Khánh Hòa với ngày hội non sông

Tổng tuyển cử trong muôn vàn khó khăn

Ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hàng triệu người dân Việt Nam đã vui mừng khôn xiết bởi đã thoát khỏi ách nô lệ, trở thành người dân của một nước độc lập. Ngay tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề nghị 1 trong 6 nhiệm vụ cấp bách cần phải thực hiện ngay là “tổ chức càng sớm càng hay cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu” để bầu ra Quốc hội. Quốc hội là cơ quan có quyền lực tối cao của nhân dân sẽ cử ra một Chính phủ thật sự của toàn dân và ấn định cho nước Việt Nam một hiến pháp dân chủ.

Lời kêu gọi người dân đi bầu đại biểu Quốc hội khóa I năm 1946 của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên Báo Quốc hội.

Thế nhưng, thực dân Pháp lại rắp tâm cướp nước ta một lần nữa. Ngày 23-9-1945, thực dân Pháp nổ súng tái chiếm Sài Gòn và các tỉnh Nam Bộ, sau đó tiến ra các tỉnh Nam Trung Bộ. Rạng sáng 23-10-1945, quân và dân Khánh Hòa đã nổ súng tấn công vào ga Nha Trang, mở đầu cuộc chiến đấu anh dũng 101 ngày đêm kìm chân thực dân Pháp trong nội thành. Trong tình hình hết sức khó khăn với thù trong giặc ngoài, giặc đói, giặc dốt đang bủa vây, Chính phủ vẫn quyết tâm tổ chức Tổng tuyển cử đầu tiên bầu ĐBQH vào ngày 6-1-1946. Ngày 5-1-1946, trên Báo Cứu quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi quốc dân đi bỏ phiếu, hưởng dụng quyền dân chủ của mình, tự do lựa chọn và bầu ra những người xứng đáng thay mặt cho mình và gánh vác việc nước. Và Người đã nhấn mạnh đến giá trị của những lá phiếu đối với việc dựng xây đất nước tự do, dân chủ: “Về mặt trận quân sự, thì các chiến sĩ dùng súng đạn mà chống quân thù. Về mặt chính trị, thì nhân dân dùng lá phiếu mà chống với quân địch. Một lá phiếu cũng có sức lực như một viên đạn. Ngày mai, quốc dân ta sẽ tỏ cho thế giới biết rằng dân Việt Nam ta đã: Kiên quyết đoàn kết chặt chẽ, kiên quyết chống bọn thực dân, kiên quyết tranh quyền độc lập…”.

Người dân bỏ phiếu bầu cử đại biểu Quốc hội khóa I năm 1946.

Ở Khánh Hòa, dù chiến trận căng thẳng nhưng việc bầu cử vẫn được chính quyền cách mạng chuẩn bị chu đáo. Theo ông Đồng Sỹ Hiền (bài Việt Minh và trí thức Nha Trang in trong tập hồi ký Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa), để chuẩn bị cho bầu cử, ban bầu cử đã tổ chức các đội tuyên truyền xung phong lưu động xuống các huyện trong tỉnh để tuyên truyền. Trên loa truyền thanh, tuyên truyền phổ biến các kiến thức cơ bản về Hiến pháp, Quốc hội và thể thức bầu cử. “Ban bầu cử còn tổ chức cho các ứng viên tiếp xúc với cử tri. Người rất đông, có rất nhiều người hỏi, các đại biểu cũng trả lời rất vất vả. Anh Tôn Thất Vỹ đã trả lời và giải thích rất nhiều, rất hùng và rất được hoan nghênh”, ông Hiền nhớ lại.

Trước bầu cử một ngày, ông Lê Văn Hiến - Trưởng phái đoàn của Chính phủ đang đi công tác ở phía nam đánh điện về Trung ương báo cáo tình hình ở Khánh Hòa: “Mặt trận Nha Trang vẫn hoạt động. Máy bay Pháp thường xuyên bay để uy hiếp dân chúng. Trong cuộc Tổng tuyển cử ngày mai, tôi sẽ bỏ phiếu tại đây, trước mặt quân thù để dân chúng bớt phần lo ngại”. Điều khá thú vị, trước năm 1930, ông Lê Văn Hiến từng hoạt động bí mật ở Nha Trang, bị giặc Pháp bắt đi đày ở Kon Tum. Mười lăm năm sau, khi nước nhà vừa độc lập, ông lại là cử tri của làng Phước Thạnh, huyện Diên Khánh đi bỏ phiếu bầu cử ĐBQH tại tỉnh Khánh Hòa.

Thẻ cử tri Tổng tuyển cử bầu đại biểu Quốc hội khóa I của Bộ trưởng Bộ Lao động Lê Văn Hiến, Trưởng phái đoàn của Chính phủ tại làng Phước Thạnh, Diên Khánh. (Ảnh tư liệu Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy)

Bom đạn kẻ thù không ngăn được lòng dân

Hưởng ứng lời kêu gọi của Bác, ngày 6-1-1946, cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội của nước ta đã diễn ra trên phạm vi cả nước, kể cả các vùng đang có chiến sự ở Nam Bộ, Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, trong đó có Khánh Hòa. Theo hồi ức của đồng chí Lê Văn Hiến (bài Bác phái đi Nam in trong tập hồi ký Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa), mờ sáng ngày 6-1-1946, các địa điểm bầu cử đã sẵn sàng, nơi nào cũng có hầm hào đề phòng giặc Pháp khủng bố. Đồng bào lần lượt đi bỏ phiếu rất bình tâm và vui vẻ, bộ đội bỏ phiếu ngay trên phòng tuyến bao vây địch. Đến trưa tàu bay địch quần thảo rầm rầm hàng giờ trên bầu trời, thả hàng chục quả bom khủng bố dân chúng, phá hoại bầu cử. Người chết, máu rơi, nhưng người dân vẫn bình tĩnh tiếp tục bỏ phiếu làm tròn nghĩa vụ công dân. “Một quả bom nổ cách tôi vài chục thước nhưng tôi và đồng bào nấp trong hầm tại nơi bỏ phiếu nên an toàn. Một cụ già và 3 em nhỏ bị chết, 12 người bị thương đều ở trong ngôi nhà gần đó… Tôi và anh em trong ban bầu cử đến thăm số đồng bào bị nạn. Tại các hòm phiếu, đồng bào vẫn tiếp tục đi bầu. Tôi càng thấy rõ hơn lòng dân Khánh Hòa đối với Cụ Hồ, tin tưởng vào thắng lợi cách mạng do Cụ Hồ lãnh đạo. Dù giặc Pháp cố tình uy hiếp, tung tin phá hoại, cuộc Tổng tuyển cử diễn ra trong không khí đầy tin tưởng và đã thắng lợi. Tối đó, tôi điện báo cáo với Chính phủ về tinh thần đồng bào, chiến sĩ Nha Trang - Khánh Hòa trong ngày Tổng tuyển cử”, ông Lê Văn Hiến nhớ lại.

Cũng trong tập hồi ký Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa, ông Nguyễn Tấn Kỳ kể: Giặc Pháp đã ném bom và bắn phá vào một số nơi bỏ phiếu, nhằm uy hiếp tinh thần cử tri. Tuy nhiên, nhân dân Diên Khánh coi ngày bầu cử là ngày hội lớn, đồng thời xác định đây cũng là một mặt trận đấu tranh với kẻ thù nên đã hăng hái đi bầu cử. Ban vận động bầu cử tổ chức đưa thùng phiếu lưu động đến tận các chiến hào, tới các giường bệnh của thương binh để cán bộ, chiến sĩ được thực hiện nghĩa vụ công dân của mình. Hơn 90% số cử tri Diên Khánh đã đi bầu cử để chọn ra ĐBQH của tỉnh.

Kết quả của cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên: Cả nước đã bầu được 333 đại biểu, trong đó có 57% số đại biểu thuộc các đảng phái khác nhau; 43% số đại biểu không đảng phái; 87% số đại biểu là công nhân, nông dân, chiến sĩ cách mạng; 10 đại biểu nữ và 34 đại biểu dân tộc thiểu số. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trúng cử với số phiếu cao nhất (98,4%). Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời và đã cử ra Chính phủ chính thức, ấn định cho Việt Nam một Hiến pháp dân chủ mở ra một thời kỳ mới của đất nước. Việc tổ chức Tổng tuyển cử thành công đã thể hiện lòng tin vững chắc của đồng bào cả nước với Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, thể hiện khát vọng dân chủ của nhân dân, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân quyết tâm bảo vệ nền độc lập và xây dựng chế độ mới.

Theo sách Lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Khánh Hòa (1930 - 1975), việc tổ chức bầu cử ĐBQH ở Khánh Hòa đã được tổ chức tốt, đồng bào, chiến sĩ khu vực Diên Khánh, Vĩnh Xương (một phần của Nha Trang hiện nay) bất chấp đạn bom của kẻ thù và đã đi bỏ phiếu đông đủ. Trong đợt bầu cử ĐBQH lần đầu tiên, toàn tỉnh có 97.515 cử tri, số cử tri đi bầu là 82.245 người, trong đó 82.015 phiếu bầu hợp lệ. Kết quả, từ 5 ứng cử viên, 3 vị Nguyễn Văn Chi (82.013 phiếu), Tôn Thất Vỹ (74.466 phiếu) và Đào Thiện Thi (67.474 phiếu) đã trúng cử, trở thành ĐBQH nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khóa I của tỉnh Khánh Hòa.

XUÂN THÀNH