Đấu tranh bảo vệ căn cứ địa trong Thu - Đông 1947

Ngày 7/10/1947, thực dân Pháp huy động khoảng 12.000 quân, 40 tầu chiến, ca nô và 40 máy bay các loại mở cuộc tiến công lên căn cứ địa Việt Bắc. Mục tiêu là tiêu diệt bộ đội chủ lực của ta, vây bắt Chính phủ kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, phá tan cơ quan đầu não kháng chiến của ta để nhanh chóng kết thúc chiến tranh.

Ngày 7 và 8/10/1947, quân Pháp nhảy dù đánh chiếm thị xã Bắc Kạn, thị trấn Chợ Mới và huyện lỵ Chợ Đồn, mở đầu cho cuộc tấn công quy mô lớn lên Việt Bắc.

Ngày 9/10/1947, một binh đoàn hỗn hợp thủy, bộ từ Hà Nội theo sông Hồng, ngược sông Lô đánh chiếm Tuyên Quang.

Ngày 16-10, quân Pháp từ Cao Bằng theo Quốc lộ 3 đánh chiếm Bắc Kạn. Thái Nguyên bị uy hiếp từ nhiều phía.

Để đối phó cuộc tấn công ồ ạt của địch lên căn cứ địa Việt Bắc, tại ATK Định Hóa, ngày 8/10/1947, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra Chỉ thị: Phải phá tan cuộc tấn công mùa Đông của giặc Pháp.

Từ giữa tháng 10-1947, các cơ quan đầu não kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Chính phủ, Quân đội chuyển sang ở và làm việc tại các xã Tràng Xá, Dân Tiến (Võ Nhai).

Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong cuộc chiến đấu bảo vệ căn cứ địa Việt Bắc, giữa tháng 10-1947, Khu ủy khu I phân công đồng chí Lê Hoàng Khu ủy viên về làm Bí thư Tỉnh ủy Thái Nguyên.

Sau hơn một tháng mở cuộc tấn công quy mô lên Việt Bắc, địch không đạt được mục tiêu. Phán đoán chủ lực của ta ở Đại Từ, Định Hóa, Võ Nhai, Bộ Chỉ huy Quân đội Pháp quyết định mở cuộc hành binh Xanhtuya bao vây, càn quét khu tứ giác: Tuyên Quang - Thái Nguyên - Việt Trì - Phủ Lạng Thương, trọng tâm là các vùng: Định Hóa, Võ Nhai, Đại Từ (Thái Nguyên) nhằm lùng bắt cơ quan đầu não kháng chiến và phá tan căn cứ địa.

Ngày 22/11/1947, cuộc hành quân Xanhtuya bắt đầu. Ngày 24-11, chúng đánh chiếm Chợ Chu (Định Hóa). Ngày 26-11, chúng nhảy dù xuống Võ Nhai, Đại Từ.

Với cuộc tấn công này, địch huy động hàng nghìn quân chiếm đóng 32 điểm trên địa bàn 7 huyện của Thái Nguyên. Từ những vị trí đóng quân, chúng mở các cuộc càn quét, đánh phá ác liệt vào những nơi nghi có lực lượng kháng chiến.

Trong chiến đấu chống cuộc hành quân Xanhtuya, quân và dân Thái Nguyên đã phối hợp với bộ đội chủ lực đánh hàng trăm trận, tiêu diệt 490 tên và làm bị thương 100 tên khác, bảo vệ an toàn các cơ quan đầu não kháng chiến.

Trước sức phản công quyết liệt của ta, Bộ Chỉ huy quân Pháp vội cho kết thúc cuộc hành quân. Ngày 6/12/1947, địch rút khỏi Định Hóa. Ngày 7/12/1947 rút khỏi Võ Nhai.

Ngày 21/12/1947, tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi địa phận tỉnh Thái Nguyên.