Hai 'bài toán' phải giải ở nhiệt điện Vĩnh Tân

Hai

Bãi tập kết tro xỉ hiện nay của Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 1. Ảnh: N.Lân

Nỗi lo tới ngưỡng

Tính đến hiện tại, có thể xem tròn 6 tháng, NMNĐ Vĩnh Tân 2 là đơn vị đầu tiên ở Trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân được ngành chức năng cho phép sử dụng cảng chuyên dùng của nhà máy để tàu cập bến chở tro bay nhằm tạo thuận lợi trong chuyên chở cũng như tiêu thụ được lượng lớn tro xỉ. Sau chuyến tàu đầu tiên là những chuyến tàu khác ghé cảng chở tro bay với số lượng mỗi chuyến vài ngàn tấn nên chỉ tính riêng mấy tháng đầu của năm 2021 đã tạo ra kết quả nổi bật. Cụ thể, từ ngày 1/1/2021 đến ngày 11/4/2021, NMNĐ Vĩnh Tân 2 đã cung cấp cho các đơn vị khoảng 204.444 tấn, chiếm gần 60% so với khối lượng phát sinh là 343.295 tấn. Tức chỉ tồn ở bãi xỉ gần 139.000 tấn. Một tín hiệu vui trong tiêu thụ tro xỉ sau hơn 5 năm đi vào hoạt động và cũng thể hiện sau chừng ấy năm, bãi xỉ của nhà máy đã đón nhận lượng tro xỉ tồn hết lớp cũ đến lớp mới, vì không tiêu thụ được nhiều. Đến thời điểm này, nhà máy đang lưu chứa gần 7 triệu tấn tại bãi xỉ chung với NMNĐ Vĩnh Tân 4 và NMNĐ Vĩnh Tân 4 mở rộng có tổng diện tích là 38,37 ha.

Trong khi đó, theo báo cáo của NMNĐ Vĩnh Tân 4, bao gồm cả NMNĐ Vĩnh Tân 4 mở rộng, cũng thể hiện chung tình cảnh trên, khi tro xỉ của nhà máy không tiêu thụ hết, được lưu trữ tại bãi xỉ chung với NMNĐ Vĩnh Tân 2. Hiện nay bãi xỉ này đã nâng đến tầng 4 và tính đến hôm nay là đầy tầng 4. Chỉ còn 1 tầng cuối là tầng 5 và nếu đầy thì bãi xỉ chung này không thể chứa thêm được nữa. Với khối lượng tro xỉ của NMNĐ Vĩnh Tân 2 và NMNĐ Vĩnh Tân 4, Vĩnh Tân 4 mở rộng đưa ra chôn lấp như thời gian gần đây thì dự tính chưa đầy 1 năm nữa là bãi xỉ này đạt công suất thiết kế. Điều đó có nghĩa các nhà máy sẽ bị dừng hoạt động, chỉ vì không còn chỗ để chứa tro xỉ thải ra trong quá trình vận hành.

Đó là lý do các nhà máy trên đang hối hả triển khai các giải pháp để tăng khối lượng tiêu thụ tro xỉ. NMNĐ Vĩnh Tân 4 xác định 3 giải pháp. Đó là tiếp tục theo hướng nhà máy chi trả chi phí cho đối tác tiêu thụ, xử lý tro xỉ; làm việc với địa phương, ban ngành, chủ đầu tư để sử dụng tro xỉ làm vật liệu san lấpkhu công nghiệp Cà Ná, làm nền đường nối từ quốc lộ 1 vào cao tốc, đường phục vụ thi công cao tốc đoạn gần nhà máy và triển khai thủ tục xin phép để xuất tro xỉ qua cảng tạm phục vụ thi công dự án NMNĐ Vĩnh Tân 4.

Còn NMNĐ Vĩnh Tân 2 thì cũng tìm mọi hướng để tiêu thụ, trong đó đang kiến nghị các ban ngành giải quyết kiến nghị đưa tro xỉ của nhà máy san lấp thí điểm tại Hang Cò. Địa điểm này nằm trong khuôn viên Trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân đang cần hoàn thổ sau khi khai thác khoáng sản phục vụ cho xây dựng các nhà máy nhiệt điện. Hiện tại, với các yêu cầu khác liên quan đến tiêu chuẩn, chỉ dẫn kỹ thuật, tro xỉ củanhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 đủ điều kiện để san lấp thí điểm tại Hang Cò. Nhưng hiện phải chờ, vì thiếu cơ sở pháp lý trong triển khai san lấp theo quy định về hoàn nguyên mỏ, do Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa ban hành chỉ dẫn kỹ thuật để hoàn nguyên mỏ kết thúc khai thác khoáng sản theo quy định tại khoản 4 Điều 52b Nghị định số 38/2015/NĐ-CP được sửa đổi bổ sung Nghị định số 40/2019/NĐ-CP.

Theo tính toán, nếu được sẽ cần khoảng 400.000 tấn tro xỉ để san lấp, hoàn thổ Hang Cò. Với NMNĐ Vĩnh Tân 2, mỗi ngày thải tro xỉ 4.000 tấn thì khối lượng trên sẽ giúp nhà máy kéo dài thời gian hoạt động thêm hơn 3 tháng nữa. Cũng có nghĩa bãi chứa chung của các nhà máy sẽ có thêm chỗ để chứa tro xỉ.

Điều thấy trước

Tro xỉ đã được các ngành chức năng công bố 22 tiêu chuẩn, quy chuẩn và chỉ dẫn kỹ thuật để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng (phụ gia xi măng, phụ gia bê tông và vữa, gạch bê tông) và sử dụng trong công trình xây dựng (vật liệu gia cố đất, san lấp, hoàn nguyên mỏ). Thêm nữa, từng nhà máy đều đã được phê duyệt đề án xử lý, tiêu thụ tro xỉ nhưng hiện tại vẫn chưa có giải pháp nào hữu hiệu trong giải phóng bãi xỉ. Nhất là trong bối cảnh dịch Covid–19 quay trở lại đã dự báo tình hình tiêu thụ khó hơn bình thường. Tuy nhiên, một khi tro xỉ được chấp thuận san lấp Hang Cò thì sẽ là tiền đề để triển khai san lấp những công trình, dự án khác như các chủ đầu tư nhà máy đã nhắm tới.

Dù vậy, theo nhiều người đánh giá, nếu thời gian tới, tro xỉ được dùng san lấp các công trình thì cũng chỉ giải phóng lượng tro xỉ thải ra trước mắt, giúp giảm áp lực bãi xỉ, giúp các nhà máy tiếp tục vận hành thuận lợi, chứ còn bãi xỉ thì vẫn giữ nguyên hiện trạng tro xỉ lớp cũ, lớp mới chồng chất đã hình thành 4 - 5 năm qua như thế. Không bàn đến bãi xỉ rộng 38,37 ha đã báo động như đã trình bày trên, ngay cả bãi xỉ rộng 59,5 ha của NMNĐ Vĩnh Tân 1, dù mới đầy tầng 1, còn không gian đến 4 tầng nữa nhưng điều ấy cũng góp phần tạo ra nguy cơ chực chờ. Vì xét về tổng chung, đến thời điểm này bãi xỉ của Trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân đang lưu chứa tro xỉ với khối lượng lớn khoảng 10 triệu tấn. Áp lực quá tải bãi xỉ đang là vấn đề bức xúc của tỉnh và cũng là nỗi lo của các nhà máy. Vì đến lúc nào đó, chính bãi xỉ sẽ quyết định nhà máy ngưng hoạt động và hơn nữa, nơi ấy như là bom nổ chậm có thể gây sự cố môi trường bất cứ lúc nào, dù hiện tại các nhà máy đã áp dụng nhiều biện pháp để giảm bụi phát sinh, phòng lũ…

Vì vậy, ngày 25/8/2020, UBND tỉnh đã gửi công văn số 3229 đến Thủ tướng Chính phủ xem xét, giải quyết các vấn đề liên quan đến Trung tâm điện lực Vĩnh Tân, trong đó kiến nghị 2 vấn đề về quá tải bãi xỉ, về di dời dân xóm 7…Tiếp đến, ngày 29/3/2021, UBND tỉnh tiếp tục cócông văn số 1031 gửi Văn phòng Chính phủ về thông tin giải quyết các vấn đề liên quan đến Trung tâm điện lực Vĩnh Tân xoay quanh kiến nghị di dời các hộ dân… Và mới tuần trước, UBND tỉnh tiếp tục có công văn gửi về Văn phòng Chính phủ. Sự dồn dập ấy nói lên rằng khu vực Vĩnh Tân đang đối diện 2 vấn đề phải giải quyết cho dứt điểm nhưng trong đó, chuyện di dời dân đi xa khu vực nhiệt điện Vĩnh Tân tưởng là đương nhiên nhưng vẫn có suy nghĩ rằng có nên di dời không với lo ngại sẽ tạo ra tiền lệ không mong muốn cho các nơi khác…

Đến lúc nào đó, chính bãi xỉ sẽ quyết định nhà máy nhiệt điện ngưng hoạt động và nơi ấy còn như là bom nổ chậm, có thể gây sự cố môi trường bất cứ lúc nào, dù hiện tại các nhà máy đã áp dụng nhiều biện pháp để giảm bụi phát sinh, phòng lũ…

BÍCH NGHỊ