Kỷ niệm 505 năm ngày sinh Trạng nguyên Giáp Hải

Tại buổi lễ, các đại biểu cùng con cháu dòng họ dâng hương, ôn lại thân thế, sự nghiệp, tưởng nhớ công ơn của Trạng nguyên Giáp Hải (1517- 2023). Thân sinh Trạng nguyên Giáp Hải là cụ Giáp Hà, người xã Dĩnh Kế, huyện Phương Sơn (nay là thôn Cốc, xã Dĩnh Trì). Năm 21 tuổi, Giáp Hải đỗ trạng nguyên vào đời Mạc Đăng Doanh (1538).

Lễ dâng hương tưởng nhớ Trạng nguyên Giáp Hải.

Ông đã phò nhà Mạc 48 năm và giữ nhiều chức vị cao, đặc biệt là Thượng thư sáu bộ, được vua ban lá cờ thêu đôi câu đối: Trạng đầu Tể tướng đẩu Nam tuấn/ Quốc lão đế sư thiên hạ tôn (Là Trạng nguyên, Tể tướng cao đẹp như sao đẩu trời Nam/ Bậc Quốc lão, thầy dạy vua thiên hạ đã tôn vinh).

Trạng nguyên Giáp Hải là người có lòng tự tôn dân tộc, yêu nước thương dân. Năm 1578, ông dâng sớ 6 điều đáng sợ cảnh tỉnh nhà vua, có nhiều đóng góp vào công cuộc thương thuyết bang giao giữ gìn bờ cõi, chấn chỉnh bộ máy, cải cách hành chính, tiến cử nhân tài. Ông là tấm gương sáng về lòng trung thực, liêm chính, cả đời tận tụy lo cho dân cho nước.

Con cháu dòng họ Giáp tưởng nhớ công ơn của trạng nguyên Giáp Hải.

Để tưởng nhớ công lao của Trạng nguyên Giáp Hải, năm 2015, Hội đồng Giáp tộc Việt Nam cùng cấp ủy, chính quyền xã Dĩnh Trì vận động nguồn kinh phí xã hội hóa xây dựng đền Sách Đá thờ ông và thân phụ tại đỉnh đồi Cốc, nơi gần 500 năm trước Trạng nguyên Giáp Hải đã chôn bia hộp đá.

Bia hộp đá được nhân dân thôn Cốc phát hiện năm 1998 và gìn giữ tại đình của thôn và nay đặt tại đền thờ Giáp Hải cùng thân phụ ông.

Bia hộp đá có dạng hình khối chữ nhật gồm hai phần thân bia và nắp đậy ốp khít vào nhau. Nắp đậy kích thước 72x49cm, dày 16cm. Lòng nắp và mặt thân bia đều được mài phẳng, nhẵn, khắc văn tự Hán cổ và chữ Nôm. Ba diềm cạnh khắc chìm họa tiết hoa dây cuốn trổ tay mướp. Diềm trên khắc chữ khổ to, nét kép “Thái Bảo Giáp phủ quân mộ chí”. Bia được khắc vào ngày 26 tháng 12 năm Kỷ Dậu niên hiệu Cảnh Lịch thứ 2 (1549).

Đại diện Hội đồng Giáp tộc Việt Nam khen thưởng con cháu có thành tích xuất sắc trong học tập, công tác.

Các nhà nghiên cứu xác định, bia hộp đá (sách đá) là hiện vật có giá trị độc đáo, tiêu biểu được tạo tác thời Mạc với họa tiết hoa văn và nghệ thuật khắc chữ tinh xảo.

Nội dung văn bia là tư liệu quý về thân thế, sự nghiệp của Trạng nguyên Giáp Hải; xác định ngôi mộ Khánh Sơn tiên sinh, thân phụ của ông. Văn bia còn làm sáng tỏ những huyền thoại ly kỳ liên quan đến thân phận trạng nguyên dưới triều nhà Mạc.

Với những giá trị lịch sử đó, năm 2017, Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận Bia hộp đá Đồi Cốc là Bảo vật quốc gia. Hằng năm vào ngày giỗ Trạng nguyên Giáp Hải (18/2 âm lịch), dân làng, du khách, con cháu dòng họ Giáp các nơi về đây thắp nhang tưởng nhớ công ơn của ông.

Biểu diễn trống hội tại lễ kỷ niệm.

Nhân dịp này, Hội đồng Giáp tộc Việt Nam vinh danh gần 200 đại biểu là con em ưu tú của dòng họ trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thời gian tới, Hội đồng Giáp tộc tiếp tục chăm lo công tác khuyến học, khuyến tài và giáo dục truyền thống hiếu học, khoa bảng cho các thế hệ của dòng họ.

Tin, ảnh: Lệ Thanh