Đám giỗ trăm người ở làng vú sữa Lò Rèn

Đám giỗ cả trăm người chết oan uổng được tổ chức trong một ngày là dịp mọi người dân nhắc nhở nhau về biến cố đau thương.

Ký ức không thể quên

Nhà thờ Trường Long hiện được xây dựng trên phần đất nhà thờ Ông Hào năm xưa

Xã Trường Long là một vùng đất thuần nông, nằm cách trung tâm TP Cần Thơ gần 20km. Nửa thế kỷ trước, đây là vùng đất chuyên lúa nhưng hiện nay hầu hết được phủ xanh bởi những vườn trái cây, nhất là vú sữa Lò Rèn nổi tiếng.

Nằm cạnh ĐT926 là khu di tích lịch sử chiến thắng Ông Hào như một dấu mốc chứng minh cho một vùng đất giàu truyền thống cách mạng. Cách đó không xa là nhà thờ Trường Long - nơi chứa nhiều ký ức đau thương nhưng cũng rất đỗi hào hùng.

Ông Nguyễn Văn Giữ, Trưởng ấp Trường Thọ 1, nơi nhà thờ Trường Long (nhà thờ Ông Hào) tọa lạc kể: “Người dân xứ này đoàn kết lắm. Có việc gì cần sức người, sức của, họ đều chung tay làm. Sự đoàn kết này dường như được hình thành sau biến cố sập nhà thờ, khiến hàng trăm người bỏ mạng”.

Biến cố mà người dân nhắc đến ở đây là tấn thảm kịch xảy ra vào ngày 8/6/1965, gắn liền với chiến thắng lịch sử Ông Hào của quân dân ta.

Bia tưởng niệm, lưu danh hơn 120 người bỏ mạng sau biến cố sập nhà thờ Ông Hào

Ông Nguyễn Văn Cần (90 tuổi), một nhân chứng sống, tường tận câu chuyện nói: “Tôi nhớ như in ngày hôm đó, hàng trăm con người đã chen chúc nhau trong “hố đen tử thần” ấy”.

Giọng xúc động, ông Cần kể: Sáng đó, trời đen vần vũ mưa như báo hiệu một điều gì đó rất bất thường.

Nghe thấy tiếng bom đạn nổ khan tứ phía, ông đưa vợ con đến nhà thờ Ông Hào cách nhà vài trăm mét để tìm chỗ trú thân. Cũng như ông, hàng trăm người khác trong vùng cũng tìm đến nhà thờ Ông Hào, mong có thể che chở họ dưới bom rơi đạn lạc.

“Thương nhất lúc ấy là những người già và trẻ nhỏ. Ai cũng phải nhịn đói, nhịn khát cả ngày. Không gian ngột ngạt, bí bách và tiếng khóc của những đứa trẻ vang lên khắp nơi trong nhà thờ”, ông Cần kể.

Đến nhá nhem tối, trời bắt đầu đổ mưa lớn. Kèm theo đó là tiếng máy bay, tiếng nã đạn, những quả bom của giặc Mỹ rơi mỗi lúc mỗi gần nhà thờ. Rồi bất ngờ, một quả bom rơi trúng làm sập mái nhà thờ. Hàng trăm người dân đang ẩn nấp bị mái nhà thờ đổ ập lên người.

Một số nhân chứng của thảm kịch trên kể lại rằng, trước khi bom đạn của Mỹ dội xuống nhà thờ, nhiều người dân và các sơ trong nhà thờ đã căng cờ trắng, ám chỉ trong nhà thờ chỉ có dân lành. Thế nhưng đau thương vẫn xảy ra. Bi thương hơn, có cả gia đình chết một lúc 5, 7 người.

Nổi danh vú sữa Lò Rèn

Ông Cần kể về thảm kịch hơn nửa thế kỷ trước

Ông Nguyễn Văn Cần, người may mắn cùng vợ con sống sót trong biến cố sau đó đã xốc lại tinh thần, gầy dựng lại cuộc đời. Ông chia sẻ: “Tôi thấy rằng mình đã may mắn hơn nhiều người như thế nào nên mình phải sống, phải sống cho thật tốt đẹp”.

Sau 58 năm, giờ đây với nghề nông, ông Cần sống bình yên, sung túc bên vợ, các con, cháu, chắt. Câu chuyện năm xưa thỉnh thoảng được ông đem ra kể cho cháu chắt nghe. Ông xem đây như là cách để giáo dục cho con cháu tường minh lịch sử vùng đất nơi mình sinh ra.

Trưởng ấp Trường Thọ 1, ông Nguyễn Văn Giữ kể thêm, sau biến cố ấy, bà con ở đây chung tay dựng tạm lại nhà thờ để sinh hoạt. Cuộc sống của họ lại tiếp diễn. Những người dân cần cù trở lại ruộng đồng, cày sâu cuốc bẫm trên mảnh đất của mình.

Mãi gần 20 năm sau, một nhà thờ mới khang trang mới được dựng lên. “Nhà thờ mới được dựng lên là nhờ sự chia sẻ, đoàn kết của bà con nơi đây. Người có sức giúp sức, người có tiền giúp tiền”, Trưởng ấp nói.

Trường Long giờ cũng là vùng chuyên canh trồng vú sữa Lò Rèn trong số hơn 1.100ha của huyện Phong Điền.

Hợp tác xã (HTX) Cây ăn trái Trường Khương A (xã Trường Long) gồm 45 thành viên, với 55ha diện tích chuyên trồng vú sữa. Mùa vú sữa năm nay, HTX có 35ha vú sữa cho trái với tổng sản lượng khoảng 240 tấn, với năng suất khoảng 8 - 10 tấn/ha.

Trước Tết vừa rồi, vú sữa có giá từ 25.000 - 35.000 đồng/kg, mỗi ha bà con thu lãi hàng trăm triệu đồng. Nhờ vú sữa, mọi người có cái Tết “rủng rỉnh”.

Để tưởng nhớ những người nằm xuống, một tấm bia được dựng lên trước cổng nhà thờ ghi tên tuổi của hơn 120 người dân thường bỏ mạng trong biến cố này. Tuy nhiên, theo người dân, con số trên bia là danh tính của bà con giáo dân, con số thật còn cao hơn nhiều.

Hơn nửa thế kỷ qua, cứ đến ngày 8/6, người dân ở 2 ấp Trường Thọ và Trường Thọ 1, nơi có nhiều nạn nhân bỏ mạng trong biến cố trên lại âm thầm tổ chức đám giỗ cho những người đã khuất.

“Tới ngày là đám giỗ nhiều lắm, tôi cũng thường ghé nhà này một chút, nhà kia một chút để thăm hỏi. Còn ở nhà thờ, cũng có những hoạt động tưởng niệm. Đến lúc tưởng nhớ năm chẵn như 50 năm thì sẽ có nhiều hoạt động hơn”, Trưởng ấp Trường Thọ 1 nói.

Ông Đỗ Văn Chung, Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thể thao và Truyền thanh huyện Phong Điền cho biết: “Tới ngày kỷ niệm, di tích chiến thắng Ông Hào lại nghi ngút nhang khói để tưởng nhớ những người chiến sĩ đã hy sinh và hàng trăm người dân đã chết oan uổng.

Trong năm, địa phương cũng nhiều lần tổ chức lễ viếng, thăm ở khu di tích lịch sử văn hóa chiến thắng Ông Hào để nhắc nhở lớp trẻ nhớ về lịch sử của địa phương”.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ , Ông Hào là địa danh đã từng diễn ra trận đánh của Tiểu đoàn Tây Đô Anh Hùng ngày 8/6/1965, tiêu diệt hoàn toàn Tiểu đoàn Cọp Đen và gây thiệt hại nặng nề cho Sư đoàn 21 ngụy quân, góp phần phá vỡ kế hoạch “bình định nông thôn” của Mỹ - Ngụy tại Cần Thơ.

Ngày xảy ra trận chiến, 60 lượt máy bay các loại, 14 xe bọc thép M113 càn vào địa bàn các xã Trường Xuân, Trường Thành, Trường Long của huyện Ô Môn.

Trận chiến diễn ra vô cùng ác liệt, địch càng đánh càng thua đau nên điên cuồng dùng máy bay ném bom hủy diệt địa hình, nhà thờ Ông Hào.

Kết quả toàn thắng đã về ta khi hơn một ngày giằng co ta tiêu diệt 889 tên địch, xóa sổ tiểu đoàn 2 “cọp đen”, bắn rơi 1 máy bay B57, thu nhiều quân trang, quân dụng.

Đây được xem là trận tập kích lớn đầu tiên, khẳng định lực lượng vũ trang Cần Thơ trưởng thành vượt bậc, phá vỡ cuộc hành quân càn quét quy mô của địch tại vùng IV chiến thuật.

Nguyên Việt