Nâng cao vai trò người đứng đầu trong xây dựng nông thôn mới

Huy động nguồn lực, tập trung lĩnh vực mang tính đột phá

- Ông đánh giá thế nào về kết quả Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh thời gian qua?

- Đắk Lắk là tỉnh miền núi, địa bàn rộng, dân cư sống không tập trung, hạ tầng chưa đồng bộ, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, nên từ năm 2011 khi bắt đầu Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM đã gặp nhiều khó khăn. 12 năm trước, khi bắt đầu triển khai xây dựng NTM, Đắk Lắk chỉ mới đạt 508/2.888 tiêu chí (chiếm 17,6%), trong đó chỉ 3 xã đạt từ 10 - 12 tiêu chí (2%), 51 xã đạt từ 5 - 9 tiêu chí (34%), 81 xã đạt dưới 5 tiêu chí (53%); bình quân toàn tỉnh chỉ mới đạt 3,34 tiêu chí/xã. Nhiều xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở các huyện khó khăn, huyện biên giới chỉ đạt 1 - 2 tiêu chí.

Sau 12 năm thực hiện Chương trình, tỉnh đã huy động được nhiều nguồn lực, tập trung vào những lĩnh vực mang tính đột phá như: phát triển kết cấu hạ tầng (giao thông, thủy lợi, đường điện), giảm nghèo, ổn định an ninh trật tự... Đến nay, tỉnh có 74/151 xã đạt chuẩn NTM, đạt 49%, 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 1 đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Toàn tỉnh đạt 2.374/2.869 tiêu chí, bằng 82,7% kể hoạch; bình quân toàn tỉnh đạt 15,72 tiêu chí/xã; không còn nợ đọng xây dựng cơ bản trong chương trình NTM.

Từ năm 2020 đến nay, ước tính số tiền đóng góp của người dân để triển khai thực hiện chương trình xây dựng NTM là hơn 220 tỷ đồng, nhân dân hiến hơn 60.000m2 đất, đóng góp hơn 75.000 ngày công lao động.

Đối với Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), đến nay Đắk Lắk đã công nhận 143 sản phẩm OCOP đạt từ 3 - 4 sao của 93 chủ thể sản phẩm, trong đó có 19 sản phẩm đạt 4 sao, 123 sản phẩm đạt 3 sao, 1 sản phẩm tiềm năng 5 sao.

Gỡ khó các tiêu chí, kiện toàn bộ máy nhân sự

- Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025 có nhiều điểm mới và ở mức độ cao hơn. Nhiều tiêu chí được nâng lên khiến các địa phương gặp không ít thách thức. Vậy cần có những giải pháp cụ thể như thế nào, thưa ông?

- Quá trình xây dựng NTM, hầu hết các xã đều bị vướng tiêu chí môi trường. Nguyên nhân là do tiêu chí này có nhiều nội dung khó thực hiện như: nước thải, rác thải sinh hoạt, nước sạch, cây xanh, cảnh quan môi trường… Việc thực hiện các nội dung này cần có thời gian, kinh phí và đặc biệt là sự đồng thuận cao của người dân.

Để môi trường nông thôn sáng - xanh - sạch - đẹp, UBND các xã cần triển khai mô hình phân loại, xử lý rác thải hữu cơ tại nguồn; hỗ trợ các trang thiết bị cần thiết như thùng phân loại rác, nắp đậy hố rác, chế phẩm sinh học và hướng dẫn các hộ dân cách thực hiện mô hình hiệu quả. Bên cạnh đó, các cấp, các ngành cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân; biểu dương những mô hình làm tốt việc thu gom, xử lý chất thải để nhân rộng, góp phần nâng cao hiệu quả trong việc thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt.

Mặt khác, bộ tiêu chí xã NTM giai đoạn 2021 - 2025 là cả một thách thức lớn, trong đó có nhiều chỉ tiêu chưa phù hợp với tình hình thực tế của tỉnh. Như tiêu chí về giao thông quy định 100% đường xã, đường thôn/buôn phải được cứng hóa rất khó thực hiện, vì tỉnh có diện tích rộng, dân cư thưa thớt, địa hình phức tạp, kinh phí đầu tư rất lớn trong khi nguồn lực từ ngân sách nhà nước có hạn. Tiêu chí thu nhập, nghèo đa chiều (tính cả hộ nghèo và cận nghèo), tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế, tỷ lệ hộ phân loại chất thải rắn tại nguồn... cũng chưa phù hợp với thực tế và khả năng thực hiện của người dân nông thôn trên địa bàn tỉnh.

Do đó, tỉnh đề nghị các bộ, ngành tham mưu Chính phủ xem xét bổ sung nguồn vốn ngân sách trung ương; điều chỉnh tăng hệ số phân bổ vốn ngân sách trung ương cho tỉnh dựa trên các yếu tố ưu tiên như diện tích rừng, tổng số kilomet đường giao thông nông thôn cần đầu tư, tỷ lệ hộ nghèo, tổng số hộ nghèo, tỷ lệ hộ dân tộc thiểu số, thu nhập bình quân đầu người…

- Nhân sự chuyên trách có vai trò quan trọng trong xây dựng NTM; song, hiện nay một số địa phương vướng mắc trong việc kiện toàn Văn phòng Điều phối NTM cấp huyện. Vậy theo ông, cần phải làm gì để tháo gỡ khó khăn này?

- Văn phòng Điều phối NTM cấp huyện được đặt tại Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn hoặc Phòng Kinh tế. Các huyện đã bố trí từ 1 - 2 công chức theo chế độ kiêm nhiệm trong tổng biên chế được giao. Cùng với tham mưu về chương trình NTM, các công chức này còn phải kiêm nhiệm nhiều chuyên môn khác nên hiệu quả công việc chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu, ảnh hưởng đến kết quả chương trình.

UBND tỉnh đã chỉ đạo UBND các huyện, thị xã, thành phố kiện toàn Văn phòng điều phối NTM cấp huyện, trên cơ sở nhân sự đã có của giai đoạn 2016 - 2020. Cùng với chức năng, nhiệm vụ được giao trước đó, hiện nay Văn phòng Điều phối NTM cấp huyện được bổ sung chức năng, nhiệm vụ mới là tham mưu, phối hợp tổ chức triển khai thực hiện 6 chương trình chuyên đề chuyên sâu về xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025, trong đó trọng tâm là Chương trình OCOP. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng đã tham mưu UBND tỉnh Đắk Lắk kiến nghị với Đoàn giám sát Quốc hội, các bộ, ngành Trung ương để xem xét và sớm giải quyết vấn đề nhân lực.

Xây dựng NTM gắn với “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”

- Định hướng, mục tiêu của tỉnh trong thời gian tới để nâng cao chất lượng Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM là gì, thưa ông?

- Để tiếp tục hoàn thiện, đẩy nhanh Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025, Đắk Lắk đặt ra kế hoạch giữ vững và nâng cao chất lượng đối với kết quả đã đạt được.

Cụ thể, đặt mục tiêu đến năm 2025, Đắk Lắk phấn đấu có 100/106 xã đăng ký đạt chuẩn NTM. Trong đó, 30 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 5/7 xã đăng ký đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Còn đối với cấp huyện đến năm 2025, toàn tỉnh lũy kế có 4/6 đơn vị đăng ký đạt chuẩn NTM, hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; trong đó từ 1 - 2 số đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM nâng cao. Bình quân toàn tỉnh Đắk Lắk đạt 17,1 tiêu chí/xã. Thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng 1,3 lần so với năm 2020 và có 200 sản phẩm OCOP được cấp chứng nhận đạt từ 3 sao trở lên

Để đạt được những mục tiêu đề ra, thời gian tới, địa phương sẽ nâng cao hơn nữa vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp và cả hệ thống chính trị trong xây dựng NTM, nhất là vai trò của người đứng đầu. Các đơn vị phải xem xây dựng NTM là một cuộc cách mạng, nhiệm vụ chính trị trọng tâm cần thực hiện kiên trì, thường xuyên và liên tục, phải xác định xây dựng NTM “có điểm khởi đầu, nhưng không có điểm kết thúc”.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, thay đổi tư duy cho cán bộ và người dân về thực hiện xây dựng NTM gắn với xây dựng “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”. Đặc biệt, phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển từ đơn giá trị sang đa giá trị; nâng cao chất lượng các phong trào thi đua xây dựng NTM, nhất là đưa phong trào “Cả nước chung sức xây dựng NTM” giai đoạn 2021 - 2025 do Thủ tướng Chính phủ phát động và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh” ngày càng đi vào chiều sâu, tạo sự lan tỏa rộng lớn trong cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân.

Tăng cường công tác đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng NTM các cấp, đặc biệt cán bộ cơ sở về phát triển kinh tế nông nghiệp, bảo vệ môi trường, chuyển đổi số trong xây dựng NTM, phát triển du lịch nông thôn, phát triển sản phẩm OCOP gắn với phát huy tiềm năng, lợi thế, bảo tồn các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.

Tỉnh Đắk Lắk sẽ hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách hỗ trợ xây dựng NTM, bảo đảm nâng cao chất lượng, đi vào chiều sâu và bền vững. Tăng cường thực hiện hiệu quả các giải pháp huy động nguồn lực thực hiện Chương trình xây dựng NTM. Các đơn vị và địa phương ưu tiên bố trí nguồn lực đầu tư cho các địa bàn khó khăn, bảo đảm tập trung, hiệu quả tránh dàn trải, phân tán làm lãng phí nguồn vốn ngân sách.

Ngoài ra, công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện Chương trình xây dựng NTM cũng được chú trọng. Theo đó, có biện pháp phòng ngừa, kịp thời ngăn chặn các biểu hiện tiêu cực, lãng phí, xử lý nghiêm các vi phạm trong quá trình thực hiện chương trình; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức đoàn thể các cấp, vai trò chủ thể của người dân trong giám sát, phản biện về kết quả xây dựng NTM ở cơ sở.

- Xin cảm ơn ông!

Đức Ngô thực hiện