Kaliningrad - điểm nóng căng thẳng mới giữa Nga và châu Âu

Nga ngày 20/6 chỉ trích Lithuania vì áp lệnh cấm vận chuyển các mặt hàng thuộc danh mục trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU) vào lãnh thổ Kaliningrad thuộc Nga nằm bên bờ biển Baltic.

Trong khi đó, nhà chức trách Lithuania cho biết lệnh cấm được ban hành phù hợp với các lệnh trừng phạt mà EU áp đặt lên Nga vì chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Theo CNN, kể từ khi cuối tháng 2, các chuyên gia đã lo ngại Kaliningrad có thể trở thành tâm điểm căng thẳng giữa Moscow và châu Âu. Kaliningrad là vùng lãnh thổ có ý nghĩa quan trọng với Nga và nằm giữa Lithuania và Ba Lan - khu vực duy nhất của Moscow bao quanh bởi các quốc gia thuộc EU.

Nga cảnh báo đáp trả

Hôm 20/6, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết quyết định của Lithuania là "chưa có tiền lệ", "bất hợp pháp" và đi ngược các thỏa thuận giữa Nga và EU. Phủ tổng thống Nga tuyên bố sẽ có các biện pháp đáp trả.

Nikolai Patrushev, thư ký Hội đồng Bảo an Liên bang Nga, cho biết "Moscow chắc chắn sẽ đáp trả những hành động thù địch như vậy”.

“Các biện pháp đang được thực hiện theo hình thức liên bộ và sẽ có hiệu lực trong tương lai gần. Chúng sẽ đem lại hậu quả tiêu cực nghiêm trọng tác động tới người dân Lithuania”, RIA Novosti dẫn lời ông Patrushev.

Kaliningrad trang hoàng chào đón World Cup tổ chức tại Nga năm 2018. Ảnh: CNN.

Theo TASS dẫn nguồn từ Bộ Phát triển Kinh tế Nga, các hàng hóa bị cấm vận chuyển vào lãnh thổ Nga gồm máy móc xây dựng, máy công cụ và thiết bị công nghiệp, cùng một số hàng hóa cao cấp.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Lithuania cho biết nước này không áp đặt các hạn chế "đơn phương, cá nhân hoặc bổ sung". Bộ Ngoại giao Nga cho biết đã triệu tập đại biện Lithuania ở Moscow để phản đối, đồng thời gọi lệnh cấm hàng hóa bằng đường sắt của Lithuania là "khiêu khích" và "thù địch công khai".

"Trong tương lai gần, nếu vận chuyển hàng hóa giữa vùng Kaliningrad và phần còn lại của Nga thông qua Lithuania không được khôi phục hoàn toàn, Nga có quyền thực hiện hành động để bảo vệ lợi ích quốc gia”, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga cho hay.

Tuy nhiên, EU tuyên bố sẽ ủng hộ quốc gia thành viên này.

Dmitry Lyskov - đại diện của chính quyền khu vực - đã kêu gọi người dân không mua sắm hoảng loạn. Các sản phẩm bị trừng phạt giờ sẽ vận chuyển bằng đường biển.

Một quan chức Lithuania, Rolandas Kacinskas, cho biết "việc vận chuyển hành khách và hàng hóa không bị EU trừng phạt đến khu vực Kaliningrad qua lãnh thổ Lithuania không bị gián đoạn. Lithuania không áp đặt bất kỳ hạn chế đơn phương, cá nhân hoặc bổ sung nào và đang hoạt động hoàn toàn theo luật của Liên minh châu Âu".

Lý do Kaliningrad quan trọng

Quân đội Liên Xô lấy vùng Kaliningrad từ tay Đức Quốc xã vào tháng 4/1945. Kaliningrad trở thành một phần lãnh thổ Liên Xô theo kết quả Hiệp định Potsdam. Khu vực này từng có tên là Königsberg, trước khi đổi tên như hiện tại vào năm 1946.

Trong nhiều thập niên, Kaliningrad bị quân sự hóa và đóng cửa với người nước ngoài. Nhưng trong những năm gần đây, Kaliningrad trở thành điểm du lịch mới nổi và đã tổ chức các trận đấu trong khuôn khổ World Cup 2018.

Kaliningrad là nơi sinh sống của gần một triệu người, hầu hết hoạt động quanh khu vực thủ phủ cùng tên. Lãnh thổ tách rời này là một trong những khu vực thịnh vượng của Nga với ngành công nghiệp phát triển. Cảng Baltiysk là bến cảng cực tây và gần như không đóng băng quanh năm.

Tuy nhiên, ý nghĩa chiến lược của Kaliningrad chủ yếu đến từ vị trí của nó trên bản đồ. Một dải đất mỏng ở phía nam Kaliningrad ngăn cách khu vực này với Belarus và nối liền lãnh thổ Ba Lan và Lithuania. Đây được gọi là hành lang hay khe hở Suwalki - đường liên kết trên bộ duy nhất giữa các nước Baltic và phần còn lại của EU.

Vùng Kaliningrad nằm giữa Lithuania và Ba Lan. Ảnh: Estonian World.

Kaliningrad cũng có trụ sở Hạm đội Baltic của Nga. Hồi đầu tuần, RIA Novosti đưa tin hạm đội này bắt đầu các cuộc tập trận tên lửa và pháo binh theo kế hoạch trước đó. Khoảng 1.000 quân nhân cùng hơn 100 đơn vị quân sự và thiết bị đặc biệt của các đơn vị pháo binh, tên lửa sẽ tham gia vào cuộc diễn tập.

Năm 2002, EU và Moscow đã đạt được thỏa thuận đi lại giữa Nga và Kaliningrad, trước khi Ba Lan và Lithuania gia nhập khối vào năm 2004. Hiện lãnh thổ Kaliningrad đã bị EU bao vây cả 3 phía. Nga nói rằng thỏa thuận năm 2002 hiện đã bị vi phạm.

Kaliningrad càng trở nên quan trọng hơn với Nga khi Thụy Điển và Phần Lan lên kế hoạch gia nhập NATO. Vào tháng 5, Dmitry Medvedev - Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Nga - cho biết điều này đồng nghĩa với việc sẽ không có đối thoại về một khu vực Baltic phi hạt nhân hóa.

Từ lâu, Nga đã khó chịu với sự hiện diện của các nước NATO xung quanh Kaliningrad. Ngoài ra, Nga cũng không thừa nhận họ đặt vũ khí hạt nhân ở Kaliningrad. Tuy nhiên, vào năm 2018, Liên đoàn khoa học Mỹ kết luận Nga đã hiện đại hóa một boongke chứa vũ khí hạt nhân trong khu vực, dựa trên phân tích hình ảnh vệ tinh.

Kể từ khi Nga tấn công Ukraine, Lithuania đã thúc giục NATO tăng cường triển khai quân đội trên lãnh thổ.

Vào tháng 4, Tổng thống Gitanas Nauseda nói rằng tiểu đoàn Tăng cường Hiện diện Tiền phương của NATO nên được chuyển đổi thành "ít nhất" quy mô một lữ đoàn, đồng thời kêu gọi tăng cường phòng thủ ở hành lang Suwalki.

Video tàu chiến Hạm đội biển Đen bắn tên lửa tấn công mục tiêu Ukraine Bộ Quốc phòng Nga 19/6 công bố video một khinh hạm thuộc Hạm đội biển Đen phóng liên tiếp 4 tên lửa dẫn đường Kalibr tấn công vào hạ tầng quân sự của Ukraine.

Phương Linh