Mai Phú Yên: Cánh hoa xuân cho mọi nhà

“Mau thấy, dễ mua”

Những phụ nữ đang lặt lá mai (80.000 đồng/ngày công) để cây “dồn công lực” ra hoa đúng tết.

Ở Phú Yên, đi đâu cũng thấy người ta trồng mai, nhưng ở Tuy Hòa là trung tâm thương mại thương phẩm lớn của khu vực miền Trung, với sản lượng hàng chục triệu chậu mỗi năm, chủ yếu là xuất bán ngoài tỉnh. Mai vàng xứ nẫu Phú Yên hiện rất phong phú chủng loại, có loại hoa năm cánh, sáu cánh, 12 cánh, 16 cánh và gần đây có loài… 120 cánh, có loài hoa màu càrốt, mai trắng, nhưng phổ biến nhất vẫn là mai vàng hoàng yến.

Ông Trần Ngọc Tho, ở làng hoa Ninh Tịnh, Tuy Hòa, lúc nào trong vườn nhà cũng có trên 500 gốc mai, nói: “Thế mạnh của mai Phú Yên là sum sê cành nhánh, có nhiều hoa, nhưng giá cả phù hợp, không phải dưỡng mai quá nhiều năm theo kiểu bonsai, có suất đầu tư thấp. Nhìn chung, từng chậu mai ở đây đưa ra thị trường luôn thấp giá hơn so với mai Bình Định, nên bán rất chạy hàng; bởi lẽ, nhiều người vẫn thích xuân về trong nhà có chậu mai hoành tráng nhưng phù hợp với túi tiền của họ. Giới sành mai đúc kết: phong cách chung của mai Phú Yên là “chà, lùm, lắm cành, nhiều hoa”. Chỉ cần trồng vài năm, uốn tỉa cân đối, cành nhánh sung mãn là có thể đưa ra thị trường. Khoảng 50% mai trồng ở Phú Yên được đưa ra mùa tết, có mức giá từ vài trăm ngàn đồng đến 5 triệu đồng/chậu.

Giải thích về nguyên do hình thành phong cách mai thương phẩm Phú Yên, ông Lê Văn Thiệt (Mười Thiệt), một nghệ nhân lâu năm trồng mai ở Ninh Tịnh, cho biết: “Nếu nhà vườn thu mua gom mai có thế dáng “sách vở” 1 triệu đồng/gốc về chăm dưỡng, thì một năm sau, giá vẫn vậy, may ra phải nhiều năm nữa mới tăng giá trị. Còn với mai “lùm”, cũng giá mua đó, qua một năm chăm bón, cành nhánh phát triển nhanh, có nhiều hoa, có thể lãi được 200.000 đồng/chậu. Bởi vậy, vẫn có không ít người Phú Yên trồng chơi và kinh doanh mai thế dáng nghệ thuật, nhưng phần đông nhà vườn ở đây chuộng loại mai “lùm” vì dễ trồng, dễ bán, thu lãi nhanh. Mai ở đây cũng thuộc loại dễ thích nghi với thời tiết, nên từ Bắc chí Nam nước ta đang chơi rất nhiều mai xuất xứ từ Phú Yên.

Nghệ nhân Phạm Hồng Bình phân tích, “dân chơi cây “máu mặt” không để ý nhiều đến mai xuất xứ từ Phú Yên, bởi lẽ, ít cây có thế dáng “cổ, quái”, nhưng mai Phú Yên có lợi thế là suất đầu tư thấp, hoa sum sê, giá cả mềm, nên phù hợp với số đông người có thu nhập trung bình hoặc thấp. Lợi thế này càng được khẳng định, dễ tìm đầu ra trong giai đoạn kinh tế đất nước đang gặp nhiều khó khăn này.

Mai xuân… đỏng đảnh

Chính số lượng lớn, giá cả “đại chúng” đã tạo nên sự sôi động khác thường của thị trường mai Phú Yên trước mỗi mùa tết, từng đoàn xe tải “ăn” mai xuôi Nam ngược Bắc luôn đậu kín dọc những con đường các làng hoa ở Tuy Hòa.

Cách tết Quý Tỵ gần một tháng, ông Mười Thiệt nhẩm tính: “Đã có hàng trăm xe tải về “ăn” mai, mỗi xe chở bình quân 100 chậu, như vậy là đã có khoảng 50.000 chậu mai Phú Yên được mua đưa ra khỏi tỉnh”. Thế nhưng, thị trường mai cũng đang có hướng bão hòa, tự hạ giá, bởi lượng người đầu tư trồng mai đông… đột biến; khác với hoa ngắn ngày, chơi tết xong phải… lên xe rác, riêng chậu mai mua về, chưng tàn xuân rồi có thể tự chăm, hoặc gởi nhờ nhà vườn để tết năm sau, khỏi cần mua nữa.

Mang tiếng mai Phú Yên thuộc loại “mau thấy” nhưng theo ông Mười Thiệt thì… thấy không dễ. “Gặp năm mưa lạnh kéo dài, nụ mai “điếc đặc”, tỷ lệ ra hoa chỉ vài phần trăm, dân nhà vườn mai đành… bó tay! Còn năm nay thì ít mưa, lạnh, nắng ấm dài ngày, nên nhiều vườn mai chưa lặt lá đã trổ bông. Khả năng tết này sẽ hiếm có mai đẹp, giá mai sẽ tăng, nhưng lấy đâu mai ra hoa đúng lúc mà bán?”, ông Mười Thiệt nói.

Và chính điểm mạnh của nghề mai Phú Yên cũng đang trở thành điểm “yếu” của nó. Lạm phát, vật giá mọi thứ leo thang, nhưng mai xuân… vẫn vậy! “Cách đây khoảng mười năm, bán một chậu mai 1,5 triệu đồng, sắm được 3 chỉ vàng (lúc đó dưới 500.000 đồng/chỉ vàng). Thấy dễ ăn, dân “ngoại đạo” cũng nhào vô trồng mai. Thế nên cũng cây mai khi trước giá 1,5 triệu đồng, giờ chỉ còn… 500.000 đồng! Trong lúc, các loại vật tư phân bón, điện nước, giá thuê nhân công chăm mai… tăng ngất ngưởng, ngay lúc này, nghề mai Phú Yên không thể mãi “lấy lượng bù chất”, phụ thuộc quá nhiều vào thời tiết, thị trường dễ tánh”, ông Mười Thiệt nói.

bài và ảnh: Bích Đào