Khởi động những bước hiện thực hóa Hiệp định Abraham

Các nhà lãnh đạo tại Hội nghị Negev, Israel. Ảnh: REUTERS

Đánh giá này được giới quan sát đưa ra khi bình luận về Hội nghị Negev vừa diễn ra ở khu vực sa mạc Negev, miền Nam Israel với sự góp mặt của Ngoại trưởng 6 nước gồm Israel, Mỹ, UAE, Bahrain, Maroc và Ai Cập. Hiệp định Abraham ra đời vào tháng 8-2020, do Mỹ làm trung gian đã trở thành cú hích quan trọng để Israel bình thường hóa quan hệ với hàng loạt quốc gia trong khu vực như UAE, Sudan, Bahrain, đồng thời, giúp Ai Cập và Jordan quan hệ thực chất hơn với Israel. Vì vậy, giới quan sát khu vực nhìn nhận, Hội nghị Negev được xem là hội nghị ngoại trưởng các nước liên quan tới Hiệp định Abraham.

Theo truyền thông Trung Đông, trong 2 ngày nghị sự, Hội nghị Negev đã thảo luận nhiều vấn đề nổi cộm như: Lên án nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng; xung đột giữa Israel và Palestine; vấn đề dầu mỏ; đẩy mạnh niềm tin giữa Israel với các nước... Đặc biệt, hội nghị dành phần lớn thời gian thảo luận về vấn đề hạt nhân Iran. Đây cũng là mối quan tâm chung của các nước trong khu vực Trung Đông, đồng thời là phương hướng chính trong chuyến công du của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken.

Hội nghị diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán hạt nhân Iran đang ở giai đoạn then chốt, khi Iran và các nước phương Tây tiến gần tới thỏa thuận cuối cùng về việc “hồi sinh” Thỏa thuận Hạt nhân Iran năm 2015 (JCPOA), sau khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận kéo theo hàng loạt động thái tiêu cực khiến JCPOA không còn hiệu lực trên thực tế.

Đại sứ Israel tại UAE Amir Hayek bình luận, vẫn còn một số bất đồng về vấn đề Iran giữa các nước tham gia hội nghị, song, không có bất đồng về sự cần thiết phải thấy một Iran không có vũ khí hạt nhân. Đây là điều mà tất cả các nước đang cho thấy một ý chí chung mạnh mẽ. Mặt khác, trước những luồng dư luận coi hội nghị này là nơi để các quốc gia làm hài lòng Mỹ, nhiều chuyên gia bác bỏ luận điểm này và khẳng định, điều các nước mong muốn là đạt những kết quả hài hòa, có lợi cho tất cả các bên, thay vì gượng ép phải tuân theo những thỏa thuận tồi tệ.

Các nhà phê bình chính trị Trung Đông đánh giá, hội nghị này ghi nhận những quan điểm mang tính xây dựng giữa các quốc gia. Thậm chí, sự thành công đạt đến mức, các ngoại trưởng quyết định tiến hành hội nghị này định kỳ, như một diễn đàn thường trực của các quốc gia. Bên cạnh đó, kết quả của hội nghị cũng được giới chính trị khu vực đánh giá là mang tính lịch sử, dù điều này vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Dẫu vậy, ở góc độ tích cực, giới phê bình nhìn nhận, Hội nghị Negev ít nhiều vẫn sẽ tạo nên những thay đổi trong khu vực.

Thực tế gần 2 năm qua đã cho thấy, các quốc gia liên quan đã xích lại gần nhau hơn một cách đáng kể. Ở góc độ khác, các cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội và địa chính trị sâu sắc trong khu vực cũng đang là thách thức hàng đầu, đòi hỏi các quốc gia phải gắn kết với nhau để quyết định vận mệnh chung của mình.

Giới chuyên gia chính trị khu vực cho rằng, hội nghị diễn ra trên một ý tưởng chóng vánh của Ngoại trưởng Israel nên các bên gặp nhau nhưng không cho thấy những mục tiêu rõ ràng và chỉ cùng bày tỏ quan điểm chính thức bước đầu về các vấn đề chung. Vì vậy, Hội nghị Negev dù được đánh giá là rất thành công, nhưng trên thực tế chỉ mang ý nghĩa tượng trưng về một liên minh có chung mối bận tâm tại khu vực và sẽ còn cần nhiều yếu tố nữa để có thể trở thành một mặt trận thống nhất.

Hội nghị cũng được xem cách chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden kế thừa những dấu ấn tốt đẹp của chính quyền tiền nhiệm Donald Trump, tiếp đà giúp xây dựng một kiến trúc khu vực mới dựa trên tiến bộ, công nghệ, lòng vị tha tôn giáo, hợp tác an ninh... Israel hiện cũng cho thấy vị thế mới khi có thể trở thành một trung tâm tổ chức các sự kiện chính trị uy tín tại khu vực.

Thanh Trúc