Bản tụt hạng trong lĩnh vực AI tạo sinh phần lớn vấn đề nằm ở phát triển học sâu”. Giải thích điều này, Kojima cho biết thêm, học sâu đòi hỏi cả một cộng đồng kỹ sư phần mềm để phát triển cơ sở hạ tầng và ứng dụng cần thiết. Tuy nhiên, theo tính toán của Bộ Kinh tế Thương mại và Công nghiệp, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với vấn đề thiếu hụt khoảng 789.000 kỹ sư phần mềm vào năm 2030. Quốc gia này hiện được xếp hạng thứ 28 trong số 63 quốc gia về kiến thức công nghệ, theo Xếp hạng năng lực cạnh tranh kỹ thuật số thế giới của IMD.

Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng phải đối mặt với những thách thức về phần cứng vì các mô hình LLM cần được đào tạo bằng siêu máy tính AI như Vela của IBM và hệ thống được lưu trữ Azure của Microsoft. Thế nhưng, điều đáng buồn là Nhật Bản hiện chưa có công ty tư nhân nào sở hữu những “cỗ máy đẳng cấp thế giới” như vậy, ngoại trừ một số siêu máy tính do chính phủ kiểm soát như Fugaku.

Ông nói: “Các siêu máy tính quy mô lớn là xương sống của sự phát triển LLM, vì nó là nút cổ chai quan trọng nhất trong quá trình này”.

Viện Công nghệ Tokyo và Đại học Tohoku có kế hoạch sử dụng Fugaku để phát triển LLM cùng với sự hợp tác của các nhà phát triển siêu máy tính Fujitsu và Riken. Fujitsu cho biết các tổ chức có kế hoạch công bố kết quả nghiên cứu vào năm 2024 để giúp các nhà nghiên cứu và kỹ sư Nhật Bản khác phát triển LLM.

Chính phủ Nhật Bản cũng sẽ đầu tư 6,8 tỷ yên (48,2 triệu USD), khoảng một nửa tổng chi phí, để xây dựng một siêu máy tính mới chuyên về đào tạo LLM ở Hokkaido nhằm thúc đẩy sự phát triển AI tạo sinh của Nhật Bản. Dự án này sẽ chính thức bắt đầu vào đầu năm tới, theo nguồn tin từ Nikkei Asia.

Vào tháng 4, trong một cuộc gặp mặt với ông trùm của ngành AI Sam Altman, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cho biết nước này ủng hộ việc sử dụng các công nghệ AI sáng tạo trong công nghiệp. Về phía Giám đốc điều hành OpenAI, ông cho biết công ty đang tìm cách mở văn phòng tại Nhật Bản.

CÁC CÔNG TY NHẬT BẢN THEO ĐUỔI AI TẠO SINH

Hiện nay, các công ty công nghệ lớn của Nhật Bản cũng đang nỗ lực nghiên cứu và phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo để nâng cao vị thế của Nhật Bản trong lĩnh vực công nghệ. Vào tháng 6, bộ phận công nghệ của SoftBank cho biết họ có kế hoạch phát triển nền tảng AI của riêng mình. Giám đốc điều hành SoftBank, Masayoshi Son khẳng định công ty đầu tư có kế hoạch chuyển từ “chế độ phòng thủ” sang “chế độ tấn công” phát triển AI. “Chúng tôi muốn trở thành vị trí dẫn đầu trong cuộc cách mạng AI”, Son cho biết trong cuộc họp thường niên của các cổ đông.

Tập đoàn SoftBank đã bán 85% cổ phần của mình trong SB Energy (công ty chuyên phát triển năng lượng sạch) cho Toyota Tsusho vào tháng 4 và gần đây họ tiếp tục đồng ý bán 90% cổ phần của mình trong Fortress Investment Group, nhà quản lý đầu tư Hoa Kỳ. Giải thích về những động thái này, SoftBank cho biết việc cắt giảm các khoản đầu tư giúp ngân hàng tập trung mọi nguồn lực vào AI thông qua đơn vị đầu tư vốn mạo hiểm của họ Vision Fund.

Công ty thiết kế chip Arm thuộc sở hữu của SoftBank có kế hoạch niêm yết IPO tại Hoa Kỳ vào cuối năm nay. Amir Anvarzadeh, chiến lược gia thị trường chứng khoán Nhật Bản tại Asymmetric Advisors, dự đoán: “Đây có thể sẽ là thương vụ IPO lớn nhất trên toàn thế giới”. Ông cũng cho biết, đợt IPO này sẽ cung cấp nguồn vốn khổng lồ cho SoftBank. Trước đó, công ty đã báo cáo khoản lỗ kỷ lục 4,3 nghìn tỷ yên tại Quỹ Vision Fund trong năm tài chính kết thúc vào cuối tháng 3 năm nay.

Arm ban đầu có kế hoạch huy động từ 8 tỷ đến 10 tỷ USD. Nhưng với nhu cầu về chip bán dẫn “tăng vọt”, Anvarzadeh gợi ý Arm có thể huy động từ 50 tỷ đến 60 tỷ USD hoặc “85% vốn hóa thị trường của SoftBank”. Ông cho biết giá cổ phiếu của SoftBank có thể sẽ tăng, tuy nhiên, điều này không nói lên điều gì về nỗ lực phát triển AI của họ. “Về cơ bản, tôi không nghĩ SoftBank sẽ thay đổi quá nhiều cục diện của Nhật Bản…”, ông nói.

Vừa qua, công ty viễn thông Nhật Bản, NTT cũng đã công bố kế hoạch phát triển LLM trong năm tài chính này. NTT cho biết họ sẽ rót 8 nghìn tỷ yên trong 5 năm tới vào các lĩnh vực tăng trưởng như trung tâm dữ liệu và AI, tăng 50% so với mức đầu tư trước đó.

Đánh giá tình hình chung, Kojima cho biết việc phát triển các LLM đòi hỏi vốn đầu tư đáng kể và lực lượng lao động có tay nghề cao trong xử lý ngôn ngữ tự nhiên và điện toán hiệu năng cao, vì vậy, “Những người chơi lớn như SoftBank và NTT không thể thay đổi bối cảnh AI trong thời gian ngắn”.

Hiện nay, Hitachi đã thành lập một trung tâm AI tạo sinh để thúc đẩy nhân viên sử dụng công nghệ một cách an toàn và hiệu quả. Tập đoàn cho biết, với chuyên môn của các nhà khoa học dữ liệu, nhà nghiên cứu AI và các chuyên gia có liên quan, trung tâm sẽ xây dựng các hướng dẫn để giảm thiểu những lo lắng về rủi ro tiềm ẩn của AI tạo sinh.

Chánh văn phòng Nội các Hirokazu Matsuno cho biết Nhật Bản thậm chí sẽ xem xét việc chính phủ áp dụng công nghệ AI như ChatGPT vào công tác quản lý, với điều kiện là các vấn đề về an ninh mạng và quyền riêng tư được giải quyết.

Ngô Huyền