Kỳ thú thành đá cổ Tà Kơn
Nằm sâu trong một cánh rừng già ở Bình Định, thành Tà Kơn được tạo nên bởi những khối đá hình trụ có niên đại từ 1,8 - 2 triệu năm. Không chỉ vậy, nơi đây còn được cho là một mật cứ của nhà Tây Sơn.
Ở độ cao hơn 700m so với mực nước biển, thành Tà Kơn ẩn sâu trong một cánh rừng già ở xã Vĩnh Sơn, huyện miền núi Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định. Nơi đây được xem là "Đà Lạt của Bình Định" bởi khí hậu ôn đới và có nhiều thắng cảnh đẹp.
Theo ghi nhận của chúng tôi, thành Tà Kơn là những cột đá ken sát vào nhau, tạo nên một bức tường dài 500 - 600m, cao 30 - 40m. Bức tường đá này chạy thành một vệt dài theo sườn núi giữa đại ngàn hùng vĩ của Vĩnh Sơn.
Theo già làng Đinh Chương (ngụ làng K8, xã Vĩnh Sơn), Tà Kơn trong ngôn ngữ đồng bào Ba na có nghĩa là "chồng lên nhau", ý muốn nói những hòn đá được xếp chồng lên nhau một cách rất lạ. Do bức tường đá chạy thành một vệt dài theo sườn núi nên ngày xưa gọi là thành.
Quá trình xây và giữ thành Tà Kơn, một truyền thuyết cho rằng Tà Kơn xưa kia vốn là nhà của 3 anh em, gồm 2 vị vua Trum, Trăm và nàng công chúa xinh đẹp, thông minh tên Bia Tơni.
Khác với truyền thuyết của đồng bào Ba na, nhiều người dân địa phương cho rằng thành Tà Kơn do anh em nhà Tây Sơn xây dựng trong thời kỳ đầu của cuộc khởi nghĩa. Đây chính là mật cứ mang tính chiến lược của nhà Tây Sơn.
Thời kỳ lịch sử hiện đại, 30 năm kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, khu vực thành Tà Kơn từng là hậu cứ của du kích và quân chủ lực huyện cho đến năm 1975. Vì những ý nghĩa và giá trị đặc biệt quan trọng, thành Tà Kơn được UBND tỉnh Bình Định xếp hạng di tích vào cuối năm 2013.
TS Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo tàng tổng hợp Bình Định, cho biết thành Tà Kơn là những khối đá hình trụ hình thành qua biến đổi kiến tạo địa chất thuộc địa khối Kon Tum, được cấu tạo bởi nham thạch cổ nhất, có niên đại từ 1,8-2 triệu năm. Đây cũng là nơi cư trú của cư dân bản địa Bana Kriêm. Hiện tượng thiên nhiên kỳ thú này không chỉ trở thành danh thắng nơi núi rừng Vĩnh Sơn mà nó đã đi vào sử thi của họ.
Để tạo điều kiện thuận lợi cho du khách khi đến tham quan các di tích, danh thắng Tà Kơn, năm 2022, UBND tỉnh Bình Định đã triển khai dự án Đường tuần tra bảo vệ rừng Khu di tích thành đá Tà Kơn.
Ông Bùi Tấn Thành, Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Thạnh, cho biết đường vào thành Tà Kơn giờ đã được bê tông hóa, rất thuận lợi cho du khách đến tham quan. Đây là lợi thế để địa phương phát triển du lịch sinh thái trong thời gian tới.
