Naaman Diller - kẻ 'đánh cắp thời gian'

Sự ra đời của bảo tàng Hồi giáo La Mayer

Ngược dòng thời gian, bảo tàng nghệ thuật Hồi giáo La Mayer được bà Vera Frances Bryce Salomons, nhà quý tộc và cũng là nhà từ thiện người Anh gốc Do Thái xây dựng năm 1965 với hy vọng thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau giữa người Do Thái và người Arab.

Sau khi bảo tàng hình thành, nữ giáo sư Leo Aryeh Mayer - lúc ấy là Trưởng khoa Nghệ thuật Hồi giáo của trường đại học Do Thái ở Jerusalem, Israel, đã trao tặng cho bảo tàng bộ sưu tập cá nhân của mình với hơn 2.000 chiếc đồng hồ, trong đó nhiều chiếc có niên đại từ thế kỷ XIV. Cảm kích trước nghĩa cử này, bà Salomons lấy tên của nữ giáo sư Leo Aryeh Mayer đặt cho bảo tàng và từ đó, nó được gọi là Bảo tàng nghệ thuật Hồi giáo La Mayer.

Bảo tàng La Mayer. Diller (ảnh nhỏ) - “kẻ đánh cắp thời gian”.

Năm 1974, bảo tàng La Mayer chính thức mở cửa cho khách tham quan với hơn 4.000 hiện vật, bao gồm đồ trang sức, đồ gốm, thảm, vũ khí, bản sao chép tay đầu tiên của kinh Qur'an nhưng độc đáo nhất là khu trưng bày 2.000 chiếc đồng hồ, trong đó có 55 chiếc được chế tác bởi nghệ nhân nổi tiếng người Pháp Abraham Louis Breguet. Ông được xem là cha đẻ của ngành sản xuất đồng hồ sau này.

Một trong số 55 chiếc đồng hồ ấy là chiếc mà Breguet làm riêng cho em gái của Hoàng đế Napoleon Bonaparte. Nó hoàn toàn bằng vàng, có lịch xem ngày, tháng năm và có nhiệt kế thời tiết. Nó được giới sưu tập định giá 50 triệu USD, hay như chiếc đồng hồ Breguet làm riêng cho hoàng hậu Marie Antoinette, vợ của vua Louis XVI, Pháp. Nó phức tạp về mặt cơ khí đến nỗi 34 năm sau vụ hành quyết hoàng hậu Marie Antoinette (1793) nó mới hoàn thành (1827). Được định giá 65 triệu USD, chiếc đồng hồ có 823 bộ phận làm bằng vàng, bạch kim và ngọc bích, hoặc chiếc đồng hồ Sympathique cũng do Breguet chế tạo với lịch mặt trăng (âm lịch), trị giá 40 triệu USD cùng nhiều đồng hồ khác mà trong đó, chiếc rẻ nhất cũng là 300.000 USD. Theo thống kê, từ khi mở cửa đến ngày xảy ra vụ trộm, trung bình mỗi năm bảo tàng La Mayer đón trên 1 triệu du khách.

Hiện trường vụ trộm 106 chiếc đồng hồ ở bảo tàng La Mayer. Bà Shamrat (ảnh nhỏ).

Kẻ “đánh cắp thời gian”

Sáng ngày 17/4/1983 khi hai nhân viên đến Bảo tàng La Mayer mở cửa để bắt đầu một ngày làm việc như bình thường thì họ nhận thấy trong các tủ kính đặt ở khu trưng bày những chiếc đồng hồ quý hiếm, nhiều chiếc đã biến mất. Nhận được tin báo, ông Rachel Hasson, giám đốc bảo tàng vội vã đến nơi. Ông nói: “Tôi không thể nào tin được khi trước mắt tôi, các ổ khóa nằm vương vãi trên sàn, nhiều tủ kính mở tung, một số vật liệu mà kẻ trộm dùng để đóng gói như bìa các-tông, băng keo vứt rải rác. Ngoài ra còn có những đoạn dây thừng, dây điện và vỏ chai nước giải khát Coca-Cola”.

Vẫn theo ông Rachel Hasson, khi cảnh sát đến và sau khi kiểm tra, kẻ trộm đã lấy đi 106 chiếc đồng hồ mà theo tính toán của giới chuyên gia cổ vật, tất cả không dưới 850 triệu USD. Tiến hành thẩm vấn 2 cảnh sát làm nhiệm vụ bảo vệ, họ cho biết đêm đó cả hai đều ngủ say vì chủ quan, rằng từ ngày bảo tàng mở cửa đến thời điểm ấy, chẳng hề xảy ra sự cố gì. Điều kỳ lạ hơn nữa là trong đêm xảy ra vụ trộm, toàn bộ hệ thống báo động của bảo tàng đều bị hỏng! Ông Oded Yaniv, đặc vụ Cơ quan An ninh nội địa Israel (Shin Bet) nói: “Xâu chuỗi các sự kiện đã xảy ra, chúng tôi tin rằng trước ngày xảy ra vụ trộm, thủ phạm đã biết hệ thống báo động bị hỏng và vị trí của hai nhân viên bảo vệ. Bọn trộm dùng dụng cụ uốn cong các song cửa sổ phía sau rồi vào tòa nhà bằng thang dây, sau đó mở các tủ kính lấy 106 chiếc đồng hồ rồi cho vào các thùng các-tông nhỏ, dán băng keo cẩn thận để chúng khỏi rơi ra khi luồn những chiếc thùng qua khung cửa sổ”.

Ngay sau khi xảy ra vụ trộm, Shin Bet lập tức thông báo cho tất cả các cửa hàng đồng hồ, trang sức trên toàn quốc cũng như những nhà sưu tầm cổ vật, hãy gọi ngay cho họ nếu có ai đến bán đồ vật bị mất cắp. Bên cạnh đó, họ còn gửi cho Văn phòng Interpol ở nhiều quốc gia trên thế giới hình ảnh của 106 chiếc đồng hồ kèm theo lời đề nghị hỗ trợ để tìm ra thủ phạm, đồng thời treo thưởng 2 triệu USD cho bất kỳ ai cung cấp thông tin giúp họ khám phá vụ trộm này. Các đặc tình của Shin Bet cũng được cài cắm trong các băng nhóm tội phạm nhưng không tìm thấy bất kỳ manh mối nào. Ông Oded Yaniv, đặc vụ Shin Bet nói: “Có lần chúng tôi nhận được thông tin, rằng một tỉ phú người Nga đã mua được chiếc đồng hồ mà Breguet làm riêng cho hoàng hậu Marie Antoinette, vợ của vua Louis XVI, Pháp. Qua nhiều kênh liên lạc chính thức, bán chính thức, chúng tôi đề nghị Chính phủ Nga miễn truy tố hình sự với người này nếu ông ta đồng ý cung cấp cho Shin Bet danh tính của người bán hoặc người môi giới cho ông ta mua chiếc đồng hồ ấy nhưng qua xác minh, phía Nga cho biết đó chỉ là tin đồn!”.

Năm 2009, ông Rachel Hasson, giám đốc bảo tàng La Mayer trong một lần trả lời phỏng vấn của tờ Thời báo Tài chính - Financial Times, đã nói: “Nhiều lần chúng tôi nhận được những cuộc gọi nặc danh, người gọi cho rằng họ đã nhìn thấy một vài chiếc đồng hồ trong bộ sưu tập xuất hiện ở chỗ này, chỗ kia nhưng qua kiểm tra, tất cả đều là “tin vịt”. Thậm chí có lần chúng tôi cùng các đặc vụ Shin Bet sang tận Thái Lan vì có nguồn tin báo rằng chiếc đồng hồ Sympathique đang được bày bán tại một cửa hàng vàng bạc đá quý ở Bangkok nhưng khi đến nơi, đúng là có chiếc Sympathique nhưng là hàng nhái, giá chỉ 10 USD!”.

Từ đó, vụ trộm trôi dần vào quên lãng. Mãi đến tháng 9/2020, một nhà buôn cổ vật ở Tel Aviv, Israel, là Frumin nhận được điện thoại của một phụ nữ giấu tên, đề nghị ông giúp định giá một chiếc đồng hồ, địa điểm gặp gỡ tại một quán cà phê. Ông Fumin nói: “Ngay khi vừa nhìn thấy nó, tôi đã có linh cảm nó là 1 trong 106 chiếc đồng hồ bị đánh cắp hồi năm 1983. Cái linh cảm ấy càng rõ ràng hơn khi ở mặt sau đồng hồ, có chữ ký khắc chìm của của nghệ nhân Abraham Louis Breguet nên tôi tìm kế hoãn binh, rằng tôi cần thêm thời gian để tìm hiểu về niên đại và lịch sử ra đời của nó”.

Vài ngày sau, có thêm một cuộc điện thoại nữa gọi đến cho Frumim nhưng lần này là của một luật sư, đại diện cho người phụ nữ bí ẩn. Nội dung cuộc trao đổi giữa ông luật sư và Frumin cho thấy thân chủ của ông hiện đang giữ 39 chiếc đồng hồ bị đánh cắp, bao gồm cả đồng hồ của hoàng hậu Marie Antoinette, và bà ta muốn giao chúng lại cho bảo tàng La Mayer với điều kiện bảo tàng không báo cảnh sát và cũng không tìm hiểu về nhân thân, lai lịch của bà.

Tiến hành trao đổi với bảo tàng La Mayer, giám đốc Rachel Hasson đồng ý với những điều kiện mà người phụ nữ bí ẩn nêu ra, đồng thời ông còn trả cho người phụ nữ ấy 3,5 triệu USD để bảo đảm rằng bảo tàng sẽ nhận lại những báu vật. Thế nhưng không hiểu vì sao, tháng 11/2021 những thông tin về vụ việc này lại xuất hiện trên các phương tiện truyền thông đại chúng ở Israel.

Những chiếc đồng hồ đắt giá nhất trong vụ trộm.

Cái kết bất ngờ

Và thế là một lần nữa, Shin Bet vào cuộc. Tiến hành thẩm vấn luật sư cũng như giám định 39 chiếc đồng hồ đã được bảo tàng La Mayer thu hồi, các đặc vụ Shin Bet tìm ra danh tính của người phụ nữ. Đó là bà Nili Shamrat, người Israel nhưng từ lâu sống tại thành phố Los Angeles, bang California, Mỹ. Kết quả điều tra cho thấy bà Shamrat là vợ của Diller, một kẻ bất hảo đã từng có tiền sử cướp ngân hàng. Ông Oded Yaniv, đặc vụ Shin Bet cho biết: “Diller là kẻ giả mạo bậc thầy và một tên trộm tháo vát. Hắn nổi tiếng với khả năng chui vào không gian chật hẹp và là tác giả của vụ trộm ngân hàng hồi năm 1972 ở Tel Aviv. Diller đã dành 5 tháng để đào một đường hầm dẫn đến kho chứa tiền rồi bẻ mã an toàn của các két sắt, lấy đi những đồ trang sức giá trị nhất”.

Theo lời khai của bà Shamrat, bà gặp Diller ở Tel Aviv năm 1970. Cả hai giữ mối quan hệ tình cảm đến năm 1972, khi Diller vào tù thì bà chuyển đến Los Angeles. Bà nói: “Năm 1980, Diller ra tù nhưng mãi đến 1989 tôi mới gặp lại ông ấy. Chẳng hiểu bằng cách nào mà ông ấy tìm ra nơi làm việc và chỗ ở của tôi”.

Năm 2003, Diller và bà Shamrat kết hôn. Vẫn theo lời khai của bà Shamrat thì trong suốt thời gian sống chung, chồng bà luôn chứng tỏ mình là người mẫu mực. Bà Shamrat nói: “Ông ấy chẳng bao giờ kể về quá khứ nên tôi cũng không hỏi. Cuộc sống của chúng tôi không đến nỗi thiếu thốn vì tôi là giáo viên, còn ông ấy có tiền tiết kiệm trong ngân hàng nhưng tôi không rõ nhiều hay ít. Có lẽ cũng kha khá vì 1 tuần trước hôn lễ, ông ấy mua tặng tôi 1 chiếc xe hơi”.

Một năm sau tái hợp với bà Shamrat, Diller chết vì bệnh ung thư tiền liệt tuyến nhưng trước khi chết, ông ta kể cho bà về vụ trộm 106 chiếc đồng hồ cùng nơi cất giấu nó. Theo bà Shamrat, sau khi Diller chết, rất nhiều năm bà đã bị dằn vặt về hành động của người chồng, và việc liên lạc với nhà buôn cổ vật Frumin là bước đầu tiên để bà có thể trả lại những gì mà người chồng quá cố của bà đã trộm cắp. Bà cũng cho biết bà từ chối nhận 3,5 triệu USD mà ông Rachel Hasson gửi tặng.

Tháng 4/2023, dựa trên lời khai của bà Shamrat, phía Israel thu hồi được 66 chiếc đồng hồ, cộng với 39 chiếc bà Shamat đã giao cho bảo tàng trong tổng số 106 chiếc bị trộm, chỉ trừ 1 chiếc duy nhất còn lại chưa tìm thấy, được Diller dấu ở nhiều nơi, từ Tel Aviv, Israel đến Munic, Đức, Los Angeles, Mỹ... Có những chiếc nằm trong két sắt ký gửi của ngân hàng và cũng có những chiếc được bảo quản trong thùng kim loại, chôn ở sa mạc. Diller say mê những chiếc đồng hồ này đến nỗi anh ta giữ nó trong tình trạng hoàn hảo và mỗi chiếc đồng hồ, Diller đều kèm theo một mảnh giấy nhỏ, ghi chép tất cả những bộ phận, những viên kim cương, hồng ngọc đính trên dây đeo, mặt số. Ông Rachel Hasson, giám đốc bảo tàng La Mayer nói: “Diller hoàn toàn có thể tháo những viên kim cương, hồng ngọc ấy ra và nấu chảy tất cả mọi bộ phận bằng vàng để bán. Chắc chắn sẽ chẳng ai phát hiện nhưng anh ta đã không làm thế. Như vậy động cơ của anh ta khi thực hiện vụ trộm là gì? Phải chăng chỉ là sự đam mê sở hữu những cổ vật quý hiếm...”.

Về phía bà Shamrat, mặc dù tự nguyện giao nộp những thứ do chồng bà trộm được nhưng bà vẫn bị bang California, Mỹ, kết án 5 năm quản chế không giam giữ đồng thời phạt bà 300 giờ lao động công ích vì đã “cất giữ tài sản phạm tội của người khác từ 2004 đến 2020”, là năm mà bà Shamrat điện thoại cho nhà buôn cổ vật Frumim. Chưa hết, bà còn bị trường trung học Los Alamo sa thải khỏi vị trí giáo viên. Phát biểu sau cùng trong phiên xét xử, bà nói: “Tôi chỉ biết tường tận về tội lỗi của chồng tôi vài giờ trước khi ông ấy nhắm mắt lìa đời...”.

Vũ Cao (Theo Heritage)