Giá xăng cao, Petrolimex hùng hồn tuyên bố: lãi nhờ… định mức

Báo cáo tài chính năm 2016 của Petrolimex cho thấy: tổng doanh thu trên các lĩnh vực kinh doanh đạt 123.097 tỷ đồng, tương đương 83,8% so với mức thực hiện của năm ngoái. So với năm 2015, doanh thu của Petrolimex giảm vì giá dầu thô thế giới giảm sâu, bình quân 12 tháng năm 2016 là 43,32 USD/thùng so với năm 2015 48,8 USD/thùng (giảm khoảng 12%).

Tuy doanh thu giảm nhưng với 6.300 tỷ tiền lãi thì lợi nhuận hợp nhất trước thuế của Petrolimex khá cao, bằng 158% kế hoạch và 148% so với cùng kỳ năm trước. Riêng lợi nhuận trước thuế của hoạt động kinh doanh xăng dầu là 3.848 tỷ đồng, chiếm 61,08% tổng lợi nhuận hợp nhất.

Nói về mức lãi “khủng”, ông Trần Ngọc Năm - Phó TGĐ Petrolimex - cho rằng đây là con số hợp lý. Bởi sản lượng xăng dầu xuất bán tăng 10,3% so với năm 2015. Nhân tổng lượng xăng dầu này với mức lợi nhuận định mức được quy định trong công thức tính giá xăng dầu hiện hành là 300 đồng/lít thì số lãi đã gần 3.500 tỷ đồng.

Bất chấp những viện giải nghe có vẻ hợp lý của đại diện Petrolimex, các chuyên gia kinh tế vẫn lo ngại độc quyền sẽ khiến xăng dầu tăng giá.

Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Minh Phong, chỉ ra vài điểm chưa hợp lý:

Thứ nhất, giá dầu thô thế giới năm 2016 ở thời điểm cao nhất gần gấp đôi giá thời điểm thấp nhất, còn trong nước không quá 20%. Nghĩa là tốc độ tăng - giảm của giá xăng dầu trong nước chưa theo kịp biên độ giá thế giới (thường tăng nhanh và giảm chậm), đã tạo cơ hội thu lợi nhuận bổ sung cho người kinh doanh xăng dầu.

Thứ hai, tính tổng 22 đợt điều chỉnh giá xăng dầu năm 2016 thì so với năm 2015, người dân Việt Nam phải chịu mức giá xăng dầu tăng 1.500 đồng/lít (khoảng 10%) trong khi giá xăng dầu thế giới giảm hơn 11%.

Diễn biến giá xăng dầu năm 2016.

Thứ ba, kết quả hoạt động của Petrolimex có xu hướng ngược chiều nhau: Doanh thu giảm trong khi lợi nhuận tăng mạnh. Cụ thể, doanh thu năm 2016 chỉ bằng 83,8% so với cùng kỳ 2015. Tổng lợi nhuận hợp nhất trước thuế đạt 158% kế hoạch và bằng 148% so với cùng kỳ 2015, còn giữ nguyên nghĩa vụ nộp NSNN (năm 2016 bằng 100,3% so với cùng kỳ năm 2015)…

Nếu nhìn lại báo cáo những năm trước sẽ lại thấy thêm nghịch lý khác: Petrolimex từng lấy lý do giá xăng dầu thế giới giảm để lý giải cho việc thua lỗ khủng. Năm nay, giá xăng dầu thế giới giảm vẫn xuất hiện, song Petrolimex lại lãi lớn với lý do lợi nhuận định mức. Như vậy, những năm trước, “lợi nhuận định mức” đã đi đâu?

Những nghịch lý này cho thấy hoạt động kinh doanh xăng dầu ở nước ta đang hưởng cơ chế đặc thù hấp dẫn, nhất là khi nghĩa vụ nộp NSNN không tăng tương xứng với mức tăng lợi nhuận.

Trao đổi với báo Lao động, PGS-TS Ngô Trí Long (Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính) cho rằng: Dù các tồn tại, bất cập về giá xăng dầu đã được liên Bộ Công Thương - Tài chính giám sát nhưng không được giải quyết triệt để. Xét về bản chất, giá xăng dầu vẫn không được điều hành, kiểm soát theo quan hệ cung - cầu, quy luật của thị trường, trên cơ sở các doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh với nhau. Theo cơ chế kinh doanh xăng dầu trong Nghị định 84 (giai đoạn 2008-2014), Bộ Công thương có trách nhiệm quản lý. Nhưng thực tế, Bộ này vừa là cơ quan chủ quản, vừa quản lý, vừa giám sát là vi phạm nguyên tắc độc lập trong quản lý hoạt động kinh tế.

PV