Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024: Phục vụ hiệu quả việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội

Cán bộ ngành Thống kê thực hiện điều tra thực tế tại gia đình một người dân ở TP Tuy Hòa. Ảnh: KHANG ANH

Trao đổi với phóng viên Báo Phú Yên, ông Cao Đăng Viễn, Cục trưởng Cục Thống kê tỉnh, Tổ trưởng Tổ công tác cấp tỉnh cho biết:

- Cuộc Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 nhằm thu thập thông tin về dân số, nhà ở làm cơ sở để đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển KT-XH thời kỳ 2021-2025; xây dựng chính sách, lập kế hoạch dân số, nhà ở phục vụ Kế hoạch phát triển KT-XH thời kỳ 2026-2030; giám sát thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của LHQ mà Chính phủ đã cam kết.

Cuộc điều tra cũng nhằm cung cấp số liệu về quy mô dân số đến cấp huyện, làm cơ sở rà soát, hiệu chỉnh số liệu dân số hằng năm giai đoạn 2020-2024; cập nhật kho dữ liệu dân số, nhà ở do Tổng cục Thống kê quản lý phục vụ nghiên cứu, phân tích, dự báo quá trình phát triển dân số, nhà ở giữa hai kỳ tổng điều tra trên phạm vi cả nước và từng địa phương; đáp ứng yêu cầu so sánh quốc tế.

Ông Cao Đăng Viễn

* Xin ông cho biết thêm về phạm vi, đối tượng và nội dung của cuộc điều tra này?

- Công tác điều tra thực hiện thu thập thông tin về dân số, các thông tin về nhà ở của các hộ dân cùng với một số chỉ tiêu thống kê quan trọng khác để đánh giá chất lượng cuộc sống của người dân. Cụ thể là tỉ lệ trẻ em dưới 5 tuổi chưa được đăng ký khai sinh, trình độ học vấn của dân số, tỉ lệ người dân tộc biết chữ phổ thông, tỉ suất di cư thuần của dân số, tỉ suất sinh, chết, các đặc điểm nhà ở của hộ dân cư…

Những chỉ tiêu thống kê này hiện chưa thể tính toán được từ nguồn cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia. Các thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư mang tính pháp lý, bảo mật và riêng tư. Hiện nay, cơ chế chia sẻ nguồn dữ liệu này phục vụ công tác thống kê còn đang thiếu. Vì vậy, khả năng tiếp cận nguồn thông tin để phục vụ các hoạt động nghiên cứu, phân tích của các tổ chức, cá nhân trong, ngoài nước còn gặp nhiều hạn chế.

Năm nay, cuộc Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ được thực hiện trên phạm vi cả nước, ngoại trừ 4 huyện đảo nhỏ: Bạch Long Vĩ (TP Hải Phòng), Cồn Cỏ (tỉnh Quảng Trị), Hoàng Sa (TP Đà Nẵng), Trường Sa (tỉnh Khánh Hòa). Đối tượng điều tra bao gồm: Hộ dân cư (cả thông tin về nhà ở của hộ), nhân khẩu thực tế thường trú của hộ dân cư (cả những người thuộc LLVT, người có quốc tịch nước ngoài hiện đang ăn, ngủ tại hộ, không bao gồm những người đang sống trong khu vực quản lý riêng của quân đội và công an).

Đơn vị điều tra là hộ dân cư. Hộ bao gồm một người ăn riêng, ở riêng hoặc một nhóm người ở chung và ăn chung. Đối với hộ có từ hai người trở lên, các thành viên trong hộ có thể có hoặc không có quan hệ ruột thịt, hôn nhân, nuôi dưỡng; có hoặc không có quỹ thu - chi chung.

Cuộc điều tra lần này sẽ thu thập thông tin về 7 nội dung chính: Về nhân khẩu học của các thành viên hộ, về di cư, giáo dục, hôn nhân, lịch sử sinh của nữ từ 10-49 tuổi, người chết của hộ, nhà ở và điều kiện sống của hộ.

* So với các cuộc điều tra trước đây, thì điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 có những điểm gì mới, thưa ông?

- Trong các cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở đã thực hiện cũng như các cuộc điều tra biến động dân số và kế hoạch hóa gia đình hằng năm, đối tượng điều tra chỉ bao gồm người có quốc tịch Việt Nam. Còn đối tượng điều tra của điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ 2024 là hộ dân cư và nhân khẩu thực tế thường trú của hộ dân cư.

Bên cạnh đó, trong cuộc điều tra giữa kỳ lần này, người có quốc tịch nước ngoài lần đầu tiên được đưa vào đối tượng điều tra, nhằm bảo đảm các tiêu chuẩn thống kê và khuyến nghị của quốc tế về thống kê dân số, cũng như thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

Đây là cuộc điều tra chọn mẫu quy mô lớn, với mẫu điều tra được thiết kế đảm bảo mức độ đại diện đến cấp huyện đối với chỉ tiêu về quy mô dân số và cấp tỉnh đối với các chỉ tiêu còn lại. Dàn mẫu tổng thể của Tổng điều tra 2019 được dùng làm dàn chọn mẫu cho cuộc điều tra này. Theo đó, Phú Yên có 456 địa bàn tương ứng 13.680 hộ được chọn mẫu điều tra.

Cuộc điều tra cũng sẽ kết hợp phương pháp thu thập thông tin trực tiếp và gián tiếp. Tức là ngoài phương pháp thu thập thông tin phỏng vấn trực tiếp như các cuộc điều tra trước đây, cuộc điều tra này còn kết hợp phương pháp gián tiếp, áp dụng đối với những hộ mà toàn bộ thành viên là người nước ngoài, không giao tiếp được bằng tiếng Việt.

Cùng với đó, Cục Thống kê tỉnh sử dụng phần mềm do Tổng cục Thống kê cung cấp để điều tra viên thống nhất sử dụng kết hợp công cụ thu thập thông tin là phiếu điều tra điện tử và phiếu điều tra in trên giấy. Ngoài ra, cuộc điều tra còn có một số điểm mới liên quan đến an toàn, bảo mật thông tin, xử lý, tích hợp kết quả và một số khâu khác.

* Công tác điều tra trên địa bàn tỉnh đã được triển khai như thế nào, thưa ông?

- Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 thuộc Chương trình điều tra thống kê Quốc gia do Thủ tướng Chính phủ ban hành, nhằm thu thập thông tin về con người trong đời sống KT-XH thực tế của một quốc gia, một tỉnh theo các tiêu chí được quy định và áp dụng trên toàn thế giới. Các tiêu chí này chưa có và không hoàn toàn thống nhất với quy định của cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Để triển khai hiệu quả cuộc điều tra quan trọng này, các tổ công tác đã được thành lập ở cấp trung ương và các tỉnh, thành phố với thành phần là ngành Thống kê, các bộ, sở, ngành liên quan như công an, y tế, tư pháp...

Theo phương án, cuộc điều tra được thực hiện từ ngày 1/4 đến hết ngày 30/4, tuy nhiên trên địa bàn tỉnh phấn đấu hoàn thành công tác thu thập thông tin tại hộ chậm nhất vào ngày 25/4. Đến nay, cuộc Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 đã tiến hành trên toàn tỉnh với quy mô lớn, phạm vi rộng, mức độ tin cậy cao.

Cục Thống kê tỉnh tiếp tục tăng cường tuyên truyền, phổ biến các nội dung liên quan đến cuộc điều tra lần này; đồng thời biên soạn báo cáo kết quả chủ yếu của cuộc điều tra vào tháng 9-11/2024.

* Xin cảm ơn ông!

KHANG ANH (thực hiện)