Khi nào thế giới đối phó với động đất khôn ngoan hơn?

Chuẩn bị đối chọi với thiên nhiên = thiết kế nhà vững chắc

Quốc gia này có nhiều đường đứt gãy đi qua. Giống như phía bắc California và Nhật Bản, động đất là hiện tượng thường xuyên xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng nó gây sốc là vì có quá nhiều người – ít nhất 279 người – đã thiệt mạng trong trận động đất mạnh 7,2 độ rích-te này. Nó là một trận động đất mạnh nhưng không đến mức như thảm họa 9,0 độ rích-te ập vào miền bắc Nhật Bản mùa xuân năm nay. Hàng chục tòa nhà cao tầng sụp đổ khi động đất ập đến, chôn vùi hàng trăm người Thổ Nhĩ Kỳ.

“Những tòa nhà xung quanh chúng tôi, tất cả những quán cà phê đều sụp đổ nhanh chóng” – anh Abubekir Acar, 42 tuổi nói với AP. “Chúng tôi không thể nhìn thấy bất cứ thứ gì trong một lúc. Mọi thứ đều bị bụi bao phủ. Sau đó, chúng tôi nghe thấy những tiếng la hét”.

Nhân viên cứu hộ đi qua các tòa nhà đổ nát ở Ercis, gần thành phố Van, Thổ Nhĩ Kỳ hôm 24/10. Ảnh Reuters

Trận động đất này là một lời nhắc nhở rằng có nhiều việc phải làm cho công tác chuẩn bị cho một thảm họa thiên nhiên hơn là những việc phải làm với sức mạnh tàn phá của một trận động đất hay một cơn bão.

Với những trận động đất không thể dự đoán được, sự chuẩn bị tốt nhất là thiết kế những tòa nhà vững chắc. Những tòa nhà làm bằng gạch không có lõi thép sẽ bị sụp đổ dễ dàng. “Trong những trận động đất gần đây, các tòa nhà giống như vũ khí hủy diệt hàng loạt” – nhà địa chấn học Roger Bilham tới từ ĐH Colorado viết trong một bài báo trên Nature vào năm ngoái.

Đó là một suy nghĩ khủng khiếp, nhưng điều đáng sợ thực sự là mối đe dọa từ những trận động đất giống như trận ở phía đông Thổ Nhĩ Kỳ đang tăng lên. Không chỉ là những bằng chứng cho thấy động đất đang ngày càng mạnh hơn và thường xuyên hơn.

Dân số sống tập trung ở thành phố lớn - nơi có nguy cơ động đất cao

Dân số toàn cầu đang tăng lên, đạt con số 7 tỷ người vào cuối tháng 10 vừa qua, và nhiều người đang sống tập trung ở những thành phố lớn – những nơi có cường độ động đất lớn hơn bất kì khu định cư nào của con người trong quá khứ. Hiện tại, có hơn 380 khu vực đô thị với ít nhất 1 triệu người và hơn 400 triệu người đang sống trong những thành phố có nguy cơ động đất cao.

Một số thành phố mà bạn đã nghe nói đến như San Francisco, Los Angeles hay Tokyo – tất cả đều từng phải gánh chịu những trận động đất lớn trong vài thập kỉ qua. Tuy nhiên, sự giàu có của các quốc gia phát triển hầu như (không phải luôn luôn) đồng nghĩa với việc họ sẽ có những tòa nhà được thiết kế tốt hơn.

San Francisco có thể nằm gần đứt gãy San Andreas, nhưng nhiều năm kinh nghiệm trải qua động đất đồng nghĩa với việc không chỉ các tòa nhà, mà người dân cũng luôn sẵn sàng đối mặt với một trận động đất như “The Big One”. Ditto Tokyo – bộ luật nghiêm ngặt về xây dựng ở Nhật Bản đã giúp tổng số người chết ở trận động đất và sóng thần trong mùa xuân năm nay giảm xuống nhiều so với nó có thể gây ra.

Dân số giàu hơn, đối phó thiên tai tốt hơn

Sự nguy hiểm thực sự là ở những thành phố nghèo và đang phát triển nhanh chóng. Phần lớn sự tăng trưởng dân số trong những thập kỉ tới sẽ xảy ra ở Nam Á, châu Phi cận Sahara và ở những khu ổ chuột của các thành phố đang nổi lên. Tới giữa thế kỉ này, hầu hết các thành phố lớn trên hành tinh chúng ta sẽ ở trong một thế giới đang phát triển như New Delhi, Dhaka hay Karachi. Đó là nơi nhiều người nghèo đang sống trong điều kiện đông đúc và không được chuẩn bị cho những trận động đất lớn.

Một cách để cải thiện khả năng phục hồi là thông qua sự phát triển kinh tế - dân số giàu hơn nhìn chung có thể đối phó với thiên tai tốt hơn. Nhưng tốt hơn là chưa đủ, giống như Thổ Nhĩ Kỳ. Và bạn không phải giàu có để sẵn sàng cho một cơn địa chấn.

Các kĩ sư dân dụng như Santiago Pujol của ĐH Purdue đã thiết kế ra những cấu trúc làm bằng vật liệu rẻ tiền như đất sét, rơm rạ, sỏi không sụp đổ được trong trường hợp động đất. Và khi các tòa nhà làm bằng những vật liệu tương đối nhẹ sụp đổ, chúng sẽ làm ít người tử vong hơn. Các tổ chức như GeoHazards International đã đưa các nhà địa chấn học và kiến trúc sư tới để giúp đỡ các nhà lãnh đạo thành phố trong thế giới đang phát triển.

Đối với động đất, cũng như với nhiều vấn đề khác, chúng ta ít khi chú trọng đến việc phòng thủ cho tới khi đã quá muộn. Điều này cần phải thay đổi. Trong nửa sau của thế kỉ tới, khi thế giới có thêm 2 tỷ người hoặc nhiều hơn, sẽ có khoảng 1 tỷ ngôi nhà nữa được xây dựng. Động đất sẽ xảy ra. Chúng ta không thể ngăn chúng lại. Bao nhiêu người sẽ chết một cách không cần thiết trong một cơn địa chấn. Điều đó phụ thuộc vào việc những tòa nhà này vững chắc đến mức nào và chúng ta có thể kiểm soát được bao nhiêu.

Ngô Nguyễn (Theo Time)