Nghĩ về Tổng Thư ký nghị viện như một CEO

Diễn đàn cởi mở

Mỗi lần được phục vụ Đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam tham dự các kỳ Đại hội đồng của Liên minh Nghị viện thế giới (IPU) và các hội nghị liên quan, tôi lại có những ấn tượng tốt đẹp khác nhau. Tại hòn đảo Bali xinh đẹp của Indonesia lần này, kỳ họp của ASGP (được tổ chức song song với Đại hội đồng lần thứ 144 của IPU từ ngày 20 - 24.3.2022) đã diễn ra thành công tốt đẹp với nhiều nội dung có ý nghĩa thiết thực cho hiện tại và cả tương lai đối với cơ quan giúp việc của nghị viện các nước.

Phó Tổng Thư ký Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Trường Giang gặp và trao đổi với Tổng Thư ký Hạ viện nước chủ nhà Indra Iskandar trong thời gian giải lao của Hội nghị

Ảnh: Vũ Đài Phương

Hiệp hội các Tổng Thư ký nghị viện, nhóm họp lần đầu tiên tại Oslo, vào ngày 16.8.1939, được thành lập như một cơ quan tham vấn của IPU, là diễn đàn để những người nắm giữ vị trí Tổng Thư ký nghị viện trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm. Hiệp hội có nhiệm vụ nghiên cứu về luật, thủ tục, thông lệ và phương pháp làm việc của các nghị viện khác nhau và đề xuất các biện pháp cải tiến, đổi mới. Hiệp hội cũng hướng đến việc tăng cường quan hệ giữa cơ quan giúp việc của các nghị viện và giữa cá nhân các vị Tổng Thư ký nghị viện. ASGP là diễn đàn không mang tính chính trị, do đó các hoạt động trình bày, thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm diễn ra trong không khí cởi mở, thẳng thắn, không nặng về hình thức, xã giao.

Một trong những nội dung được các đại biểu chia sẻ nhiều tại Hội nghị ASGP lần này liên quan đến công tác trùng tu, nâng cấp, mở rộng không gian làm việc của nghị viện. Tòa nhà nghị viện các nước thường là công trình lịch sử, văn hóa và mang tính biểu tượng quốc gia. Như trường hợp của Nhà Quốc hội Áo, để trùng tu tòa nhà, tháng 7.2014, Quốc hội nước này đã ban hành một đạo luật chỉ để điều chỉnh việc trùng tu này. Lý do phải ban hành luật này là thứ nhất, việc trùng tu kéo dài trong nhiều năm (đến nay việc này vẫn đang diễn ra) và thứ hai, nếu chỉ ban hành một đề án hay kế hoạch trùng tu thì những văn bản này rất có thể bị thay đổi để phù hợp với nhu cầu hay triết lý của đảng lên nắm quyền. Việc sửa một đạo luật thì khó hơn nhiều và luôn cần có sự trao đổi, thỏa thuận giữa các đảng chính trị khác nhau trong Quốc hội. Đại biểu của Ban Thư ký Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ thì chia sẻ kinh nghiệm xây thêm vườn cây, nhà hàng trong khuôn viên rộng lớn của Nhà Quốc hội. Trong khi đó, Tổng Thư ký Hạ viện nước chủ nhà thì chia sẻ việc Tòa nhà Hạ viện được bổ sung hệ thống pin năng lượng mặt trời, nhằm tăng cường sử dụng năng lượng sạch, có thể tái tạo.

Nhìn chung, xu hướng của Quốc hội các nước là cải tạo công năng của tòa nhà sao cho không mất đi các giá trị văn hóa, lịch sử, đồng thời phù hợp với xu hướng sử dụng năng lượng hiệu quả từ các nguồn có thể tái tạo. Từ nhiều năm nay, Ban Thư ký nghị viện các nước cũng đã tư vấn cho nghị viện nước mình thay đổi thủ tục làm việc (như việc không dùng giấy tờ trong các kỳ họp, cuộc họp; họp trực tuyến đối với các vấn đề có thể để vừa tiết kiệm chi phí và đặc biệt là để phòng chống dịch bệnh).

Phó Tổng Thư ký Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang gặp và trao đổi với các đại biểu dự Hội nghị

Tổng Thư ký với phẩm chất như một CEO

Ở giai đoạn đầu tiên của các nghị viện, Tổng Thư ký đóng vai trò là người đứng đầu trong việc cố vấn lập pháp cho nghị viện. Ở các nước theo mô hình của nghị viện Anh, nhiệm vụ chính của nghị viện là thông qua luật và giám sát/kiểm soát chính phủ. Tổng Thư ký do đó là người tư vấn cho nghị viện về quy trình, thủ tục trong việc thực hiện một cách đúng đắn các nhiệm vụ này. Tổng Thư ký được ví như một người canh giữ để bảo đảm rằng nghị viện vận hành theo đúng chức năng, nhiệm vụ được trao.

Theo thời gian, vai trò của Tổng Thư ký nghị viện được mở rộng hơn để bao gồm các nhiệm vụ về quản lý hành chính, kỹ thuật liên quan đến công tác bảo đảm về hậu cần, cơ sở hạ tầng (phương tiện làm việc, bảo đảm an ninh, an toàn công nghệ thông tin, bảo trì, trùng tu tòa nhà…).

Phó Tổng Thư ký Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang gặp và trao đổi với các đại biểu dự Hội nghị

Ngày nay, trước những tiến bộ không ngừng về công nghệ thông tin và truyền thông, những thay đổi trong văn hóa làm việc thì vai trò của Tổng Thư ký nghị viện cũng có những thay đổi để thích ứng. Một trong những chủ đề rất thú vị của Hội nghị ASGP lần này là: “Chúng ta kỳ vọng gì từ các Tổng Thư ký nghị viện trong thế kỷ XXI”. Sau những phiên thảo luận nhóm sôi nổi, các đại biểu đều nhất trí rằng Tổng Thư ký nghị viện cần có kỹ năng lãnh đạo, quản lý hiện đại, kỹ năng truyền thông, kỹ năng quan hệ, quản lý báo chí, kỹ năng xử lý khủng hoảng, đồng thời giữ được vai trò trung lập (tại nghị viện các nước đa đảng). Nhiều đại biểu cho rằng, Tổng Thư ký nghị viện ngày nay có vai trò giống như một Tổng Giám đốc điều hành (CEO) của một doanh nghiệp cỡ trung (medium sized business). Chính vì những đòi hỏi cao như vậy nên Tổng Thư ký nghị viện phải được lựa chọn thông qua một quy trình chặt chẽ, chuyên nghiệp, giống như các doanh nghiệp tuyển cho mình vị Tổng Giám đốc điều hành.

Hội nghị ASGP trước nay luôn diễn ra trong không khí cởi mở, thẳng thắn vì chỉ bàn thảo những vấn đề mang tính chuyên môn, kỹ thuật. Hiệp hội cũng là nơi các vị Tổng Thư ký hoặc người thay mặt mình dự Hội nghị trao đổi, xây dựng các mối quan hệ cá nhân nhằm thúc đẩy hơn nữa quan hệ giữa cơ quan mình với cơ quan giúp việc của nghị viện các nước.

Tản mạn của Vũ Đài Phương