Dư âm vụ bắt cóc hàng trăm nữ sinh Chibok ở Nigeria 10 năm trước

Hơn 80 cô gái Chibok được thả vào tháng 5-2017 sau hơn 3 năm bị giam cầm

Vụ đột kích trong đêm

Trong đêm 14-4-2014, hàng chục tay súng từ nhóm chiến binh Hồi giáo Boko Haram đã xông vào ký túc xá dành cho nữ sinh ở thị trấn Chibok, một khu vực nhỏ theo đạo Thiên chúa ở phía bắc Nigeria có đa số người theo đạo Hồi. 276 nữ sinh, hầu hết ở độ tuổi từ 16 đến 18, bị dồn vào rừng bằng súng để chờ xe tải sau khi phiến quân phóng hỏa các tòa nhà của trường học. Chỉ vài giờ sau vụ bắt cóc, 57 cô gái đã trốn thoát được. Một số trốn trong bụi rậm, trong khi những người khác nhảy ra ngoài khi xe tải xuyên qua màn đêm tối tăm của Rừng Sambisa, nơi đã trở thành nơi ẩn náu của Boko Haram.

Tại sao việc bắt cóc nữ sinh lại dễ dàng đến vậy? Tháng 3 năm đó, các cuộc tấn công của Boko Haram đã khiến hàng loạt trường học trong khu vực phải đóng cửa, bao gồm cả trường Trung học nữ sinh của Chính phủ ở Chibok. Nhóm này bắt đầu cuộc nổi dậy vũ trang chống lại chính phủ Nigeria vào năm 2009, với mong muốn thành lập một nhà nước Hồi giáo. Nhưng trường học do chính phủ điều hành ở Chibok là ngoại lệ, mở cửa cho những học sinh đang tham gia kỳ thi cuối kỳ quan trọng. Mặc dù bang Borno khi đó đang trong tình trạng khẩn cấp, trường học không có binh sĩ nào bảo vệ và hai người canh gác khu nhà đã bỏ chạy khi các tay súng Boko Haram đến gần.

Cùng thời điểm đó, một nhóm chiến binh Boko Haram khác đã bắn vào 17 nhân viên an ninh đóng tại trung tâm thị trấn, buộc họ phải rút lui vào rừng. Dân làng quanh đó hoảng sợ khi nhìn thấy đoàn xe Boko Haram chạy qua, hướng tới Chibok cũng đã gọi điện tới căn cứ quân sự ở thủ phủ Maiduguri của bang Borno vài giờ trước vụ tấn công. Nhưng quân đội đóng quân cách đó 125km đã không thể đến Chibok ngay lập tức, khiến Boko Haram bắt cóc nhóm nữ sinh một cách dễ dàng.

Sau vụ bắt cóc, Abubakar Shekau - thủ lĩnh của Boko Haram đe dọa sẽ bán những cô gái còn lại làm nô lệ. Nhiều người trong số những người bị Boko Haram giam giữ đã buộc phải chuyển sang đạo Hồi sau khi kết hôn với những kẻ bắt giữ họ và sinh con cho họ. Họ thường kết hôn nhiều lần khi hết người chồng này đến người chồng khác thiệt mạng trong các cuộc đụng độ. Những năm tiếp theo, gần như không có thông tin gì về các nạn nhân bắt cóc, cho đến khi hai cô gái đột nhiên xuất hiện vào tháng 5 và tháng 9-2016.

Chiến dịch đưa nữ sinh Chibok trở về

Chính phủ Tổng thống Nigeria khi đó là Goodluck Jonathan đã thừa nhận về sự chậm trễ trong nỗ lực giải cứu các cô gái. Nhưng sau đó một nhóm người Nigeria đã phát động chiến dịch trên mạng xã hội Twitter #BringBackOurGirls (Đưa các cô gái của chúng tôi trở về). Chiến dịch được nhiều người nổi tiếng chia sẻ, cổ vũ như diễn viên Hollywood Angelina Jolie và Đệ nhất phu nhân Mỹ Michelle Obama, gây ra làn sóng phẫn nộ trên toàn cầu. Chiến dịch truyền thông xã hội cũng gây ra các cuộc biểu tình phản đối ở Nigeria và các nơi khác. Điều này đã khiến Tổng thống Jonathan phải đẩy nhanh việc giải cứu nạn nhân và cảnh sát treo thưởng 300.000 USD cho thông tin về các nạn nhân. Thậm chí, Tổng thống Mỹ Barack Obama còn cử một nhóm cố vấn tới trợ giúp quân đội Nigeria trong việc tìm kiếm, dù chính quyền Nigeria không muốn chấp nhận sự hỗ trợ quốc tế.

Cuối cùng vào tháng 5-2017, nhờ các cuộc đàm phán do Hội Chữ thập đỏ Quốc tế và Chính phủ Thụy Sĩ làm trung gian, hơn 100 nữ sinh năm xưa được thả như một phần của hoạt động trao đổi tù nhân. Những người trở về đã nói về việc bị đánh đập, liên tục bị bỏ đói, bị giam giữ trong những túp lều trại ẩn trong Rừng Sambisa. Khoảng 82 người trong số những người bị bắt vẫn chưa được tìm thấy.

Dư âm còn đến ngày nay

Một năm trước vụ đột kích ở Chibok, quân nổi dậy Boko Haram đã tấn công khoảng 50 trường học và bắt cóc hàng chục trẻ em Nigeria. Đáng nói, sự kiện Chibok báo hiệu sự khởi đầu cho các vụ bắt cóc quy mô lớn ở Nigeria, các đối tượng liên quan cũng nhiều hơn. Đầu tháng 3-2024, gần 300 trẻ em bị bắt cóc khỏi một trường học ở Kuriga, phía tây bắc Nigeria, nhiều em sau đó đã được trả tự do. Trước đó vài ngày, 200 người, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em đã bị bắt cóc ở bang Borno.

Ngoài ra, phản ứng thờ ơ của chính quyền đối với vụ bắt cóc các cô gái Chibok đã trở thành ví dụ điển hình cho sự thất bại của chính phủ liên bang trong việc bảo vệ người dân. Đặc biệt, học sinh Nigeria đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề. Theo tổ chức viện trợ Save the Children, hơn 1.680 trẻ em đã bị bắt cóc từ tháng 4-2014 đến giữa năm 2023. Chỉ riêng bang Katsina đã có gần 100 trường học phải đóng cửa do mất an ninh vào năm 2023. Và nỗi lo sợ bị bắt cóc là động lực chính khiến trẻ em Nigeria phải nghỉ học.

Theo DW