Nguồn cơn của khủng hoảng kinh tế ở Sri Lanka

Theo Reuters, cuộc khủng hoảng kinh tế Sri Lanka đã đặt dấu chấm hết cho chính quyền của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa. Sáng 13/7, ông rời khỏi quốc đảo tới Maldives và đồng ý từ chức từ nơi ẩn náu.

Trước đó, đám đông biểu tình đã tràn vào dinh thự của tổng thống và phóng hỏa nhà riêng của thủ tướng Sri Lanka ở Colombo.

Nguyên nhân đằng sau các cuộc biểu tình là tình trạng mất điện, giá cả trên trời và thiếu hụt hàng hóa thiết yếu kéo dài. Bạo lực và hỗn loạn đã bao trùm quốc đảo 22 triệu dân khi Sri Lanka đang đàm phán với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) về một kế hoạch giải cứu.

Dự trữ USD cạn kiệt khiến Sri Lanka không thể nhập khẩu những mặt hàng thiết yếu, nhất là nhiên liệu. Ảnh: Reuters.

Nguồn cơn khủng hoảng

Theo giới quan sát, sự quản lý yếu kém của chính quyền Sri Lanka đã làm suy yếu sức khỏe tài chính của đất nước. Chi tiêu công vượt quá thu nhập, trong khi sản lượng hàng hóa và dịch vụ trong nước không thể đáp ứng nhu cầu.

Tình hình càng trở nên nghiêm trọng sau khi chính quyền ông Rajapaksa ban hành các đợt cắt giảm thuế mạnh tay. Nhiều tháng sau, đại dịch Covid-19 bùng phát.

Dịch bệnh đã xóa sổ các nguồn thu lớn của Sri Lanka, nhất là từ ngành công nghiệp du lịch. Trong khi đó, kiều hối do những công dân làm việc ở nước ngoài gửi về cũng giảm mạnh, một phần do tỷ giá hối đoái không linh hoạt.

Các cơ quan xếp hạng đã cảnh báo về tình hình tài chính công và khả năng trả nợ nước ngoài của Sri Lanka. Kể từ năm 2020, họ liên tục hạ xếp hạng tín nhiệm của đảo quốc. Cuối cùng, Sri Lanka bị loại bỏ khỏi thị trường tài chính quốc tế.

Người biểu tình Sri Lanka xông vào dinh thự của tổng thống. Ảnh: CNN.

Để duy trì tăng trưởng kinh tế, chính quyền Sri Lanka phải phụ thuộc vào dự trữ ngoại hối. Lượng dự trữ ngoại hối của nước này lao dốc tới 70% trong vỏn vẹn 2 năm.

Theo dữ liệu được Ngân hàng Trung ương Sri Lanka công bố hôm 7/7, dự trữ ngoại hối của Sri Lanka đã giảm từ 1,89 tỷ USD trong tháng 5 xuống 1,86 tỷ USD vào cuối tháng 6, tính cả khoản hoán đổi có điều kiện 1,5 tỷ USD với Trung Quốc.

Tình trạng cạn kiệt dự trữ ngoại hối khiến Sri Lanka không thể thanh toán cho các hàng hóa nhập khẩu như thực phẩm và nhiên liệu. Cuộc khủng hoảng đã làm tê liệt Sri đất nước. Tình trạng thiếu nhiên liệu khiến người dân phải xếp hàng dài để mua xăng và chịu cảnh mất điện thường xuyên. Các bệnh viện thậm chí còn không đủ thuốc dùng.

Nguồn cung khan hiếm đẩy giá cả tăng vọt. Ngân hàng Trung ương Sri Lanka cho biết lạm phát đã tăng lên 54,6% vào tháng 6 và có thể đạt 70%.

Theo cuộc khảo sát của Liên Hợp Quốc, cứ 5 người ở Sri Lanka thì có tới 4 người bắt đầu bỏ bữa vì không đủ tiền ăn. Tổ chức này cũng cảnh báo về "cuộc khủng hoảng nhân đạo thảm khốc" với hàng triệu người đang lâm vào cảnh khốn khó.

Hồi tháng 5, Sri Lanka cũng chính thức vỡ nợ sau khi không thể trả lãi 78 triệu USD trái phiếu khi hết thời gian ân hạn.

Chính phủ vào cuộc chậm

Dù tình hình kinh tế đang xấu đi nhanh chóng, ban đầu, chính quyền ông Rajapaksa đã trì hoãn các cuộc thảo luận với IMF.

Trong nhiều tháng, các nhà lãnh đạo phe đối lập và một số chuyên gia tài chính đã thúc giục chính phủ hành động, nhưng họ vẫn giữ vững lập trường, hy vọng vào sự phục hồi của kiều hối và ngành du lịch.

Cuối cùng, nhận thức được quy mô của cuộc khủng hoảng, chính phủ đã tìm kiếm sự giúp đỡ từ các quốc gia như Ấn Độ và Trung Quốc. Đó là những nước lớn trong khu vực, vốn đang tranh giành ảnh hưởng đối với hòn đảo có vị trí chiến lược này.

Ấn Độ đã cho Sri Lanka vay thêm hàng tỷ USD để thanh toán cho các hàng hóa thiết yếu nhập khẩu. Theo New Delhi, khoản hỗ trợ lên tới 3,5 tỷ USD trong năm nay.

Các cuộc biểu tình đã nổ ra trong nhiều tháng qua, kêu gọi Tổng thống Gotabaya Rajapaksa từ chức. Ảnh: New York Times.

Trung Quốc ít can thiệp công khai hơn, nhưng cho biết họ ủng hộ các nỗ lực tái cơ cấu nợ của đảo quốc này.

Hồi đầu năm, ông Rajapaksa đã yêu cầu Trung Quốc tái cơ cấu các khoản nợ trị giá khoảng 3,5 tỷ USD. Vào cuối năm ngoái, Bắc Kinh cũng cung cấp cho Sri Lanka một thỏa thuận hoán đổi bằng đồng nhân dân tệ trị giá 1,5 tỷ USD để tài trợ cho các mặt hàng nhập khẩu thiết yếu.

Đến nay, Sri Lanka đã nối lại đàm phán với IMF về một gói cứu trợ và tiến hành thảo luận tái cấu trúc nợ cùng các chủ nợ.

Mới đây, Ngân hàng Trung ương Sri Lanka đã nâng lãi suất chuẩn 100 điểm phần trăm lên 15,5% để kiềm chế lạm phát. Như vậy, tính từ đầu năm đến nay, ngân hàng trung ương nước này đã nâng tổng cộng 9,5 điểm phần trăm.

Thảo Phương