Đề xuất Nhà nước mua lại dự án BOT thua lỗ, tăng tốc phát triển đường sắt

Đại biểu Phạm Văn Thịnh - Đoàn Bắc Giang.

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 6, sáng 2/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025 và Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025; Tình hình thực hiện ngân sách Nhà nước năm 2023, dự toán ngân sách Nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2024.

Phát huy vai trò thành phần kinh tế Nhà nước

Quan tâm đến các dự án hạ tầng giao thông chiến lược, đại biểu Phạm Văn Thịnh (Đoàn Bắc Giang) nêu quan điểm, thành phần kinh tế Nhà nước cần phải là nhà đầu tư chính cho các dự án này khi có lợi thế tuyệt đối so với các nhà đầu tư khác về thời hạn thu hồi vốn. Doanh nghiệp tư nhân khi ra quyết định đầu tư thường chỉ tính thu hồi vốn trong khoảng 10 năm, cá biệt có thể lên đến 20 hay 25 năm; nhưng đối với Nhà nước thời gian thu hồi vốn có thể lên đến 50 năm thậm chí 70 đến 100 năm.

Theo đại biểu, với công nghệ thu phí như hiện nay, việc quản lý nguồn thu được khai thác từ các dự án giao thông chiến lược như đường cao tốc, cầu cảng biển, cảng hàng không đều dễ dàng được thực hiện và giám sát chặt chẽ nên thành phần kinh tế Nhà nước quản lý sẽ không gặp phải thất thoát.

Với những lợi ích đó, đại biểu đề xuất Chính phủ cần có giải pháp để đột phá phát huy vai trò của thành phần kinh tế Nhà nước là nhà đầu tư các dự án hạ tầng giao thông chiến lược, cũng như quản lý vận hành khai thác các dự án này. “Bắt đầu với tinh thần này, việc Nhà nước mua lại các dự án BOT đường cao tốc, cầu đường bộ của các nhà đầu tư tư nhân hiện đang bị lỗ không cân đối được phương án tài chính là phù hợp”, đại biểu nêu quan điểm.

Đại biểu nêu ví dụ dự án BOT cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn, thu phí từ tháng 2/2020 đến nay mới đạt khoảng 30% phương án tài chính. Mức phí đối với xe ô tô thấp nhất là 2.000 đồng/km, cao nhất là xe container 7.200 đồng/km. Với chiều dài 64km, chi phí phải bỏ ra là 128.000-461.000 đồng cho một lần đi.

Là tuyến giao thông huyết mạch nhưng xe hiện nay đi rất ít do phí cao, trong khi Quốc lộ 1 chạy song song rất đông vì không thu phí. Theo ông Thịnh, nếu Nhà nước mua lại dự án này, giảm mức phí xuống còn 30% thì chắc chắn tuyến đường sẽ được sử dụng hiệu quả, chủ đầu tư thoát thảm cảnh thua lỗ kéo dài. Nhà nước không chỉ lãi mà còn nhận được nhiều lợi ích khác như chi phí vận tải giảm, giảm tai nạn giao thông, người dân hạnh phúc...

Cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn "ế" khách do phí cao.

Đại biểu Phạm Văn Thịnh nêu thêm ý kiến, Chính phủ đang tập trung nghiên cứu và đề xuất dự án đầu tư lớn cho giao thông đường sắt, dự kiến sẽ được thực hiện sau năm 2025. Tuy nhiên ngay trong thời điểm này, ông nhận thấy có một hệ thống đường sắt có nhiều tiềm năng nhưng chưa được tập trung khai thác. Đó là hai tuyến đường sắt Kép (Bắc Giang) - Đồng Đăng (Lạng Sơn) và Lưu Xá (Thái Nguyên) - Kép - Cái Lân (Quảng Ninh) giao nhau tại ga Kép, Bắc Giang.

Đây là hai tuyến có khổ 1 mét 43 duy nhất của cả nước được kết nối trực tiếp với hệ thống đường sắt của Trung Quốc cách đầu mối trung tâm vận tải của Trung Quốc là thành phố Trùng Khánh chưa đến 1.200 km. Đồng thời ở phía Việt Nam tuyến được kết nối trực tiếp ra biển là cảng nước sâu Cái Lân có năng lực đón tàu container lên đến 70.000 tấn.

Đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu và đề ra các biện pháp, trong đó có bổ sung dự án nâng cao năng lực vận tải của hai tuyến đường sắt trên và cảng nước sâu Cái Lân vào đầu tư công trung hạn 2021-2025 để nhanh chóng khai thác tiềm năng to lớn về tuyến vận tải đã có sẵn này.

Sớm hoàn thiện hệ thống đường sắt quốc gia

Đại biểu Đinh Ngọc Minh (Đoàn Cà Mau) cho biết, báo cáo của Chính phủ cho thấy kết quả đầu tư công thời gian qua đạt kết quả tốt, khắc phục được đầu tư dàn trải, nỗ lực cao triển khai các dự án đường cao tốc và dự án sân bay Long Thành.

Dự kiến đến năm 2023, Việt Nam sẽ hoàn thành 5.000km đường cao tốc và hoàn thành các sân bay, bến cảng lớn. "Đây là kết quả đáng tự hào. Cùng với đó là thể chế cho đầu tư công đang được hoàn thiện, nhất là về phân cấp, phân quyền. Những cơ chế này là tiền đề để đẩy mạnh đầu tư công trong giai đoạn sau", ông Minh nói.

Tuy nhiên theo đại biểu, vẫn còn một số vấn đề lớn của nền kinh tế có liên quan đến đầu tư công như tăng trưởng chưa đạt mục tiêu, doanh nghiệp chưa đạt mục tiêu cả về chất lượng và số lượng. Những tồn tại trên do nhiều nguyên nhân và trong đó có nguyên nhân của đầu tư công với vai trò dẫn dắt, kích hoạt chưa đúng, chưa đủ.

Để tăng hiệu quả đầu tư công, kích hoạt nhanh và hiệu quả đầu tư tư góp phần bảo đảm tăng trưởng dài hạn, đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị tăng bội chi để thực hiện một số dự án đầu tư công có tác động lớn, ngay đến đầu tư chung của nền kinh tế.

Cụ thể, đại biểu đề nghị sớm đầu tư hai tuyến đường sắt Lào Cai - cảng Hải Phòng và Đồng Nai - cảng Cái Mép Thị Vải (Bà Rịa Vũng Tàu), hai cảng này xuất nhập hàng trăm triệu tấn hàng hóa hàng năm.

Hai tuyến đường sắt trên đã có kế hoạch đầu tư trong giai đoạn 2025-2030. Đề nghị đẩy lên sớm hơn bởi hai dự án này có ý nghĩa lớn với nền kinh tế, tạo hạ tầng lớn quốc gia và giảm chi phí logistic cho doanh nghiệp. Tính sơ bộ, nếu giảm được 2% chi phí logistic thì lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ có thêm 10 tỷ USD mỗi năm. Đây cũng là tiền đề để xây dựng ngành công nghiệp đường sắt quốc gia. Đại biểu Đinh Ngọc Minh

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (Đoàn TP HCM) cũng kiến nghị Chính phủ, ngoài hoàn thành hệ thống giao thông đường bộ, cần sớm tập trung quy hoạch, đề xuất Quốc hội giải pháp hoàn thiện hệ thống đường sắt quốc gia, hướng đến hệ thống đường sắt vươn tới các tỉnh thành trong cả nước.

Đinh Nhung