Khung giá điện dự kiến chỉ còn 5 bậc, người dân có được lợi?

Biểu giá điện giảm từ 6 còn 5 bậc

Bộ Công Thương vừa gửi Bộ Tư Pháp dự thảo lần 3 Quyết định của Thủ tướng quy định về cơ chế biểu giá bán lẻ điện. Trong đó, quy định về biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt giữ nguyên đề xuất rút ngắn thang từ 6 bậc xuống còn 5 bậc. Cụ thể, 5 bậc thang tính giá điện mới dự kiến bao gồm: bậc 1 là 100 kWh đầu tiên; bậc 2 là 101-200 kWh tiếp theo; bậc 3 là 201-400 kWh tiếp theo; bậc 4 là 401-700 kWh tiếp theo và bậc 5 từ 701 kWh trở lên.

Theo Bộ Công Thương, trên cơ sở thiết kế các bậc nêu trên, giá điện cho từng bậc được thiết kế lại nhằm khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả, cũng như đảm bảo hạn chế tác động tới hộ sử dụng điện.

Cụ thể, Bộ đề xuất giữ nguyên giá điện hiện hành cho bậc đầu 0-100 kWh nhằm đảm bảo ổn định giá điện cho các hộ nghèo, hộ chính sách xã hội có mức sử dụng điện thấp (đang chiếm 33,48% số hộ). Phần chênh lệch giảm doanh thu tiền điện sẽ được bù đắp từ hộ sử dụng điện trong khoảng 401-700 kWh và trên 700 kWh.

Bộ cũng đề xuất giữ nguyên giá điện hiện hành cho các bậc 101-200 kWh và 201-300 kWh. Với giá điện cho các bậc 401-700 kWh và từ 700 kWh trở lên được thiết kế nhằm bù trừ doanh thu cho các bậc thấp.

Xây dựng biểu giá điện cần phù hợp với thực tế, đảm bảo yếu tố công khai, minh bạch.

Với phương án đề xuất này, bậc có giá thấp nhất cho hộ gia đình dùng là 100 kWh trở xuống, thay vì 50 kWh như hiện nay; còn bậc cao nhất tính từ 701 kWh trở lên. Cơ cấu giá điện bậc thang tính theo giá bán lẻ điện bình quân (2.006,79 đồng/kWh) lần lượt là 90% (bậc 1), 108% (bậc 2), 136% (bậc 3), 162% (bậc 4) và 180% (bậc 5).

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đề xuất bổ sung nhóm khách hàng là trạm, trụ sạc xe điện. Cơ cấu biểu giá bán lẻ điện cho trạm, trụ sạc xe điện được xây dựng trên cơ sở giá điện phản ánh chi phí sản xuất điện mà trạm/trụ sạc xe điện gây ra cho hệ thống điện.

Chẳng hạn, giá bán lẻ điện cho trạm sạc xe điện chia theo cấp điện áp, giờ bình thường - thấp điểm - cao điểm, thấp nhất 68% giá bán lẻ điện bình quân và cao nhất 205% giá bán lẻ điện bình quân. Các giá này chưa gồm thuế VAT.

PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), nhìn nhận việc thiết kế biểu giá điện 5 bậc sẽ tạo thuận lợi, đơn giản trong áp dụng; qua đó người dân sẽ dễ dàng theo dõi thông tin tiền điện dựa trên biểu giá hợp lý. Bên cạnh số bậc để phân hóa đối tượng sử dụng điện thì trong mỗi bậc, cần tính toán để có mức giá phù hợp.

Theo ông, Chính phủ đã quy định giá bán lẻ điện bình quân 1.920,37 đồng/KWh, áp dụng từ tháng 5/2023. Do đó, việc tính giá điện từng bậc cần tuân thủ nguyên tắc là tổng doanh thu điện sinh hoạt được tính cho từng bậc phải cân bằng với tổng doanh thu của giá điện bình quân. Biểu giá điện khi cải tiến cần bảo đảm chính sách an sinh xã hội thông qua việc quy định mức giá thấp cho những bậc đầu trong biểu giá, để hỗ trợ nhóm khách hàng sử dụng điện thấp.

Chỉ nên để 3 bậc?

Theo chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, giảng viên cao cấp Học viện Tài chính, việc rút gọn bậc thang biểu giá điện từ sáu bậc xuống năm bậc là hợp lý. Bởi phương án này giúp biểu giá điện đơn giản hơn, người dân dễ hiểu hơn với biểu giá hiện hành. Bậc thấp nhất cũng được điều chỉnh gần hơn với thực tế sử dụng điện hiện nay của nhiều hộ tiêu dùng điện thấp trong xã hội. Vì hiện giờ mức sử dụng 50 kWh trở xuống chắc chỉ còn rất ít, hầu như không còn. Mức cải tiến như vậy đã phù hợp và gần hơn so với nhu cầu sử dụng điện thực tế.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho rằng, việc giảm số bậc là cần thiết. Song, giảm từ 6 còn 5 bậc thì chưa có sự thay đổi lớn, cần xem xét phương án 3 bậc. Việc giảm bậc thang giá điện đã được bàn nhiều năm qua, không ít phương án được đề xuất. Tuy nhiên, theo ông Thịnh, việc tính giá các bậc sao cho phù hợp, công khai minh bạch là yếu tố quan trọng. "Trước mắt, duy trì cơ cấu biểu giá điện bậc thang nhưng về lâu dài cần có sự thay đổi căn bản, hướng đến thực hiện lộ trình thị trường điện cạnh tranh" - ông Thịnh nêu quan điểm.

TS Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho rằng biểu giá bậc thang hiện nay có sự bù chéo giữa các hộ sử dụng nhiều và hộ sử dụng ít. Điều này là không phù hợp.

"Khi người dân sử dụng điện theo thị trường điện lực, người dùng nhiều phải trả nhiều, người dùng ít trả ít; không có chuyện khách hàng đã dùng nhiều phải trả tiền nhiều rồi lại còn phải chịu giá điện ở bậc cao (lên tới 3.457 Kwh cho giá điện bậc 5), phải trả tiền nhiều hơn nữa. Việc này tôi cho rằng, vừa không minh bạch, vừa không đúng luật", ông nói.

Theo TS Ngô Đức Lâm, ngành điện chỉ có nhiệm vụ bán điện, không có chuyện bù chéo giữa các hộ tiêu dùng điện. "Bậc thang cao, bán điện giá cao bù cho những hộ dùng ít điện ở bậc thang thấp là không hợp lý. Người dùng ít điện, các hộ nghèo đã có chính sách hỗ trợ giá điện do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội xây dựng, chứ không lấy tiền của các hộ dùng nhiều điện để bù cho các hộ dùng ít điện", ông nói.

Tô Hội