Người phụ nữ Vân Kiều bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc

Chị Thới (thứ 2, trái sang) tham gia tập luyện với các thành viên Câu lạc bộ Cồng chiêng Khối 6 - Ảnh: M.L

Từ bé, Thới thường được theo bố mẹ đi xem các lễ hội của người Vân Kiều ở bản Pa Nho (nay là Khối 6). Những lời ca tiếng hát thiết tha, âm thanh rộn ràng của các loại nhạc cụ cùng những màu sắc, hoa văn rất đẹp trên trang phục của nam, nữ Vân Kiều luôn cuốn hút sự tò mò của Thới. Ngoài giờ đi học, Thới xin đi theo các nghệ nhân ở bản để được xem tập hát, chơi nhạc cụ và dệt thổ cẩm.

Với tính kiên nhẫn, thích tìm tòi, Thới sớm làm quen được với khung dệt, những cuộn chỉ đa sắc màu, các loại nhạc cụ. Tự nghe, tự tập rồi Thới cũng bắt đầu hát được những làn điệu dân ca cùng những động tác dân vũ cơ bản của đồng bào Vân Kiều. Để được học hỏi, rèn luyện nhiều hơn, năm 15 tuổi, Thới đăng ký tham gia Câu lạc bộ Cồng chiêng và Nhóm dệt thổ cẩm của bản Pa Nho.

Tại đây, chị có cơ hội gặp gỡ, học hỏi các nghệ nhân về kiến thức cũng như kinh nghiệm trong thực hành dân ca, dân vũ, tìm hiểu sâu hơn về các loại nhạc cụ truyền thống và nghề dệt thổ cẩm. Thới đã nhanh chóng tiếp cận và thực hành khá thành thạo, nhất là đối với dân ca, dân vũ và dệt thổ cẩm.

Tại các buổi sinh hoạt câu lạc bộ cồng chiêng, chị học hỏi những kỹ năng cơ bản về hát dân ca, nhất là kỹ năng lấy giọng, tạo lời, sắp xếp lời và cách thức trình diễn phù hợp từng hoàn cảnh, sự kiện, lễ hội của đồng bào dân tộc Vân Kiều. Về dân vũ, Thới nắm kỹ thuật biểu diễn từng động tác của các điệu múa trong từng lễ hội khác nhau, đặc biệt là điệu múa trong biểu diễn cồng chiêng. Bằng những kiến thức cơ bản đó, Thới sắp xếp thời gian để tự mình tập luyện tại nhà.

Theo nghệ nhân Hồ Văn Hồi, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Cồng chiêng Khóm 6, Thới là một hội viên trẻ, rất năng động, sáng tạo, có tinh thần tự học hỏi, tự nghiên cứu.

“Mặc dù hoàn cảnh gia đình còn nhiều khó khăn nhưng Thới luôn biết sắp xếp thời gian để tham gia tất cả các hoạt động của câu lạc bộ cũng như các hoạt động văn hóa, văn nghệ tại địa phương. Niềm đam mê và tâm huyết của Thới đã tạo động lực cho các hội viên khác, đặc biệt là thế hệ trẻ tích cực hơn trong việc nghiên cứu, tìm hiểu để góp sức bảo tồn văn hóa dân tộc Vân Kiều”, ông Hồi cho biết.

Vào dịp giao lưu văn hóa, văn nghệ giữa các làng bản hay các sự kiện văn hóa tại địa phương, Thới đều tích cực tham gia để có cơ hội được hát, múa, từ đó học hỏi, rèn giũa bản thân. Đối với các loại nhạc cụ, Thới học được cách biểu diễn xập xõa, tà ngạt trong lễ hội cồng chiêng. Với nghề dệt thổ cẩm, hiện nay, người biết dệt thành thạo trong bản chỉ còn duy nhất nghệ nhân Hồ Văn Hồi, Thới đã tìm đến nhà nhờ nghệ nhân chỉ dạy cho những kiến thức cơ bản nhất như cách luồn chỉ, tạo hoa văn...

Mỗi lần nghệ nhân Hồi dệt sản phẩm cho khách thì Thới tranh thủ đến ngồi kế bên để xem và học hỏi. Ngoài ra, chị còn đăng ký học lớp tập huấn dệt thổ cẩm do Dự án Plan tài trợ thông qua Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện tổ chức tại Khối 6. Sau khi thành thạo trong thực hành các làn điệu dân ca, dân vũ, sử dụng được một số loại nhạc cụ và dệt được một số sản phẩm thổ cẩm, chị được mời đứng lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể, tham gia các tiết mục biểu diễn cồng chiêng tại các sự kiện quan trọng cấp huyện, tỉnh và khu vực, như: ngày hội văn hóa, phiên chợ vùng cao, hội chợ thương mại...

Năm 2018, chị đoạt giải Nhì về thực hành dệt thổ cẩm tại Ngày hội văn hóa các dân tộc được tổ chức tại tỉnh Đắk Nông. Chị cũng trực tiếp đạo diễn, tập luyện các chương trình văn nghệ truyền thống của người Vân Kiều để tham gia nhiều sự kiện của địa phương và đạt giải cao.

“Tôi tự hào vì được sinh ra ở nơi giàu văn hóa truyền thống nên rất mong muốn được góp phần vào việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc. Tôi sẽ tiếp tục học hỏi, tìm hiểu sâu hơn, đặc biệt là dệt thổ cẩm thành thạo hơn và sử dụng được các nhạc cụ khác như đàn dây, đàn ta lư...

Tôi cũng cố gắng dành thời gian để tuyên truyền và hướng dẫn cho các hội viên khác trong câu lạc bộ cũng như các bạn trẻ trong bản cùng biết, cùng hiểu và có ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn văn hóa của dân tộc”, chị Thới chia sẻ.

Minh Long