Mặt bằng lãi suất còn dư địa giảm?

Lạm phát thấp “mở đường” giảm lãi suất huy động

Lãi suất trên thị trường liên ngân hàng tiếp tục giảm trong quý IV và xác lập mức thấp nhất trong lịch sử nhiều năm trở lại đây. Lãi suất trên thị trường liên ngân hàng giảm xuống dưới mức 1% cho tất cả các kỳ hạn qua đêm, 1 tuần và 2 tuần. Xu hướng giảm này tiếp tục được duy trì sau đợt giảm mạnh cuối quý II xuống dưới 2%, từ mức bình quân 4% – 5% trước đó.

Lãi suất giảm do Ngân hàng Nhà nước đã chủ động bơm tiền ra hệ thống và được thực hiện chủ yếu qua kênh tăng mua dự trữ ngoại hối quốc gia. Bên cạnh đó, thanh khoản trong hệ thống có dấu hiệu dư thừa khá lớn từ giữa quý II đến nay còn do tốc độ tăng trưởng tổng phương tiện thanh toán luôn cao hơn tăng trưởng tín dụng.

Số liệu cập nhật đến ngày 20/9 của Tổng cục Thống kê cho thấy tổng phương tiện thanh toán tăng 11,76% so với cuối năm 2015; cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng trong cùng thời kỳ ở mức 10,46%. Dư thừa thanh khoản trên thị trường liên ngân hàng đã tạo tiền đề cho việc cắt giảm lãi suất huy động vào cuối quý III. Tuy nhiên, dường như chưa có sự liên thông tức thời giữa lãi suất trên thị trường liên ngân hàng với lãi suất huy động từ các tổ chức và dân cư.

Lãi suất liên ngân hàng, nguồn: NHNN, BVSC

Theo đánh giá của các chuyên gia phân tích BVSC, sự lệch pha về kỳ hạn giữa dòng vốn trên thị trường 2 liên ngân hàng, đa phần mang tính ngắn hạn trên khung tuần, và thị trường 1 từ tổ chức và dân cư, đa phần với các kỳ hạn 1 tháng trở lên có thể là nguyên nhân gây ra độ trễ.

Thêm vào đó, động lực chủ yếu giúp tăng trạng thái dư thừa thanh khoản của hệ thống đến từ hoạt động mua dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), lại rất khó đoán định về mức độ cũng như khả năng tiếp diễn, nên các NHTM cũng giữ tâm lý thận trọng nghe ngóng.

Chỉ đến khi Tổng cục Thống kê công bố số liệu lạm phát tháng 9 vẫn ở mức tương đối thấp, tăng 3,34% so với cùng kỳ năm trước, và không loại trừ khả năng có tín hiệu bật đèn xanh từ NHNN nên top các ngân hàng lớn đã yên tâm hơn và có quyết định cắt giảm lãi suất huy động vào cuối tháng 9.

Theo đó, kể từ ngày 26/9/2016 lãi suất huy động từ dân cư và các tổ chức của các ngân hàng thương mại lớn có sở hữu nhà nước, bao gồm Vietcombank, Vietinbank, và BIDV đồng loạt giảm từ 0,3% - 0,5% cho tất cả các kỳ hạn ngắn dưới một năm.

Mặt bằng lãi suất sẽ tiếp tục giảm?

Xu hướng lãi suất trong thời gian tới tiếp tục phụ thuộc chủ yếu vào hoạt động điều tiết cung tiền của NHNN và một phần từ quyết định tăng lãi suất của Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED). NHNN sẽ phải cân đối giữa việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng tín dụng và những áp lực từ hai yếu tố lạm phát – tỷ giá theo tính mùa vụ cuối năm.

BVSC cho rằng, mặc dù áp lực từ lạm phát và tỷ giá có thể sẽ tăng dần trong những tháng cuối năm nhưng rủi ro chưa quá lớn. Trong bối cảnh đó, việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng tín dụng nhiều khả năng sẽ được ưu tiên hơn, nhất là khi mức tăng trưởng đang có phần chậm lại so với cùng kỳ.

Tuy vào cuối tháng 9, Kho bạc Nhà nước lại tiếp tục điều chỉnh kế hoạch phát hành trái phiếu tăng thêm 31.000 tỷ đồng, sau khi hoàn thành sớm kế hoạch phát hành 250.000 tỷ cho cả năm 2016, nhưng mức điều chỉnh này không gây nhiều áp lực lên lãi suất.

Với những cơ sở đó, mặt bằng lãi suất được dự báo sẽ tiếp tục giảm nhẹ và có thể lan tỏa trên diện rộng hơn, bao gồm cả sự tham gia của nhóm các NHTM top trung, hoặc đi ngang giữ ở mức thấp tương đối, trong kịch bản FED tăng lãi suất, trong thời gian tới – trong kịch bản này, mặc dù có thể gây ra những biến động ngắn hạn đối với tỷ giá nhưng lại giúp làm giảm áp lực đối với giá hàng hóa và lạm phát nói chung.

Về trung hạn, việc xử lý các vấn đề mang tính cấu trúc của hệ thống ngân hàng thương mại, trong đó có nợ xấu và cơ cấu lại hệ thống sẽ có ảnh hưởng đến mặt bằng lãi suất tín dụng. Mục tiêu cắt giảm lãi suất cho vay đang gặp phải một rào cản rất lớn mang tính cấu trúc là nợ xấu.

Trong khi đó, trong một báo cáo mới đây, các chuyên gia ngân hàng HSBC lại cho rằng, lạm phát tăng vẫn là rủi ro tiềm ẩn trong bối cảnh thời tiết và các điều kiện thổ nhưỡng không thuận lợi có thể đẩy giá thực phẩm lên cao.

Hơn nữa, giá xăng tăng trở lại cuối cùng cũng sẽ tìm cách tác động đến nền kinh tế, tác động vào lạm phát cao. Các chi phí được quy định cho một số ngành dịch vụ quan trọng như giáo dục và y tế cũng có nhiều khả năng leo thang trong vài tháng tới. Theo đó, tín dụng tăng trưởng mạnh cũng sẽ tạo thêm áp lực cho lạm phát. Chính vì vậy, HSBC cho rằng, cơ hội để nới lỏng tiền tệ thêm nữa sẽ bị giới hạn trong thời gian này.

Theo ngân hàng này, lãi suất không chỉ làm gia tăng áp lực về giá - vốn đang tạo ra vấn đề cho nền kinh tế, mà lãi suất cũng còn liên quan đến các khoản nợ xấu mà nhiều khả năng sẽ làm các nhà băng khó lòng hạ lãi suất cho vay ngay cả khi lãi suất chính sách đã giảm.

Được biết, tính đến cuối tháng 6/2016, tổng nợ xấu trong hệ thống ngân hàng thương mại là 129.979 tỷ đồng – tính theo tỷ lệ 2,58% dư nợ tín dụng trong cùng thời kỳ. Theo số liệu của NHNN, tổng nợ xấu được xử lý trong 6 tháng đầu năm là 59.700 tỷ đồng; trong đó 52% do khách hàng tự trả nợ, 15% bán lại cho Công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC), 12% do các ngân hàng dùng dự phòng rủi ro để xử lý nợ xấu, phần còn lại là các hình thức khác.

Trần Thúy