Đằng sau sự biến mất bí ẩn của hàng tỷ con cua tuyết Alaska

Số lượng cua tuyết ở Alaska giảm 80% so với năm 2018. Ảnh: AP.

Ngoài khơi Alaska của Mỹ, biển Bering phía đông thường có rất nhiều cua tuyết. Chúng là nền tảng cho ngành công nghiệp đánh bắt cua ở bang trị giá 160 triệu USD hàng năm.

Nhưng năm nay, các nhà quản lý thủy sản liên bang đã lần đầu tiên hủy vụ đánh bắt cua tuyết Alaska khi số lượng cá thể giảm kỷ lục tới hơn 80% so với năm 2018.

Ngoài những tác động có thể xảy ra với hệ sinh thái, tình trạng này cũng đáng báo động đối với ngư dân sống phụ thuộc vào ngành đánh bắt cua tuyết, với việc họ có thể mất hàng triệu USD, theo Guardian.

Các nhà khoa học đang điều tra nguyên nhân của tình trạng này.

Nguồn gốc của khủng hoảng

Erin Fedewa, một nhà sinh học nghiên cứu thủy sản của Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (Noaa) Mỹ, cho biết đây không phải là sự sụt giảm đột ngột. “Câu chuyện về cua tuyết phải bắt đầu từ năm 2018”, bà nói.

Số lượng cua tuyết nhiều bất thường trong bối cảnh năm đó được tính là một trong những năm có nhiệt độ cao nhất và có lượng băng biển thấp nhất từng được ghi nhận ở biển Bering. Thường sống trong vùng nước dưới 2 độ C, quần thể cua tuyết khi đó phải tụ tập tại những nơi có nhiệt độ thấp nhất mà chúng tìm thấy.

Sự kiện này được xem là một sự bất thường do khủng hoảng khí hậu, cũng dẫn đến sự giảm số lượng cá thể của một số loài bao gồm hải cẩu và chim biển.

Năm 2019 (một năm chứng kiến nhiệt độ cao kỷ lục khác), cuộc kiểm tra hàng năm của Noaa ở biển Bering - được thiết kế để đánh giá sức khỏe của nguồn cua - cho thấy số lượng cua giống đang giảm mạnh.

Các nhà chức trách đã phải hủy vụ khai thác cua tuyết Alasska lần đầu tiên khi số lượng loài này giảm mạnh từ 11 tỷ con xuống 2 tỷ con trong bốn năm. Ảnh: Bloomberg.

Điều này được cho là có liên quan đến việc nước biển ấm hơn.

Loài cua này thường trưởng thành trong các vùng nước lạnh dưới đáy đại dương được duy trì bởi băng tan. Khi quá trình tan chảy tăng tốc, cùng với nước ấm hơn, có thể thu hẹp môi trường sống sẵn có của chúng.

Nhưng đến năm 2021, cuộc kiểm tra cho thấy lượng cua ở mọi giai đoạn sinh trưởng, không chỉ con non, đã giảm, Fedewa nói. “Tại các trạm mà chúng tôi thường lấy mẫu vài nghìn con cua tuyết, chúng tôi khi đó chỉ có thể bắt được vài trăm con”.

Tình hình tiếp tục diễn ra vào năm 2022, khi cuộc khảo sát cho thấy số lượng cua tuyết đã giảm từ ước tính 11,7 tỷ con vào năm 2018, xuống còn 1,9 tỷ con.

Darrell Mullowney, một nhà nghiên cứu thuộc Sở Thủy sản và Đại dương ở Canada, cho biết số lượng cua giảm dần cũng đồng nghĩa với việc thiếu nguồn thức ăn cho động vật săn mồi, buộc chúng phải đi kiếm ăn ở các khu vực khác.

Môi trường sống bị thu hẹp

Các nhà khoa học của Noaa và những người khác mô tả môi trường nước lạnh đang bị thu hẹp đáng kể ở đáy biển phía đông Bering, khiến cua tuyết và nhiều loài động vật khác bị đẩy vào sống co cụm trong một vùng sinh trưởng nhỏ hơn với ít tài nguyên hơn.

Một giả thuyết liên quan khác là khi môi trường sống nước lạnh của cua tuyết bị thu hẹp lại, chúng sẽ gặp phải nhiều kẻ săn mồi hơn, đặc biệt là những loài kém thích nghi với giá lạnh.

Chẳng hạn, cá tuyết Thái Bình Dương, săn cua. “Khi biển Bering tiếp tục ấm lên, cá tuyết có thể tiếp cận với những vùng nước lạnh mà giờ đây không còn lạnh nữa, và chúng có thể tiếp cận với cua tuyết”, bà Fedewa giải thích.

Tuy nhiên, giả thuyết này không thể là nguyên nhân chính dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng số lượng cua tuyết, vì cá tuyết không thể tiêu thụ cua trưởng thành có kích thước lớn.

Khai thác quá mức cũng được cho là một phần nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm số lượng cua tuyết ở Alaska. Ảnh: Discovery Channel.

Một giả thuyết khác cho rằng môi trường sống chật chội có thể đẩy nhanh sự lây lan bệnh tật ở cua.

Tuy nhiên, điểm chung của tất cả giả thuyết trên đều bắt nguồn từ việc Trái Đất ấm lên. “Tất cả cơ chế này được giải thích bởi sự thay đổi đáng kể về nhiệt độ mà chúng ta đã thấy trong năm 2018 và 2019”.

Cũng có những suy đoán rằng việc đánh bắt quá mức có thể là nguyên nhân một phần dẫn đến sự suy giảm số lượng cua.

Nhiều ngư dân đánh bắt cua đã nêu lên lo ngại của họ về các tàu đánh bắt thương mại sử dụng lưới rà bừa bãi để vét hải sản dưới đáy đại dương, khiến cua tuyết “bị bắt oan” hoặc bị tổn thương, gây ra một “tỷ lệ chết không được quan sát” của cua tuyết, bà Fedewa nói.

“Dù đánh bắt bất kỳ loài nào, sẽ có những loài bị đánh bắt không chủ đích. Vào mùa xuân khi cua lột xác, chúng dễ bị dính vào các lưới cá”, vị chuyên gia cho biết.

Hồng Ngọc