Kinh tế hợp tác xóa nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số

Bà Chu Thị Vinh, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đánh giá, khu vực kinh tế tập thể (KTTT), HTX đóng vai trò rất quan trọng trong công tác giảm nghèo đa chiều. Đối với việc phát triển KTTT, không thể phủ nhận đó là xu thế tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế, phù hợp với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Cây dược liệu "chữa bệnh nghèo"

Ông Giàng A Tùng, Chủ tịch UBND xã Sà Dề Phìn (huyện Sìn Hồ, Lai Châu) cho biết, Sà Dề Phìn là xã vùng cao biên giới nên đối diện muôn vàn khó khăn. Địa hình chia cắt mạnh, độ dốc lớn, đất canh tác nông nghiệp bị hạn chế, khu vực có thể canh tác được nằm xa khu dân cư, thiếu nước sản xuất… Xã có 4 bản với 452 hộ, 2.249 nhân khẩu, trong đó đồng bào dân tộc Mông chiếm tới hơn 80%. Tổng số hộ nghèo 265 hộ (chiếm tới 58,62%), số hộ cận nghèo 50 hộ (11,06%)...

Sản phẩm của các HTX nông nghiệp trên địa bàn huyện Mộc Châu tại điểm trưng bày, giới thiệu, bán sản phẩm OCOP.

Tuy nhiên, những năm gần đây, cây dược liệu trở thành "vị thuốc" từng bước đẩy lùi "bệnh đói, bệnh nghèo" ra xa đời sống của người dân. Cây dược liệu vươn tới đâu, đời sống người dân các xã trong huyện Sìn Hồ khởi sắc tới đó. Đương quy tươi bán với giá từ 25.000 - 100.000 đồng/kg (tùy từng loại), đương quy khô có giá 150.000 - 200.000 đồng/kg; atiso trung bình khoảng 50.000 đồng/cây... đã giúp đồng bào các dân tộc có nguồn thu không nhỏ để cải thiện cuộc sống.

Đáng chú ý, thông qua các HTX, đồng bào Mông, Dao được đi từ những "bài học vỡ lòng" về kỹ thuật cải tạo đất, nhân giống, chăm sóc dược liệu đến những kiến thức nâng cao về liên kết sản xuất, dược liệu hữu cơ, sản phẩm đặc sản… HTX Mý Dao ở Khu 1, thị trấn Sìn Hồ là một điển hình như vậy.

Ông Giàng Xuấn Cường, Giám đốc HTX Mý Dao cho biết, sản phẩm của HTX làm ra đến đâu đều được các hiệu thuốc nam, doanh nghiệp dược phẩm… thu mua hết đến đó. Trung bình mỗi năm, HTX cung cấp ra thị trường khoảng 40 tấn dược liệu tươi. HTX còn đầu tư hơn 1 tỷ đồng xây dựng lò sấy dược liệu với công suất 5 tấn/mẻ để cung cấp các sản phẩm dạng sấy khô. Từ chỗ chỉ lo chạy ăn từng bữa, hiện các thành viên của HTX đã có thu nhập từ 7 - 15 triệu đồng/tháng.

HTX sản xuất kinh doanh chè Tân Lập ở Mộc Châu (Sơn La) đã thành lập được 20 năm. Nhờ có HTX mà các hộ dân người dân tộc Thái đã liên kết được với nhau để trồng chè, tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn hộ dân có thu nhập, kinh tế ổn định. Đồng thời, giúp cây chè trở thành loại cây chủ lực trong phát triển kinh tế của huyện Mộc Châu.

Hiện nay, HTX chè Tân Lập đã áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, định hướng hữu cơ. Đây là một hướng đi bền vững theo chủ trương, tinh thần của Chính phủ phát động.

Ngoài ra, HTX còn hỗ trợ người dân về kỹ thuật trồng trọt, tiêu thụ và tổ chức các buổi tuyên truyền, giao lưu chia sẻ kinh nghiệm trong sản xuất cây chè đạt tiêu chuẩn, tạo dựng được vùng nguyên liệu sạch, hướng tới vùng nguyên liệu hữu cơ và thu hút được các HTX cùng lĩnh vực ở các vùng lân cận đến thăm quan, học hỏi.

Thu nhập của người dân tăng khi tham gia vào HTX

“KTTT là thành phần kinh tế quan trọng, lấy lợi ích kinh tế là trọng tâm, bao gồm lợi ích của thành viên, tập thể và Nhà nước, đồng thời coi trọng lợi ích chính trị, văn hóa, xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu của công tác giảm nghèo”, bà Vinh cho hay.

Khi các thành viên tham gia vào KTTT, HTX sẽ được tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập và nâng cao sinh kế cho chính bản thân mình.

Người dân không chỉ được hỗ trợ về vốn, quy trình canh tác, kỹ thuật chăm sóc, bao tiêu sản phẩm... mà có thể liên kết, thành lập THT, cao hơn nữa là HTX để hỗ trợ nhau trong công tác sản xuất, hoạt động kinh tế của các hộ gia đình, để giúp các thành viên là hộ yếu thế mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh cũng như là hỗ trợ nhau kỹ thuật sản xuất, kỹ năng quản trị…

HTX Nông nghiệp Dũng Tiến, xã Phiêng Luông (Mộc Châu, Sơn La) ứng dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp.

Ông Hoàng Xuân Lương, Nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc cho biết, cả nước hiện nay có khoảng trên 29.000 HTX, trên 223.000 THT, riêng vùng DTTS có khoảng 5.000 HTX và hơn 10 nghìn THT.

Các HTX, THT vùng DTTS đã hình thành các dịch vụ liên kết như: hỗ trợ vay vốn, tiêu thụ sản phẩm…, từng hộ gia đình liên kết trong thôn bản, trong dòng họ với nhau tạo ra mối liên kết kinh doanh sản xuất cho người dân rất tốt, từ đó nâng cao đời sống, y tế, giáo dục…. Liên kết của THT, HTX còn giúp nâng cao năng lực sản xuất. Đặc biệt, thời gian gần đây, khi công nghệ thông tin phát triển nên các thành viên đã biết dùng điện thoại thông minh của cá nhân để kết nối thông tin, liên kết, giao lưu với nhau qua mạng, từ đó hỗ trợ, hướng dẫn nhau. Đây là vai trò rất quan trọng của HTX và THT.

Cần tháo gỡ khó khăn cho HTX khu vực DTTS phát triển

Theo đánh giá của các chuyên gia, vùng đồng bào DTTS và miền núi hiện có số lượng HTX không nhiều, quy mô nhỏ. Nguyên nhân là tính đặc thù của đồng bào DTTS ở vùng cao, địa bàn khó khăn, đất đai manh mún, sản phẩm hàng hóa ít, chủ yếu tự cung, tự cấp, dân cư thưa thớt nên khi sản xuất mới chỉ đủ đáp ứng sinh hoạt, người dân chưa thể nghĩ đến sản phẩm dịch vụ, chưa nghĩ đến việc làm kinh tế. Do vậy, nhiều người dân nơi đây cũng chưa thể xây dựng, phát triển quy mô sản xuất lên THT và HTX.

Nguyên nhân thứ hai là sự liên kết và hợp tác của đồng bào chưa cao, vì kinh tế của họ chưa đảm bảo ổn định, chưa có hướng phát triển dịch vụ nên chưa nghĩ đến tính hợp tác. Nhiều hộ dân mới chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ nhau trong thôn, bản về đổi công, đồng áng, trồng trọt truyền thống…

Thứ ba, công tác tuyên truyền về KTTT tại vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS vẫn còn đang hạn chế, chưa triển khai và được chú trọng.

Đặc biệt, bộ máy quản lý nhà nước về KTTT chưa hoàn chỉnh. Hiện nay, tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư có Cục Kinh tế hợp tác; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn; còn lại các Bộ, ngành khác hầu như chưa có.

“Tại thời điểm này, phần lớn các địa phương phụ trách về mảng KTTT vẫn chưa có người chuyên trách hoặc chỉ là kiêm nhiệm nằm tại phòng đăng ký kinh doanh của Sở Kế hoạch và Đầu tư… Vì vậy, công tác tổng hợp, tháo gỡ khó khăn, xử lý phát sinh trong hoạt động của lĩnh vực này chưa đầy đủ, hiệu quả, dẫn đến phát triển HTX ở khu vực miền núi phía Bắc, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS còn hạn chế”, bà Vinh cho hay.

Để giải quyết những khó khăn để các THT, HTX trở thành “bà đỡ” cho người dân phát triển kinh tế, ông Hoàng Xuân Lương cho rằng, trước hết cần tháo gỡ về vốn cho các HTX. Ngoài Ngân hàng Chính sách xã hội, trong thời điểm hiện nay, nguồn tiền trong hệ thống ngân hàng khá dồi dào, vì thế nên chỉ đạo cho một số ngân hàng khác tạo điều kiện cho các THT được vay vốn với mức lãi suất ưu đãi.

“Về chính sách tiêu thụ sản phẩm cho HTX và THT vùng DTTS và miền núi cần phải có hoạch định chương trình lớn, ở tầm quốc gia để đảm bảo việc tiêu thụ sản phẩm lâu dài cho người dân”, ông Lương nhấn mạnh.

Một khó khăn nữa cần tháo gỡ, theo ông Lương, đó là việc nâng cao trình độ cho đội ngũ quản lý của THT thông qua các lớp tập huấn. Trong đó, nên chú trọng vào công tác quản lý.

Hoàng Hà