Động thái bất ngờ của EU về thương mại có thể gây thiệt hại cho Ukraine

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (phải) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại cuộc gặp ở Kiev ngày 9/5/2023. Ảnh: AFP/ TTXVN

Theo trang tin Pravda châu Âu (EvroPravda) của Ukraine ngày 9/4, bất chấp việc Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Thủ tướng Bỉ (nước hiện giữ chức Chủ tịch luân phiên EU) Alexander De Croo ủng hộ việc trao ưu đãi thương mại cho Ukraine, việc gia hạn thỏa thuận miễn thuế cho thực phẩm nhập khẩu từ Ukraine đã bị chặn lại để sửa đổi.

Theo đó, EU đã chính thức tạo tiền lệ mới liên quan đến phê duyệt các ưu đãi thương mại cho Ukraine. Điều này có thể gây tranh cãi và nguy hiểm cho Ukraine.

Cụ thể, phản ứng trước các cuộc biểu tình quy mô lớn của nông dân, Ủy ban châu Âu đã tới gặp các quốc gia có nhà sản xuất chịu thiệt hại do xuất khẩu nông sản từ Ukraine vào EU gia tăng. Theo đó, cơ chế tạm dừng ưu đãi khẩn cấp đối với 3 nhóm sản phẩm (trứng, thịt gà và đường) đã được đề xuất nếu khối lượng xuất khẩu các mặt hàng này sang EU vượt mức trung bình trong giai đoạn 2022-2023.

Các quan chức Ukraine thừa nhận một cách không chính thức rằng phương án do Ủy ban châu Âu đề xuất trên có vẻ là một thỏa hiệp chấp nhận được đối với Kiev, nhưng điều đó vẫn không làm hài lòng tất cả mọi người ở EU, đặc biệt là nông dân Ba Lan.

Vào cuối tháng 1 và đầu tháng 2 vừa qua, Chính phủ Ukraine vẫn tin rằng đây sẽ là quyết định cuối cùng, với lập luận rằng các quyết định của Ủy ban châu Âu phải trải qua một thủ tục phê duyệt kéo dài với các nước thành viên, trong khi điều này lại được Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel và Thủ tướng Bỉ (quốc gia hiện đang là Chủ tịch luân phiên EU) Alexander De Croo ủng hộ.

Đề xuất này cũng nhanh chóng được thông qua ở cấp Nghị viện châu Âu, nhưng bất ngờ bị trì hoãn ở cấp Hội đồng châu Âu. Ngay sau đó, các phương tiện truyền thông Ba Lan đưa tin rằng Thủ tướng nước này Donald Tusk đã tìm cách ngăn chặn việc thông qua đề xuất trên, yêu cầu sửa đổi một số vấn đề liên quan.

Việc sửa đổi dựa trên yêu cầu của Thủ tướng Ba Lan đã bất ngờ nhận được sự ủng hộ của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron - người cũng đang gặp khó khăn đáng kể trước sự phản đối của nông dân ở nước này.

Trong phiên bản cập nhật, danh sách các sản phẩm có thể áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đã được mở rộng. Ngoài những sản phẩm được đề cập ở trên, lúa mạch, ngô, ngũ cốc và mật ong cũng được bổ sung vào danh sách hạn chế.

Một thay đổi khác gây nguy hiểm cho Ukraine là việc giảm thời gian xác minh để áp dụng cơ chế phòng vệ thương mại từ 21 xuống còn 14 ngày. Kiev cho rằng trong khoảng thời gian như vậy khó có thể xác định một cách khách quan thiệt hại do hàng nhập khẩu của Ukraine gây ra cho các nhà sản xuất ở EU.

Ukraine cũng lưu ý rằng do cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu sắp diễn ra, EU sẽ không có đủ thời gian để thông qua quyết định mới. Trong kịch bản này, phiên bản cập nhật sẽ cần được Nghị viện châu Âu mới được bầu thông qua. Kết quả là, trong khoảng thời gian chờ đợi đó, các điều kiện thương mại giữa Ukraine và EU sẽ trở lại những quy định đã tồn tại trước năm 2022.

Một nguy cơ khác nghiêm trọng hơn đó là việc sửa đổi quyết định đã được Ủy ban châu Âu thông qua là tiền lệ cực kỳ nguy hiểm trong quan hệ giữa Ukraine và EU. "Chưa bao giờ trong lịch sử quan hệ giữa Ukraine và EU, một quyết định đã được Ủy ban châu Âu thông qua lại phải xem xét lại. Do đó, không có gì đảm bảo rằng một động thái tương tự sẽ không được tiến hành đối với các quyết định khác liên quan đến Ukraine", nguồn tin trong Chính phủ Ukraine lưu ý.

Trước hết, điều này liên quan đến thỏa thuận "vận chuyển miễn thị thực" (vận chuyển hàng hóa không hạn ngạch bằng đường bộ giữa Ukraine với các nước EU). Vào ngày 5/3 vừa qua, Ủy ban châu Âu đã công bố đề xuất gia hạn thỏa thuận về vận tải hàng hóa đường bộ với Ukraine, đồng thời đưa ra một số thay đổi nhất định nhằm trấn an các hãng vận tải châu Âu (chủ yếu là ở Ba Lan). Theo Thứ trưởng Bộ Phát triển Cộng đồng, Lãnh thổ và Cơ sở hạ tầng Ukraine Serhiy Derkach, việc phê duyệt thỏa thuận này ở cấp đại sứ EU sẽ diễn ra trong thời gian tới.

"Xác suất ngăn chặn thỏa thuận là thấp, bởi vì trước đó tất cả các quốc gia, bao gồm cả Ba Lan, đã công nhận lợi ích của quy định như vậy. Bên cạnh đó, không có cáo buộc chống lại Ukraine rằng các hãng vận tải của chúng tôi vi phạm các điều khoản của thỏa thuận trong thực hiện việc vận chuyển không chỉ giữa Ukraine và EU mà còn giữa các quốc gia EU riêng lẻ", ông Derkach cho biết.

Tuy nhiên, chưa có gì đảm bảo rằng thỏa thuận này sẽ không có những thay đổi bổ sung mới. Ông Derkach thừa nhận: "Không thể loại trừ khả năng Ba Lan và các đồng minh đưa ra các hạn chế bổ sung đối với Ukraine vào thỏa thuận. Đặc biệt, trước đó Ba Lan đã yêu cầu bổ sung lệnh cấm nhập cảnh trái phép các xe tải không chở hàng của Ukraine vào EU, đồng thời đề xuất đưa vào cơ chế đình chỉ thỏa thuận ở cấp quốc gia nếu nó tạo ra tổn thất cho các hãng vận tải của các nước này".

Vũ Thanh/Báo Tin tức (Theo EvroPravda)