"Mộc bản Trường học Phúc Giang" là di sản tư liệu ký ức thế giới

Bà Susan Vize trao Bằng công nhận "Mộc bản Trường học Phúc giang" là Di sản tư liệu ký ức thế giới của UNESCO khu vực Châu Á- Thái Bình Dương cho tỉnh Hà Tĩnh và dòng họ Nguyễn Huy.

Tại buổi lễ đón Bằng công nhận, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Đặng Quốc Khánh khẳng định: "Kho tàng di sản văn hóa của Hà Tĩnh vô cùng phong phú và đa dạng, mang tầm quốc gia, khu vực và quốc tế, trong đó có Mộc bản Trường học Phúc Giang. Điều này thể hiện ảnh hưởng và tầm quan trọng của nền giáo dục đối với đất nước và đời sống xã hội, nhất là trong đào tạo nhân tài, nâng cao dân trí từ giữa thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XX. Đây là khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam. Trải qua hơn 250 năm với bao biến cố thăng trầm của lịch sử, Mộc bản Trường học Phúc Giang đã trở thành cổ vật vô giá, là nguồn tư liệu quý, duy nhất, minh chứng cho hình thức hoạt động văn hóa và giáo dục của một dòng họ. Giá trị của mộc bản có sức lan tỏa không chỉ đối với trong nước mà cả các nước trong khu vực, có sức hấp dẫn lôi cuốn nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước tìm hiểu, nghiên cứu".

Mộc bản trường học Phúc Giang là các tác phẩm có chọn lọc được các tác gia họ Nguyễn Huy như: Nguyễn Huy Tửu, Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Cự, Nguyễn Huy Quýnh và Nguyễn Huy Tự biên soạn, viết chữ và tổ chức khắc in. Hình thức khắc tinh xảo, phong phú, chữ viết đẹp trên chất liệu gỗ, lưu giữ các bút tích, ấn triện, gia huy, dấu khẳng định bản quyền của các nhà giáo, nhà văn, nhà thơ trong một gia đình ba thế hệ ở thế kỷ XVIII, chứa nhiều thông tin về lịch sử; chính trị-xã hội, tư tưởng-văn hóa; bang giao, tiếp thu và phát triển đạo Khổng. Là di sản tư liệu thể hiện sự ảnh hưởng và tầm quan trọng của Nho giáo đối với đất nước trong việc đào tạo nhân tài, mỗi mộc bản là một cổ vật quý hiếm, tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Trường học Phúc Giang đã góp phần đào tạo hơn 30 Tiến sĩ và nhiều Hương cống, Cử nhân. Nhiều người trong số họ về sau là các nhà chính trị, hoạt động xã hội xuất sắc, các nhà văn hóa, nhà giáo nổi tiếng, có ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển của quê hương, đất nước.

Toàn bộ Mộc bản Trường học Phúc Giang được lưu giữ, bảo quản tại tư gia họ Nguyễn Huy, là khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam. Di sản bao gồm 383 bản, chữ viết trên mộc bản là chữ Hán ngược, được khắc trên ván, đẹp, thanh thoát, với nhiều dạng chữ như: Lệ thư, Thảo thư, giản tự, dị tự, tục tự, cổ tự, chữ kiêng húy... hàm chứa nhiều giá trị. Phần lớn các mộc bản khắc 2 mặt, một số ít khắc một mặt là tên sách, tờ đầu, lời tựa, tự, bạt, được trình bày chính giữa là tên sách, trang, tập, quyển; mỗi bản để lề trên 1-1,2 cm, dưới 1-1,2 cm, lề phải 1 cm và lề trái 1 cm.

Một số "Mộc bản Trường học Phúc Giang" trưng bày tại buổi lễ.

Trao bằng công nhận di sản mộc bản cho Hà Tĩnh, bà Susan Vize đã chúc mừng chính quyền và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh, đặc biệt là gia đình dòng họ Nguyễn Huy; đồng thời chia sẻ: "Khi xem và nghiên cứu các tư liệu trên mộc bản, tôi không thể không ngưỡng mộ sự sáng tạo thể hiện qua kỹ thuật khắc chữ trên mộc bản. Mỗi mộc bản là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, tỉ mỉ, chữ được viết với thư pháp đẹp đẽ. Các tư liệu được khắc trong bộ sưu tập độc đáo phản ánh lịch sử, chính trị, văn hóa, giáo dục, kinh tế, xã hội, tư tưởng và sự tương tác giữa các dòng họ khác nhau. Các tư liệu được khắc bằng tay trên các bản gỗ, được bảo quản bởi dòng họ Nguyễn Huy, được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác và nay được giới thiệu tới người dân Việt Nam cũng như khu vực Châu Á- Thái Bình Dương. Bằng việc ghi danh Mộc bản trường học Phúc Giang trong Chương trình Ký ức Thế giới Khu vực Châu Á- Thái Bình Dương, UNESCO cũng ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy di sản cũng như sự chia sẻ các di sản này với cộng đồng quốc tế".

Đại sứ Phạm Sanh Châu- Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đánh giá cao những nỗ lực bền bỉ của Hà Tĩnh trong việc bảo tồn di sản văn hóa; đồng thời nhấn mạnh tới công tác bảo tồn, quản lý, quảng bá và phát huy giá trị của di sản "Mộc bản Trường học Phúc Giang". "Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Bộ Ngoại giao Việt Nam sẽ luôn sát cánh với Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh trong các nỗ lực nhằm thực hiện cam kết với UNESCO, giữ gìn các di sản vô giá của dân tộc cho các thế hệ mai sau; cũng như giới thiệu mộc bản ra ngoài khu vực Châu Á Thái Bình Dương để đến với thế giới"-ông Châu nói.

Xuân Sơn