Đồng bào các dân tộc liên khu Việt Bắc góp phần quan trọng làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ

Lực lượng dân công hỏa tuyến vận chuyển hàng hóa phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh: Tư liệu

Với các lợi thế về địa hình và truyền thống cách mạng của đồng bào các dân tộc, 6 tỉnh Việt Bắc vinh dự được Bác Hồ và Trung ương Đảng giao cho sứ mệnh lịch sử đặc biệt, đảm nhận vai trò hậu phương cho cuộc kháng chiến trường kỳ, là An toàn khu cho đầu não cách mạng.

Ngày 6/12/1953, tại An toàn khu Thái Nguyên, Bộ Chính trị thông qua kế hoạch tác chiến của Bộ Tổng Tư lệnh và quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ. Một vấn đề quan trọng được đặt ra, đó là công tác hậu cần cho chiến dịch. Nhu cầu bảo đảm vật chất dự kiến ban đầu là 434 tấn đạn, 7.730 tấn gạo, 140 tấn muối, 465 tấn thực phẩm khô, lúc này đã tăng gấp ba. Riêng về gạo, cần tới trên 20.000 tấn.

Trong hồi ký "Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử", Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: "Đường ra mặt trận hết núi lại đèo, suối rồi lại suối. Qua những khu rừng âm u rậm rạp, những sườn núi chênh vênh, lại đến những đồi tranh trơ trụi. Các suối phần lớn chưa có cầu". Đó là thử thách lớn đối với Hội đồng Cung cấp Quốc gia do Thủ tướng Phạm Văn Đồng làm Chủ nhiệm cũng như Hội đồng Cung cấp mặt trận cấp liên khu và cấp tỉnh.

Rút kinh nghiệm từ các chiến dịch trước, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Đảng và Bác Hồ đã chủ trương tranh thủ tối đa việc huy động lương thực, thực phẩm tại các địa phương, nhất là vùng Tây Bắc, với khoảng 6.000 tấn lương thực. Lượng lương thực này nếu cung cấp từ những địa bàn xa đến, số lượng phải tăng gấp 3-4 lần. Thời điểm huy động lương thực cho chiến dịch trùng với thời điểm vừa thu hoạch xong vụ mùa nên đồng bào các dân tộc vùng Tây Bắc có điều kiện để vừa hưởng ứng việc nộp thuế, vừa tham gia dân công.

Theo tiếng gọi của Đảng và Chính phủ, đồng bào các dân tộc: Thái, Mông, Hà Nhì, Mảng... chẳng quản bom đạn, khó khăn, nam nữ, trẻ già cùng đoàn kết, tích cực làm đường, gánh gạo, tải thương... phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ. Nhiều gia đình mang cả ngựa thồ, thuyền, mảng đi chở vũ khí, lương thực phục vụ chiến dịch.

Về phương tiện vận chuyển lương thực, hàng hóa vào chiến trường, ta đã chủ trương vận chuyển bằng phương tiện cơ giới là chính, bên cạnh khai thác những phương tiện vận chuyển nửa thô sơ và thô sơ như xe thồ, xe ngựa, xe trâu, xe cút kít, xe quệt, bè, mảng... Trong đó, xe đạp thồ được huy động tới mức tối đa, số lượng lên tới 20.000 chiếc. Mỗi xe thồ lúc đầu chở 100kg, sau đó nâng lên 200-300kg. Năng suất xe đạp thồ gấp hơn 10 lần dân công gánh bộ. Tính ưu việt của xe đạp thồ là có thể hoạt động trên những tuyến đường mà xe ô tô không thể đi được. Chính phương tiện vận chuyển này đã gây nên bất ngờ lớn với quân địch, làm đảo lộn những tính toán của chúng trước đây.

Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: "Vận tải xe thồ đã trở thành binh chủng vận tải quan trọng thứ hai, đứng sau xe cơ giới. Những đoàn ngựa thồ của đồng bào Mông từ rẻo cao xuống, những chị dân công người Tày, người Nùng, người Thái, người Dao..., chấm phá thêm màu sắc cho bức tranh liên hoàn dài vô tận".

Tổng kết công tác hậu cần cho Chiến dịch Điện Biên Phủ ghi nhận những con số ấn tượng: Có tổng cộng 34.931 dân công phục vụ trực tiếp cho Chiến dịch Điện Biên Phủ (28.619 dân công đi bộ, 6.312 dân công đi cùng với xe đạp thồ), trong đó, gần một nửa là đồng bào dân tộc thiểu số các tỉnh vùng Đông Bắc và Tây Bắc (gọi chung là liên khu Việt Bắc). Họ đã góp phần xương máu làm nên kỳ tích bảo đảm hậu cần cho 87.000 bộ đội trực tiếp tham gia chiến đấu. Cả nước đã vận chuyển được hơn 20.000 tấn lương thực, đạn dược cho hỏa tuyến; dân công lên tới 261.453 người, 20.991 xe đạp thồ, 914 ngựa, 736 xe trâu kéo, 1.000 thuyền, bè, mảng; tổng cộng 12 triệu ngày công. Về thực phẩm, chỉ tính từ tháng 11/1953 đến tháng 5/1954, riêng các tỉnh liên khu Việt Bắc đã cung cấp 454.352 tấn thịt trâu, bò; 181.644 tấn đỗ, lạc; 42.456 tấn đường...

Tháng cuối của chiến dịch, cả vùng Tây Bắc mưa tầm tã nhưng nhiệm vụ hậu cần vẫn hoàn thành trên các mũi tiến công trong mọi tình huống. Lương thực, đạn dược đầy đủ, không bị ẩm mốc. Trong chiến hào đánh lấn, lửa đạn mịt mù, chiến sĩ ta vẫn có cơm ăn, nước uống phục vụ chiến đấu.

Sau 56 ngày đêm, vượt qua muôn vàn gian khổ, chiều 7/5/1954, ta chiếm sở chỉ huy của địch, tướng De Castries cùng toàn bộ Bộ Tham mưu và binh lính tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ phải ra hàng. Chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng.

Ngày 8/5/1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Thư khen ngợi bộ đội, dân công, thanh niên xung phong và đồng bào Tây Bắc đã chiến thắng vẻ vang ở Điện Biên Phủ. Bức thư có đoạn viết: “Quân ta đã giải phóng Điện Biên Phủ. Bác và Chính phủ thân ái gửi lời khen ngợi cán bộ, chiến sĩ, dân công, thanh niên xung phong và đồng bào địa phương đã làm tròn nhiệm vụ một cách vẻ vang”.

Sau này, khi cả hai bên Việt Nam và Pháp tổng kết chiến tranh, phía Pháp đã kết luận: Quân Pháp thua trận ở Điện Biên Phủ cơ bản là do không thể tưởng tượng Việt Minh lại có thể huy động được sức người, sức của to lớn đến như vậy, chỉ bằng những đôi chân, đôi tay và đôi vai, những chiếc xe đạp thồ, những chiếc bè mảng, những con vật kéo... hết sức thô sơ trên những con đường mòn hiểm trở nhưng đã vận chuyển được một khối lượng hàng hóa, lương thực, đạn dược khổng lồ phục vụ cho tiền tuyến.

Chính nhờ sức mạnh to lớn ấy, trong đó có phần đóng góp rất quan trọng và trực tiếp của đồng bào dân tộc thiểu số các tỉnh liên khu Việt Bắc mà chúng ta đã làm nên một chiến thắng Điện Biên Phủ vô cùng oanh liệt. Trận đánh ấy về sau đã được thế giới tôn vinh là một trong những trận chiến tiêu biểu của lịch sử chiến tranh thế giới và tiêu biểu của thế kỷ XX.

Phương Liên