Hiệu trưởng ĐH Havard thuyết trình chủ đề gì trước sinh viên Việt Nam?

Đó là chia sẻ của GS Grew Gilpin Faust - Hiệu Đại học Harvard - tại buổi thuyết trình sáng nay (23/3) trước hơn 500 sinh viên Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn TPHCM (ĐHQG TPHCM) nhân chuyến thăm và làm việc tại TPHCM.

“Việt Nam trong tâm trí tôi là một quốc gia phức hợp của vẻ đẹp, lịch sử và triển vọng”

Tại buổi thuyết trình, Giáo sư Drew Gilpin Faust cho sinh viên Đại học Quốc gia TPHCM biết, bà sang thăm Việt Nam vì muốn tìm hiểu rõ hơn về Việt Nam, tìm hiểu thêm về tính năng động và sự phát triển ngoạn mục của Việt Nam trong thời gian gần đây. Bởi trước khi trở thành Hiệu trưởng Đại học Harvard, bà là một giảng viên lịch sử trong suốt hơn 30 năm.

Bà nhấn mạnh: Tôi biết nhiều về cuộc chiến Việt Nam - Mỹ, tìm hiểu nhiều điều về lịch sử đau thương của cuộc chiến tranh này. Việc có mặt tại đây, ở đất nước các bạn, đối với tôi mang rất nhiều ý nghĩa, Bởi theo tôi, nhiều giai đoạn lịch sử quan trọng của hai quốc gia đã quyện chặt vào nhau và ảnh hưởng tới tất cả chúng ta. Cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước theo cách nói của các bạn – và “Chiến tranh Việt Nam” theo cách gọi của chúng tôi – đã mãi mãi định hình thế hệ chúng tôi, những người trưởng thành trong thập niên 1960-1970.

Dù rằng suốt những năm tháng đó, tôi chưa từng vượt 8.000 dặm để đặt chân đến nơi này, nhưng những địa danh như Khe Sanh, Pleiku, Ấp Bắc, Điện Biên Phủ, Vịnh Bắc bộ, Đà Nẵng, Huế, Sài Gòn, Hà Nội luôn không ngừng vang vọng trong tâm trí tôi trong suốt mấy thập kỷ qua. Tôi đã hằng mong ít nhất một vài địa danh trong số này không chỉ dừng ở con chữ.

Sinh viên Đại học Quốc gia TPHCM tại buổi thuyết trình của GS Drew Gilpin Faust

GS Drew Gilpin Faust dẫn luận: Các bạn có một khẩu hiệu nhắn gửi khách du lịch rằng “Việt Nam là một đất nước chứ không phải một cuộc chiến tranh.” Giống như rất nhiều người Mỹ khác từng đến đây, tôi vẫn hằng mong đến một ngày nào đó, Việt Nam trong tâm trí tôi không phải tên gọi của một cuộc xung đột bất ngờ ập đến với thế hệ chúng tôi, mà là một quốc gia và xã hội với tất cả sự phức hợp, vẻ đẹp, lịch sử, sự sống động và triển vọng của nó.

Chính vẻ đẹp về một quốc gia xinh đẹp, xa xôi nằm trong tiềm thức đã thôi thúc GS Drew Gilpin Faust tìm hiểu Việt Nam như điều cần thiết để hiểu chính đất nước của bà.

GS Drew Gilpin Faust nhìn nhận, thanh niên trai tráng trong thế hệ của bà đã phải đối diện với giấy gọi nghĩa vụ quân sự, khiến nhiều người phải đấu tranh nội tâm xem họ có nên tuân thủ pháp luật, phụng sự cuộc chiến mà họ cho rằng vừa không khôn ngoan vừa bất chính. Đối với lớp phụ nữ trẻ như bà thời bấy giờ, tình thế tiến thoái lưỡng nan đỡ mang tính trực diện cá nhân hơn, nhưng nó thôi thúc thế hệ thanh niên như bà đặt câu hỏi nghi ngờ về quốc gia của mình, về nền dân chủ và về tính nhân văn.

Bà nói: Michael Herr, một nhà báo Mỹ chuyên viết về cuộc chiến này đã từng viết rằng: Việt Nam là những gì tất cả chúng tôi đã có thay vì một tuổi thơ hạnh phúc. Và đấy có lẽ là điều khiến bà đau đáu kiếm tìm lịch sử.

Chiến tranh, nỗi ám ảnh và khát vọng hòa bình

Theo GS Drew Gilpin Faust, ở Đại học Harvard, hằng năm cứ đến tháng 5 là hàng trăm cựu sinh viên sẽ về lại trường để kỷ niệm 50 năm ngày ra trường của họ. Đây là một nghi lễ quan trọng,và vào mùa xuân này, một sự kiện đặc biệt sẽ diễn ra trong khuôn khổ các buổi lễ.

Các thành viên của khóa 1967 – cả nam và nữ – sẽ dành một phần thời gian để cùng nhau tưởng nhớ lại cách thức cuộc chiến đã định hình những tháng năm đại học của họ, và thảo luận xem “Chiến tranh Việt Nam” đã ảnh hưởng đến họ hơn nửa thế kỷ ra sao. Một thành viên khóa này từng là lính thủy đánh bộ đã viết: “Rất nhiều người thế hệ tôi… đã phải có những lựa chọn về Việt Nam khiến chúng tôi bị ám ảnh suốt quãng đời còn lại của mình, cả lúc tỉnh cũng như khi mơ”.

“Tôi không phải là thành viên của khóa sinh viên Harvard sẽ hội ngộ vào mùa xuân này, nhưng tôi cùng trang lứa với họ, và cũng như họ, tôi đã bị định hình bởi chiến tranh Việt Nam theo những cách mà đến tận bây giờ tôi vẫn chưa hoàn toàn thấu hiểu.

Nhưng một ảnh hưởng mà tôi có thể xác định rõ ràng là về công việc của tôi với tư cách một sử gia. Việc trưởng thành trong thập niên 1960 đã tạo ra trong tôi sự cuốn hút dai dẳng với chiến tranh, với cách mà những đòi hỏi khủng khiếp của nó có thể nhào nặn các cá nhân và xã hội, với sự khúc xạ không tránh khỏi của quan điểm và lý tưởng chiến tranh…tôi buộc phải tìm hiểu”- GS Drew Gilpin Faust nói.

GS Drew Gilpin Faust chụp hình cùng lãnh đạo Đại học Quốc gia TPHCM

Cũng giống như cuộc chiến đầy mất mát với Việt Nam. Trong lịch sử chiến tranh Hoa Kỳ, cuộc nội chiến kéo dài từ năm 1861 đến năm 1865 giữ vị trí cốt lõi trong căn tính quốc gia. Sự tàn bạo và ý nghĩa sống còn của cuộc nội chiến khiến nó, cho đến tận ngày hôm nay, vẫn choán một mảng lớn trong tâm thức dân tộc, và nó cũng là trọng tâm nghiên cứu và viết sử của GS Drew Gilpin Faust .

Nói với sinh viên Đại học Quốc gia TPHCM, GS Drew Gilpin Faust không quên nhấn mạnh: Hậu quả chiến tranh là tàn phá – con người bị thương và biến dạng; trẻ em trở thành mồ côi; tài sản và nguồn sinh kế bị phá hủy; kinh tế đảo lộn; dân chúng chia rẽ. Nhưng hậu quả không chỉ dừng lại ở cơ thể, mà còn nằm trong tâm hồn, thậm chí trong tâm hồn của những người sinh ra rất lâu sau khi tiếng súng đã tắt.

Đó là lý do vì sao cuộc nội chiến Mỹ và cái giá to lớn của nó tiếp tục ảnh hưởng đến các tranh luận của người Mỹ ngày nay. Đó là vì sao các thành viên Harvard niên khóa 1967, các ông bà nay đã ở độ tuổi 70, cảm thấy sự cấp thiết phải đối diện với những kinh nghiệm từ hơn năm thập kỷ trước, những ký ức của một thời khi “Việt Nam” đòi hỏi họ phải định nghĩa chính họ và quốc gia của họ.

“Việt Nam và Hoa Kỳ đã đối đầu nhau trong một cuộc chiến kéo dài và tàn phá nặng nề. Giờ đây, riêng cũng như chung, chúng ta đang đối diện với hậu quả của nó. Trong nỗ lực này, lịch sử là điều không thể thiếu. Lịch sử giúp chúng ta đối diện với những vong hồn và ma quỷ mà bi kịch quá khứ để lại như một di sản cho hiện tại. Lịch sử giúp chúng ta soi rọi những sự mù quáng và tàn bạo đã làm nên chiến tranh. Nó giúp chúng ta hình dung và đấu tranh cho hòa bình”- GS Drew Gilpin Faust nhìn nhận.