Ghi ở Bá Hạ

Khu tái định cư dành cho người dân tộc thiểu số Đan Lai.

Bản vắng đàn ông

Giữa cái nắng của mùa hè xứ Nghệ, dù cố gắng khởi hành rất sớm nhưng phải gần 11h trưa, chúng tôi mới đến được bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông (tỉnh Nghệ An), nơi có hơn 80 hộ dân với khoảng 230 nhân khẩu được tái định cư từ các bản Cò Phạt, bản Pủng… trong vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát.

Còn nhớ, khoảng hơn chục năm trở về trước, người Đan Lai sống trong vùng lõi giữa đại ngàn Pù Mát. Họ cư trú chủ yếu ở khu vực thượng nguồn Khe Khặng, xã Môn Sơn. Do là vùng lõi của Vườn Quốc gia Pù Mát (cách trung tâm huyện 40km) nên muốn đến nơi này, người dân phải đi bộ cắt rừng rồi dùng thuyền nhỏ men khe suối mất rất nhiều thời gian.

Ở tách biệt với thế giới bên ngoài nên diện tích đất nông nghiệp ít, cuộc sống của người dân gặp rất nhiều khó khăn, nhất là vào những tháng giáp hạt. Bởi vậy, Bá Hạ chỉ toàn phụ nữ và trẻ em, những người chồng, người cha đã “khăn gói” ra Bắc, vào Nam kiếm sống.

Chúng tôi ghé nhà chị La Thị Hiền (33 tuổi) ở bản Bá Hạ, giữa cái nắng oi ả, trên căn nhà sàn đã sần sùi vì mưa gió. Chị Hiền cùng 4 người con vừa ăn xong bữa cơm trưa. Qua trò chuyện, chị Hiền cho biết, cả gia đình về Bá Hạ từ năm 2019, so với vùng lõi Pù Mát thì Bá Hạ tốt hơn, có nhà, điện, đường, trường học thuận lợi, chứ không phải vất vả, gian nan như khi ở rừng. Tuy nhiên, sau những năm đầu được hỗ trợ gạo, thực phẩm từ chính quyền thì nay cuộc sống còn nhiều khó khăn. “Gia đình có 6 người, nhưng chỉ có một đám ruộng, đất ít nên hầu như đến mùa giáp hạt, cả nhà đều thiếu gạo” - chị Hiền kể. Chính vì lẽ đó, chồng chị là anh La Văn Chơ (36 tuổi) phải ra Hà Nội tìm việc để kiếm tiền lo cho gia đình.

Cạnh nhà chị Hiền là gia đình chị La Thị Mến (23 tuổi) cũng trong hoàn cảnh tương tự. Mặc dù sinh năm 2000 nhưng chị Mến đã có 2 đứa con, do cuộc sống khó khăn nên chồng Mến đã đi làm ăn xa. “Cuộc sống ở đây tốt hơn, nhưng do thiếu đất canh tác nên rất khó khăn” - chị Mến nói. Đó cũng là gia cảnh của nhiều hộ dân tại Bá Hạ.

Căn nhà của gia đình chị La Thị Hiền, bản Bá Hạ tuềnh toàng chưa có điều kiện để sửa chữa.

100% hộ nghèo, cận nghèo

Việc tái định cư người dân Đan Lai về nơi ở mới được thực hiện vào tháng 12/2006, theo Quyết định số 280 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt đề án Bảo tồn và phát triển dân tộc thiểu số Đan Lai sinh sống tại vùng lõi Vườn Quốc gia Pù Mát. Tổng kinh phí của dự án là 93,24 tỷ đồng. Một trong những hợp phần quan trọng nhất của dự án là di chuyển 146 hộ người Đan Lai lúc đó ở thượng nguồn Khe Khặng đến nơi ở mới là xã Thạch Ngàn.

Tính đến nay, đã có 90 hộ thuộc 2 bản Thạch Sơn (55 hộ, 275 khẩu, bản Bá Hạ (có 35 hộ, 130 khẩu). Quyết định 280 của Thủ tướng nhằm mục tiêu giúp đồng bào Đan Lai thoát khỏi đời sống du canh, du cư, săn bắt, hái lượm, từng bước ổn định cuộc sống, nâng cao trình độ dân trí. Đến nơi ở mới, đồng bào Đan Lai được Nhà nước hỗ trợ nhà ở kiên cố; có các công trình phúc lợi phục vụ sinh hoạt như điện lưới, đường giao thông, trường học, y tế, nước sinh hoạt, công trình vệ sinh, lương thực, thực phẩm…. Cấp ủy, chính quyền xã Thạch Ngàn cũng đã phân công cán bộ có năng lực, thường xuyên bám địa bàn để giải quyết công việc; thực hiện kịp thời các chế độ an sinh xã hội theo Nghị định 20/NĐ-CP của Chính phủ…

Tuy nhiên, sau những năm đầu được sự hỗ trợ về vật chất của nhà nước, cuộc sống khá ổn định, những năm tiếp theo không còn được hỗ trợ thì đời sống kinh tế - xã hội nói chung của đồng bào Đan Lai vẫn hết sức khó khăn.

Trao đổi với chúng tôi, ông Lô Thanh Huấn - Chủ tịch UBND xã Thạch Ngàn cho biết, hiện toàn xã có 90 hộ đồng bào Đan Lai thuộc 2 bản Thạch Sơn và Bá Hạ. Đời sống 35 hộ dân ở bản Bá Hạ gặp rất nhiều khó khăn. Trong 90 hộ đồng bào Đan Lai thì có tới 89 hộ nghèo và 1 hộ cận nghèo.

Trong khi đó, ông Phan Thanh Hùng - Trưởng phòng Dân tộc huyện Con Cuông cho biết, qua nắm bắt các hộ dân ở Bá Hạ cơ bản có việc làm, nhưng chưa ổn định. Nguồn lương thực chủ yếu như gạo, ngô được các hộ chủ động tự cung, tự cấp, nhìn chung đời sống bà con Đan Lai cũng đang từng bước đổi mới, biết cách làm ăn chăn nuôi, trồng trọt. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn một số hộ khó khăn, thời điểm giáp hạt (từ tháng 1- 4) do quỹ đất ít, chủ động tưới tiêu hạn chế, trình độ, kinh nghiệm canh tác, thời tiết khí hậu thay đổi dẫn đến thiếu lương thực nhưng đã được Nhà nước hỗ trợ kịp thời.

Điền Bắc