Hôm qua nước Mỹ tự do, ngày mai châu Âu thức giấc?

Reuters ngày 21/1/2017 đưa tin, lãnh tụ Mặt trận Quốc gia Pháp (FN) Marine Le Pen kêu gọi cử tri châu Âu theo gương người Mỹ và người Anh, hãy “thức giấc” vào năm 2017.

Bà Le Pen phát biểu tại cuộc họp các nhà lãnh đạo cánh hữu châu Âu, nhằm tăng cường mối quan hệ giữa những người có khuynh hướng dân tộc chủ nghĩa, cổ súy tinh thần : "Tự do cho châu Âu".

Bà Le Pen cho rằng : “Lá phiếu của người Anh đưa ra quyết định cuối cùng là nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) đã tạo cơ sở cho một hiệu ứng domino-exit với EU. 2016 là năm mà thế giới Anglo-Saxon đã tỉnh dậy. Tôi tin tưởng rằng năm 2017 sẽ là năm mà người dân của lục địa châu Âu thức dậy".

Lãnh tụ Mặt trận Quốc gia Pháp Marine Le Pen - một ứng viên có thể gây bất ngờ trong cuộc bầu cử tổng thống Pháp

Bà Le Pen nhấn mạnh : "Yếu tố quan trọng cho domino-exit chính là quyền tự quyết dân tộc. Một dân tộc có chủ quyền sẽ thực hiện sự lựa chọn để quyết định số phận của chính mình. Sau Brexit, đến lượt ông Trump được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ, điều đó cho thấy quyền tự quyết đã được tôn trọng và thể hiện”.

Hiện nay lực lượng cánh hữu đang được cổ súy và ủng hộ bởi tổ chức Tổ quốc và Tự do tại châu Âu (ENF), đứng đầu là một nhóm nghị viên trong Nghị viện châu Âu (EP). Họ hy vọng sẽ có những đột phá trong mùa bầu cử 2017 tại châu Âu, từ đó có thể thay đổi vị thế của họ trong đời sống chính trị tại nhiều quốc gia châu Âu, nhất là tại các nước thành viên EU quan trọng.

Như vậy là việc đánh thức châu Âu không chì bởi những lực lượng đang muốn bước lên vũ đài chính trị mà còn bởi ngay lực lượng đang tham gia chi phối sân khấu chính trị tại châu Âu.

Liệu hy vọng của những người theo chủ nghĩa dân tộc ấy có cơ hội trở thành hiện thực, liệu châu Âu đã tỉnh giấc sau Brexit và hiệu ứng Trump?

Châu Âu đã có một giấc ngủ quá dài

Có thể thấy rằng, việc tái thiết Châu Âu thời hậu Thế chiến II với Kế hoạch Marshall là một công việc vĩ đại trong thế kỷ 20. Lợi ích Mỹ đã nhanh chóng làm hồi sinh Châu Âu, dù không tạo ra những thần kỳ như Nhật Bản và Israel, nhưng giá trị của nó thì không thua gì những thần kỳ trong xây dựng và phát triển thời hậu chiến, bởi tầm mức vĩ đại của Kế hoạch Marshall.

Nền kinh tế Châu Âu – mà cụ thể là các nước Tây Âu – nhanh chóng được khoác những chiếc áo mới và dần tỏ ra vượt trội so với phần phía đông của Châu Âu được sự trợ giúp của Liên Xô – một thực thể vừa phải khôi phục đất nước, vừa phải giúp đỡ đồng minh. Mức sống của người dân Tây Âu được nâng cao, nhu cầu tinh thần dần trở thành ưu tiên quan trọng trong đời sống xã hội.

Để bảo vệ những thành quả đã khôi phục và tạo dựng được bởi lợi ích Mỹ, Washington và các đồng minh bên bờ đông Đại Tây Dương đã thiết kế một hệ thống cấu trúc an ninh chung Mỹ - Châu Âu, mà Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ra đời đã hiện thực hóa ý tưởng đó. Tổ chức quân sự được bảo trợ bằng sức mạnh Mỹ, do vậy gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ.

Khi chất lượng đời sống được nâng cao bởi lợi ích Mỹ, sự an toàn của đời sống được bảo đảm bắng sức mạnh Mỹ, điều đó khiến cho nhu cầu của người Châu Âu hướng tới mức cao hơn trong thang nhu cầu của con người. Đó là thỏa mãn nhu cầu tinh thần và nhu cầu được thể hiện mình trong cộng đồng xã hội.

Trước bối cảnh đó, nguyên tắc tự do – dân chủ, cốt lõi hình thành nên giá trị Mỹ, đã nhanh chóng được phổ quát tại Châu Âu. Trung tâm của thế giới tự được mở rộng giữa hai bên bờ Đại Tây Dương, hình thành nên giá trị truyền thống phương Tây.

Hàng loạt những nguyên tắc mới được xây dựng và mở rộng, khiến cho giá trị truyền thống Âu – Mỹ dần trở thành nguyên tắc nền tảng cho đời sống xã hội tại châu Âu.

Như vậy là bộ mặt của Châu Âu thời hậu Thế chiến II đã không còn vết tích của một cuộc chiến ác liệt ngày nào, mà đã được đổi thay đến tận gốc rễ. Lợi ích Mỹ, sức mạnh Mỹ, giá trị Mỹ đã giúp cho xã hội châu Âu được ổn định, kinh tế được tạo đà phát triển. Điều đó khiến cho châu Âu gần như hoàn toàn phụ thuộc vào Mỹ và như dần chìm vào một giấc ngủ êm ái.

Ngay cả khi Liên Xô sụp đổ, hệ thống các nước XHCN tan rã thì châu Âu cũng chỉ trở mình, chứ không choàng tỉnh giấc, vì với họ thì Liên Xô mất đi dường như chỉ là cơn ác mộng đã qua.