Nghe chàng Werther đọc thơ

Aria: Pourquoi me réveiller Trích từ opera Werther Tác giả: Jules Massenet Thể hiện: Alfredo Kraus (tenor) ***** Jules Massenet và opera Pháp Nhà soạn nhạc Jules Massenet (1842-1912) là một trong những đại diện quan trọng nhất của tinh thần Pháp trong nghệ thuật âm nhạc thể kỷ 19 bằng đặc tính tinh tế, sắc sảo, hấp dẫn và duyên dáng của mình. Những ca sĩ opera ngày nay đã nhất trí với nhau rằng càng hát Massenet họ càng thấy thú vị vì sự tương hợp hoàn toàn giữa âm nhạc của ông với khả năng thanh nhạc và cữ giọng của họ. Massenet đã chú tâm vào việc dịch mọi chỗ biến giọng của ngôn ngữ Pháp và thực tế là dòng giai điệu dường như thường bắt nguồn từ thơ trữ tình. Cuối cùng, cảm giác sân khấu và gu mầu sắc dàn nhạc của ông đã cho phép ông tạo ra những tác phẩm có hiệu quả kịch tính cao. Khi đề cập đến opera Pháp gần như không thể không nhắc đến Jules Massenet. Đúng như Francis Poulenc, nhà soạn nhạc đồng hương với ông, đã nói: "Mỗi nhạc sĩ Pháp đều có chút ít Massenet trong tim, cũng như mỗi nhạc sĩ Ý đều giữ chút ít Verdi hay Puccini." Nhà soạn nhạc Jules Massenet (1842-1912) Danh mục opera của Massenet gây cho chúng ta ấn tượng lớn về tài năng nhiều mặt của ông. Ông sáng tác nhiều loại hình opera và hầu như mọi thời kỳ sáng tác đều có chất lượng nghệ thuật ngang bằng: opéra bouffe (La Grand'Tante), thần thoại phương Đông (Le Roi de Lahore), grand opera "à la Meyerbeer" (Hérodiade, Le Cid), opera thần thoại (Ariane), truyện thần tiên (Cendrillon), kịch tính tự nhiên chủ nghĩa (La Navarraise), truyện thời Trung cổ (Grisélidis), opera sử thi (Don Quichotte), kịch tính trữ tình (Werther), opéra comique (Manon), opera thần bí (Le Jongleur de Notre-Dame)... Chúng ta tính được 25 vở trải dài suốt từ năm 1867 (với opera La Grand'Tante) đến năm 1912 (năm ông mất và sáng tác vở Roma). Có 3 vở opera không được trình diễn lúc ông sinh thời (Panurge, Cléopatre, Amadis) và tất nhiên không thể không nhắc đến 3 vở opera thành công nhất của Jules Massenet là Manon, Werther và Thaïs. Manon là opéra comique 5 màn với libretto của Henri Meilhac và Philippe Gille, dựa trên tiểu thuyết L'histoire du chevalier des Grieux et de Manon Lescaut (Câu chuyện về chàng kỵ sĩ des Grieux và nàng Manon Lescaut) của Abbé Prévost. Vở Manon đã duy trì được vị trí quan trọng trong danh mục biểu diễn opera thế giới. Đó cũng là một hình mẫu tinh túy về sức sống và sức hấp dẫn của âm nhạc và văn hóa Paris trong Kỉ nguyên Đẹp (Belle Époque). Opera 3 màn Thaïs với libretto của Louis Gallet dựa trên tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Pháp Anatole France. Đến nay sau Manon và Werther, Thaïs là vở được diễn thường xuyên nhất của Massenet. Vai Thaïs, tương tự như một vai nữ khác của Massenet là Esclarmonde, vô cùng khó hát và chỉ dành riêng cho những ca sĩ thật sự xuất chúng. Tiết mục nổi tiếng nhất trong opera Thaïs là một khúc nhạc chuyển cảnh ở giữa màn II có tên "Méditation de Thaïs" (Khúc trầm tư của Thaïs). Nó đã trở thành một trong số những tiểu phẩm hòa nhạc được biểu diễn thường xuyên và cũng được chuyển soạn cho nhiều nhạc cụ khác nhau. Chàng Werther từng phải đọc lại thơ Opera 4 màn Werther với libretto của Édouard Blau, Paul Milliet và Georges Hartmann, dựa trên truyện Nỗi đau của chàng Werther của Johann Wolfgang von Goethe. Massenet khởi thảo Werther từ năm 1886. Đến tháng 7/1887 ông đã phối xong dàn nhạc nhưng Carvalho, giám đốc Nhà hát Opéra Comique, thấy nó quá ảm đạm và từ chối dàn dựng. Nhà hát Hoàng gia Vienna sau thành công của vở Manon được trình diễn tại đó đã đề nghị dược dàn dựng tiếp Werther của Massenet. Ngày 16/2/1892 Werther đã được công diễn tại đây với phiên bản tiếng Đức. Một năm sau vào ngày 16/1/1893 Werther được công diễn lần đầu tại Nhà hát Opéra Comique, Paris với phiên bản tiếng Pháp. Werther đến nay vẫn là vở opera được biểu diễn thường xuyên ở các nhà hát opera lớn trên thế giới. Trong opera Werther, các trích đoạn hấp dẫn nhất và thường xuyên được biểu diễn như các tiết mục hòa nhạc độc lập đều thuộc về màn III. Đó cảnh Charlotte đọc thư và cảnh Werther đọc thơ sau đó. Ca sĩ giọng tenor Alfredo Kraus (1927 - 1999) trong một lần vào vai Werther Ở nhà một mình vào đêm Giáng sinh, Charlotte (lúc này đã là vợ Albert) đọc lại những lá thư tràn đầy thất vọng mà Werther viết cho cô. Trong lúc cô đang cầu khẩn để tinh thần mình mạnh mẽ lên thì anh đột ngột xuất hiện. Charlotte cố gắng giữ bình tĩnh và đề nghị anh đọc cho mình nghe bản dịch thơ Ossian của anh. Werther chọn đọc một đoạn thơ trong đó tác giả Ossian thấy trước cái chết của mình (aria "Pourquoi me réveiller"): Vì sao đánh thức ta, hỡi làn gió mùa xuân? Ta cảm thấy mi vuốt ve trên trán. Thế mà tiết âm u và bão táp Đang gần đến lắm thay! Vì sao đánh thức ta, hỡi làn gió mùa xuân? Tới thung lũng ngày mai, người lữ khách Hồi tưởng vinh quang của ta thủa trước Mắt vô ích tìm cảnh rực rỡ của ta. Chẳng thấy nữa đâu, chỉ tang tóc và buồn đau! Than ôi! Sao đánh thức ta, hỡi làn gió mùa xuân? Theo nội dung vở opera, Charlotte quá xúc động và phải cầu xin Werther thôi đừng đọc thơ nữa, anh nghe theo và nhận ra rằng cô vẫn yêu anh. Nhưng vào năm 1965, trong một buổi trình diễn opera Werther tại nhà hát Teatro Municipale di Piacenza, nước Ý, chàng Werther (do giọng tenor Tây Ban Nha Alfredo Kraus thủ vai) đã được mời đọc lại bài thơ này một lần nữa bằng tiếng Ý. Nguyên do là vào thời gian đó ở nước Ý, opera của các tác giả ngoại quốc như Massenet đều được trình diễn bằng phiên bản tiếng Ý. Aria "Pourquoi me réveiller" trong nguyên bản tiếng Pháp được chuyển ngữ thành aria "Ah non mi ridestar" trong phiên bản tiếng Ý. Giọng hát Alfredo Kraus tỏ ra đặc biệt phù hợp với các vai nam chính trong opera của Massenet, đặc biệt là vai Werther. Trong đêm diễn lịch sử nói trên, trước áp lực của tràng pháo tay của khán giả, Kraus đã phải hát lại aria "Ah non mi ridestar", cũng có nghĩa là đọc lại bài thơ của Ossian - một chuyện cực hiếm xảy ra trên sân khấu opera. Đó cũng là lần đầu tiên Alfredo Kraus đảm nhiệm vai Werther. Sau đó Werther mau chóng trở thành vai yêu thích của Kraus. Trong nhiều năm tiếp theo Kraus đã vào vai Werther trên khắp các sân khấu opera thế giới ở nguyên bản tiếng Pháp. Các chuyên gia opera nhất trí với nhau rằng cho đến nay chưa có giọng tenor nào vượt qua mặt Kraus khi vào vai Werther và đặc biệt là thể hiện aria "Pourquoi me réveiller".