Nghệ sĩ lệch chuẩn và câu chuyện xã hội

Trong bối cảnh chấn hưng văn hóa dân tộc, con người Việt Nam được xác định là nhiệm vụ, mục tiêu quan trọng, cũng là lúc showbiz Việt cần được làm sạch, loại bỏ hiện tượng lệch chuẩn trong môi trường văn hóa.

Khi "cái nết không đánh chết cái đẹp"

Những ồn ào vạ miệng sau đăng quang của tân Miss World Vietnam 2023 Huỳnh Trần Ý Nhi chưa kịp lắng xuống thì tân Miss Universe Vietnam 2023 Bùi Quỳnh Hoa tiếp tục vướng nghi vấn hút bóng cười khiến dư luận dậy sóng.

Miss Universe Vietnam 2023 Bùi Quỳnh Hoa liên tục vướng ồn ào về đời tư sau khi đăng quang.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, đã gần nửa tháng trôi qua, Bùi Quỳnh Hoa vẫn không có phản hồi liên quan đến sự việc. Tổ chức Miss Universe Vietnam từng tuyên bố "đang làm việc với hoa hậu Bùi Quỳnh Hoa để làm rõ thực hư thông tin" nhưng đến nay vẫn chưa có thông báo rõ ràng. Trong khi đó, bà Trần Ly Ly - quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn cho biết: "Hiện, vẫn chưa có thông tin cụ thể, chúng tôi sẽ làm việc cụ thể hơn với các bên liên quan về sự việc".

Trước đó, Bùi Quỳnh Hoa còn đối mặt nghi vấn được ban tổ chức "dọn đường sẵn" để đăng quang, mua giải. Sự việc đã khiến Tổ chức Miss Universe tuyên bố sẽ vào cuộc kiểm tra tính minh bạch và trung thực của Miss Universe Vietnam 2023. Mặc dù các thông tin vẫn dừng lại ở tin đồn, song hình ảnh của Bùi Quỳnh Hoa bị ảnh hưởng đáng kể. Cô gần như không xuất hiện trong các hoạt động sau đăng quang. Người đẹp còn bị lập hơn 100 hội nhóm anti (phản đối) trên mạng xã hội. Tình trạng của Bùi Quỳnh Hoa tương tự những gì hoa hậu Ý Nhi từng phải đối mặt.

Thực tế, trước Ý Nhi hay Bùi Quỳnh Hoa, câu chuyện hình ảnh, lối sống, đạo đức của giới hoa hậu, người đẹp đã không ít lần khiến dư luận ngán ngẩm. Giữa tháng 9/2023, dư luận rúng động khi Công an TP Hồ Chí Minh phát hiện một nhóm môi giới hoa hậu, người đẹp bán dâm có liên quan đến đường dây của cựu tiếp viên hàng không Vỏ Thị Mỷ Hạnh. Theo Cơ quan công an, trong số này có một người đẹp 36 tuổi "từng đoạt danh hiệu trong cuộc thi hoa hậu và nhiều danh hiệu trong các cuộc thi sắc đẹp", bán dâm giá 10.000 USD một lần; có cô gái 27 tuổi là hoa khôi, có giá 45 triệu đồng. Sau đó ít ngày, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Lâm Đồng tiếp tục bắt giữ Hoa hậu Thiện nguyện tại cuộc thi Hoa hậu Doanh nhân Việt Nam 2022 Phạm Thị Minh Phi để điều tra hành vi lừa đảo...

Bàn về thực trạng này, nhà văn, nhà viết kịch Chu Thơm - nguyên Phó trưởng Phòng Nghệ thuật, Cục Nghệ thuật biểu diễn cũng phải ngao ngán thốt lên rằng, cuộc thi nhan sắc nào cũng được tô điểm bởi thông điệp mà ban tổ chức "vẽ" ra, hoa hậu nào cũng sẽ được gắn với một sứ mệnh vô cùng lớn lao. Nhưng, thử hỏi, có mấy cô hoa hậu nào dám dấn thân về những nơi tận cùng của Tổ quốc để chia sẻ khó khăn với đồng bào? Có mấy cô hoa hậu tiếp tục thực hiện lời hứa khi đăng quang, hay đắm chìm trong loạt scandal hoặc nhanh chóng lên xe hoa với một đại gia ngay khi vừa hết nhiệm kỳ?

"Tổ chức thi hoa hậu là cần thiết, nhưng hoa hậu phải đẹp cả người và nết, không có vết nhơ về đạo đức, lối sống. Thực tế lại ngược lại, nhiều năm qua, ngày càng có nhiều cuộc thi sắc đẹp, nhiều hoa hậu "diễu võ giương oai" trước truyền thông, dư luận. Nhiều người muốn được trở thành hoa hậu, từ một nữ sinh còn đang ngồi trên ghế giảng đường hay tới cô gái công khai việc sống nhờ bạn trai rồi tự xưng làm "nữ hoàng nội y". Có những cô gái suốt đời chỉ làm một việc là tham gia các cuộc thi nhan sắc, cố tìm lấy một danh hiệu để được đổi đời, giàu có. Nhiều người sắm được xe sang, đồ hiệu đầy người, lấy được chồng giàu cũng từ những cuộc thi như thế này", nhà biên kịch Chu Thơm bày tỏ.

Không chỉ dừng lại ở các cuộc thi nhan sắc, ngay cả trên sóng truyền hình - nơi tuyên truyền định hướng thẩm mỹ văn hóa nghệ thuật cho công chúng, hình ảnh người đẹp cũng bị bóp méo, lệch chuẩn. Chương trình “The Face Vietnam 2023”, “The New Mentor 2023” với những màn tranh cãi nảy lửa như "xóm chợ" của các hoa hậu, người mẫu là một ví dụ điển hình. Nhà biên kịch Chu Thơm cảm thán: "Xem mấy show truyền hình đó, tôi chỉ thấy mấy vị giám khảo mỉa mai, xỉa xói nhau, những cô người mẫu chỉ tay vào mặt nhau chửi bới, thậm chí là suýt lao vào đánh nhau. Họ cãi nhau như hàng tôm hàng cá ngoài chợ.

Nguy hại hơn là khi giám khảo mà sẵn sàng cãi vã nhau thì thí sinh cũng không ngại học theo, để được nổi tiếng, nổi tiếng theo kiểu "càng tai tiếng, càng nổi tiếng”. Thế nên mới có chuyện, các show truyền hình thực tế trở thành cuộc đấu khẩu. Một chương trình được phát sóng trên đài quốc gia trở thành cái chợ. Ai thích nói gì thì nói, càng gay gắt, càng cay nghiệt càng được cho là cá tính, càng được nhắc đến nhiều, càng nổi tiếng, càng có nhiều người xem và bình luận".

Bắt đầu từ những người làm văn hóa

Chương trình tổng thể quốc gia phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2023-2030 đặt mục tiêu chấn hưng, thúc đẩy văn hóa thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, đang được triển khai mạnh mẽ trong suốt thời gian qua.

Sau hơn 8 tháng giữ im lặng, tháng 9/2023 MC Cát Tường mới lên tiếng xin khán giả tha thứ vì đã quảng cáo sữa có tác dụng trị tiểu đường sai sự thật

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị Văn hóa toàn quốc, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có những chỉ đạo cụ thể hóa đường lối Đại hội lần thứ XIII; đưa ra nhiều vấn đề mang tầm chiến lược để xây dựng nền văn hóa Việt Nam đến giữa thế kỷ XXI. Tổng Bí thư đã nhấn mạnh 5 lần đến "chấn hưng, phát triển văn hóa của đất nước".

Do đó, nhà biên kịch Chu Thơm cho rằng, ngay từ những người làm văn hóa, đã cần phải ý thức được vai trò và trách nhiệm của mình. Ông còn mạnh dạn đề xuất cấm sóng, loại bỏ những chương trình truyền hình nhảm nhí, thiếu tính nhân văn, siết chặt các cuộc thi nhan sắc để làm sạch môi trường văn hóa, giải trí.

Tại Họp báo thường kỳ quý III năm 2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) chính thức thông tin về biện pháp xử lý đối với nghệ sĩ, người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL) có hành vi vi phạm pháp luật, trái thuần phong mỹ tục. Quy định được xây dựng với sự phối hợp chặt chẽ của hai cơ quan, đó là Bộ Thông tin - Truyền thông và Bộ VH,TT&DL. Theo đó, những nghệ sĩ, người có ảnh hưởng vi phạm bộ quy tắc ứng xử cho người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, không trung thực trong quảng cáo, cung cấp sai thông tin tới công chúng..., ngoài xử lý theo quy định pháp luật, hai Bộ đưa vào diện xem xét kiểm soát hạn chế hình ảnh, hoạt động.

Quy trình xử lý sẽ là Bộ Thông tin - Truyền thông lập một danh sách nghệ sĩ vi phạm. Bộ VH,TT&DL dựa trên danh sách này và mức độ vi phạm chuẩn mực đạo đức, vi phạm quy định trong bộ quy tắc ứng xử dành cho người hoạt động nghệ thuật, sẽ có hình thức thông tin, phối hợp với các cơ quan liên quan, các cơ quan báo chí, truyền hình để kiểm soát sự hiện diện của những nghệ sĩ này, từ sự xuất hiện trên phương tiện thông tin đại chúng đến các hoạt động xã hội...

Toàn bộ nội dung quy trình đã được hai Bộ xây dựng hoàn tất, lấy ý kiến của Bộ Công an, Bộ Tư pháp và các Bộ liên quan, báo cáo các cấp có thẩm quyền. Hiện, Vụ Pháp chế đang chuẩn bị trình lãnh đạo Bộ VH,TT&DL phê duyệt quy trình này.

Thông tin này nhận được phản ứng tích cực từ dư luận và những người làm văn hóa. Bởi, trước đó, những quy định, chế tài xử lý các nghệ sĩ vi phạm văn hóa ứng xử như Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật ban hành kèm theo Quyết định số 3196/QĐ-BVHTTDL, ngày 13/12/2021; Luật Quảng cáo về nội dung quảng cáo... chưa thật sự lấp được được những khoảng trống trong vấn đề xử lý các vi phạm của một bộ phận nghệ sĩ.

NSND Trần Ngọc Giàu - Chủ tịch Hội Sân khấu TP Hồ Chí Minh bày tỏ sự ủng hộ và kỳ vọng ở quy định mới của hai Bộ nói trên. Song, ông cũng xót xa thừa nhận, quy định này cũng nói lên một thực trạng đáng buồn của giới nghệ sĩ. Bởi, khi phải dùng đến luật pháp, có nghĩa là ý thức của nghệ sĩ hiện nay không cao. Nghệ sĩ gạo cội cho rằng, đã là nghệ sĩ lớn, đi lên bằng thực lực của mình, thì tự thân ý thức của họ sẽ biết chuẩn mực, khiêm tốn, biết được họ sống vì sự yêu quý của công chúng như thế nào. "Sống chuẩn mực cũng không có nghĩa là điều gì to lớn, ghê gớm quá, chỉ đơn giản là phù hợp với đạo đức xã hội. Nghệ sĩ cũng đừng cảm thấy đây là áp lực. Để mình sống tốt hơn thì làm sao lại là áp lực? Ngay cả người bình thường cũng luôn muốn sống tốt hơn, đàng hoàng hơn đấy thôi", NSND Trần Ngọc Giàu bộc bạch.

Bạch Dương