Kết nối và hợp tác để giải quyết bạo lực tình dục ở Việt Nam

Với chủ đề: “Nạn nhân hay Tội nhân: Những rào cản văn hóa và thể chế trong việc nhìn nhận và giải quyết bạo lực tình dục tại Việt Nam”, hội nghị mong muốn chia sẻ kết quả nghiên cứu, các bài học thực tiễn cũng như nâng cao vai trò của khu vực xã hội dân sự để giải quyết hiệu quả hơn nữa tình trạng bạo lực tình dục đang gia tăng đáng báo động và có những diễn biễn phức tạp trong thời gian qua.

Hội nghị cũng là hoạt động thiết thực hưởng ứng Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới. Hội nghị đã nhận được sự tài trợ của các cơ quan Liên hợp quốc và một số nhà tài trợ khác.

Bạo lực tình dục có thể xảy ra với bất kỳ phụ nữ và trẻ em nào. Trong số 322 vụ bạo lực tình dục được đưa tin trên báo từ 2011-2016:

- 21,2% nạn nhân dưới 10 tuổi, trong đó có những em bé chỉ mới 2 tuổi.

- 60% nạn nhân từ 11 đến 25 tuổi.

- Gần 5% nạn nhân trên 40 tuổi, trong đó có những cụ bà đã 85 đến 86 tuổi.

32% là các vụ bạo lực kép: nạn nhân bị cưỡng hiếp, cướp tài sản, bị hành hung, thậm chí bị giết.

13,5% là các vụ cưỡng hiếp tập thể.

Bạo lực tình dục là tội ác nghiêm trọng chống lại phụ nữ và trẻ em. Nó chà đạp quyền cơ bản nhất của con người là được sống an toàn và được tôn trọng nhân phẩm.

Bạo lực tình dục không phải là hiện tượng mới ở Việt Nam

Bà Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) cho biết: "Mặc dù bạo lực tình dục không phải là hiện tượng mới ở Việt Nam nhưng gần đây, nó đã trở thành một vấn đề xã hội nghiêm trọng. Xã hội Việt Nam chưa bao giờ đối mặt với sự lo lắng về sự an toàn đối với phụ nữ và trẻ em đặc biệt là trẻ em gái như trong vài năm qua. Gần đây, vấn đề lạm dụng tình dục với trẻ em trai cũng bắt đầu gây ra sự lo ngại cho xã hội".

Hơn 1.000 trường hợp xâm hại tình dục trẻ em mỗi năm, có nghĩa trung bình mỗi ngày ba trẻ em bị xâm hại tình dục được báo cáo; gia tăng thông tin về lạm dụng tình dục trẻ em trai.

Các đại biểu cũng đề cập đến nhiều vấn đề nhạy cảm gây tranh cãi như: ấu dâm, lão dâm, bạo dâm, khổ dâm, bạo lực tình dục với người đồng tính, quấy rối tình dục… khiến các thảo luận trong hội nghị thực sự mang tính đa dạng và hòa nhập.

Vòng kim cô tình dục.

Trái với quan điểm cho rằng, phụ nữ và trẻ em gái có thể tự bảo vệ mình bằng cách hạn chế giao du với người lạ, số liệu thống kê cho thấy, 73% thủ phạm là người quen, trong đó 10% là cha đẻ hoặc cha dượng. Trong số các thủ phạm (mà hầu hết là nam giới) có cả những người cao niên có uy tín, giáo viên, những người nổi tiếng và cả những người trong hệ thống thực thi pháp luật.

Đó là chưa kể rất nhiều trường hợp mà nạn nhân không thể lên tiếng hoặc bị cho là không đáng được bênh vực vì thuộc các nhóm yếu thế như người khuyết tật, người di cư, phụ nữ hành nghề mại dâm, người đồng tính và người chuyển giới. Đối với nhiều người trong số họ, bị bạo hành và lạm dụng tình dục là một thực tế ám ảnh họ mỗi ngày nhưng họ buộc phải chịu đựng trong câm lặng.

Cộng đồng, gia đình và bản thân các nạn nhân đôi khi cũng chấp nhận cam chịu và tự tìm cách đương đầu với hậu quả bạo lực, lạm dụng và quấy rối tình dục hơn là lên tiếng đòi lại công bằng và kết nối với nhau để đấu tranh chống lại những vấn nạn đó. Những giá trị cổ hủ, những quan niệm sai lầm về nam tính, nữ tính cùng với những định kiến và khuôn mẫu giới bất bình đẳng chính là nguyên nhân sâu xa của tình trạng này. Đó chính là những rào cản thể chế, văn hóa và xã hội đối với những nỗ lực giải quyết bạo lực tình dục trong thời gian qua.

Tại hội nghị, Đại diện cho các cơ quan Liên hợp quốc tại Việt Nam, bà Astrid Bant, Trưởng đại diện UNPFA tại Việt Nam khẳng định: Bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái không phải một căn bệnh mà chúng ta cần phải tìm cách chữa. Vấn đề này xuất phát từ quan niệm của nam giới và trẻ em trai về phụ nữ và trẻ em gái. Đã đến lúc chúng ta phải làm việc cùng nhau, Chính phủ, xã hội dân sự và toàn thể xã hội, để tấn công lại các định kiến giới và các thái độ ưu ái nam giới phổ biến cho dù chúng đã được dung dưỡng qua nhiều thế hệ.

Tư tưởng lạc hậu khiến nỗi đau bạo lực tình dục còn nhức nhối

Từ góc độ văn hóa, tư tưởng lạc hậu của một bộ phận người dân khiến nỗi đau bạo lực tình dục vẫn còn nhức nhối. Chịu sức ép vô hình từ những quan niệm sai lầm về tình dục, về nam tính/nữ tính cùng với những định kiến và khuôn mẫu giới bất bình đẳng, cộng đồng, gia đình và bản thân các nạn nhân đôi khi cũng chấp nhận cam chịu. Nạn nhân phải tự tìm cách đương đầu với hậu quả bạo lực, lạm dụng và quấy rối tình dục hơn là lên tiếng đòi lại công bằng và kết nối với nhau để đấu tranh chống lại những vấn nạn đó.

Trong một bối cảnh các vấn đề bạo lực tình dục đang có những diễn biến phức tạp và nghiêm trọng như vậy, các thảo luận trong Hội nghị mong muốn bạo lực tình dục phải được nhìn nhận đúng mức hơn và cần phải được quan tâm nhiều hơn nữa từ tất cả các bên liên quan, bao gồm các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị chức năng, các tổ chức xã hội, gia đình và cộng đồng.

Hội nghị là cơ hội để các tổ chức, cá nhân chia sẻ kết quả nghiên cứu, bài học từ các mô hình can thiệp đã được thực hiện, đồng thời thảo luận về chiến lược tăng cường kết nối, hợp tác hiệu quả giữa nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng cũng như tranh thủ sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế nhằm giải quyết bạo lực tình dục ở Việt Nam.

Vai trò của xã hội dân sự trong việc thúc đẩy sự quan tâm của nhà nước và xã hội trong việc giải quyết vấn đề thách thức này được bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện Cơ quan Liên hơp quốc Vì bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ tại Việt Nam nhấn mạnh tại hội nghị.