Đặc sắc Lễ hội kén rể có từ nghìn năm tại Hà Nội

Lễ hội kén rể thôn Đường Yên (Xuân Nội, Đông Anh) có từ ngàn xưa, được tổ chức vào ngày 2 tháng Hai Âm lịch và được phục dựng lại từ năm 2001 sau 60 năm thất truyền, với nhiều nghi lễ và trò chơi dân gian, thể hiện tinh thần hiếu học, tinh thần thượng võ của dân tộc.

Người dân thôn Đương Yên không biệt lứa tuổi háo hức chờ đến giờ tổ chức Lễ hội.

Ghi nhận của phóng viên Kinh tế & Đô thị, từ trưa ngày 21/2 (tức 2 tháng Hai Âm lịch, không khí nhộn nhịp qua từng ngõ ngách thôn Đường Yên, người dân háo hức chờ đợi đến đúng giờ tổ chức Lễ hội.

Đúng 13 giờ, những người trong đoàn biểu diễn Lễ hội kén rể có mặt để chuẩn bị những bước cuối cùng. Năm 2023, Nguyễn Thị Hường (20 tuổi) là người được chọn làm tướng Lê Hoa.

Nguyễn Thị Hường (20 tuổi) là người được chọn làm tướng Lê Hoa trang điểm, hóa trang trước giờ Lễ hội diễn ra.

Đúng 14 giờ, Lễ hội được diễn ra với mở màn là màn biểu diễn trống hội tỏng sự náo nhiệt và hào hứng của người dân thôn Đường Yên.

Theo truyền thuyết dân gian và thần phả của đình thì bà Lê Hoa là một danh tướng của Hai Bà Trưng và là người có công chữa bệnh cho dân làng Đường Yên được dân làng tôn vinh thờ phụng. Chuyện kể rằng khi Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa đánh giặc Đông Hán (năm 40-43) thì ở làng Đường Yên có bà Lê Hoa (còn gọi là Ả Lự) tuổi 17-18 vẫn chưa lấy chồng, tình nguyện đi theo Hai Bà Trưng.

Sau đó bà Lê Hoa chiêu mộ quân sĩ ở các nơi và về Đường Yên làm lễ khao quân vào ngày 25 tháng chạp. Sau khi Hai Bà Trưng thắng trận lên ngôi vua, hai bà phong tước cho bà Lê Hoa là “Nữ sử anh phong”, “Tuệ tĩnh phu nhân”. Khi đất nước thanh bình bà Lê Hoa vinh qui bái tổ về làng Đường Yên thì “kiếm gươm vứt bỏ lại hiền như xưa”. Vì là nữ tướng nên khi nước nhà không còn khói lửa đao binh thì phải làm tròn bổn phận của người con gái là đi lấy chồng. Và lễ hội “kén rể” ra đời từ đó.

Chia sẻ với phóng viên Kinh tế & Đô thị, ông Nguyễn Ngọc Doanh (70 tuổi, thành viên trong Ban giám khảo Lễ kén rể thôn Đường Yên) cho biết, từ xưa truyền lại, Lễ hội có những phần thi trong lễ kén rể tái hiện những công việc thường ngày của cư dân lúa nước, gửi gắm trong đó những ước vọng về một cuộc sống ấm no, mùa màng tươi tốt.

Sau nhiều thăng trầm lịch sử, đến năm 2001 lễ kén rể đã được diễn lại, có gần 100 nghệ nhân tham gia lễ hội đã tập luyện suốt cả một tháng.

"Trước khi diễn ra lễ hội khoảng một tháng, các thành viên trong làng đã chuẩn bị và tập luyện công phu. Việc chọn người tham gia được tiến hành kỹ lưỡng. Người đóng vai mẹ của đức Thánh bà Lê Hoa (tức “Mẫu Bà”) phải là người đẹp song toàn, gia đình ổn định. Còn hai chàng rể và người đóng vai đức Thánh bà phải là trai thanh gái lịch, chưa có gia đình" - một bậc cao niên chia sẻ.

Lễ kén rể được chia làm hai phần, gồm phần lễ và phần hội. Phần lễ chính là đám rước trọng thể đưa thần hoàng làng từ đền về đình tế lễ. Trong khi đó, phần hai gồm nhiều trò chơi dân gian tái hiện ở vùng trung du và đồng bằng Bắc bộ. Ở phần thi kén rể sẽ tái hiện 3 trò chơi thể thử tài đối với những chàng rể.

Phần thi "thi cày” trên sân gạch đòi hỏi hai người đóng giả trâu và người cày cũng như người dẫn đường phải hết sức thông minh và khéo léo.

Phàn thi "câu ếch" - người đóng giả làm ếch là các em nhỏ. Ban giám khảo sẽ chấm điểm cao cho những “chú ếch” nhảy khỏe, nhảy nhanh. Ngoài ra, phần thi chó trên chõng, người nào chọc chó kêu to, người đó thắng cuộc năm 2023 không tổ chức.

Ở phần thi cuối cùng là "bắt chạch" trong chum tạo ra nhiều tiếng cười nhất với người dân cũng như du khách.

Sau 3 phần thi, Ban giám khảo sẽ chấm cho điểm bằng thẻ. Kết thúc mỗi cuộc thi, Ban giám khảo tuyên bố ai giành phần thắng sau đó cộng thêm điểm thẻ chọn người chiến thắng.

Kết thúc các phần thi, người thắng cuộc sẽ được cùng nữ tướng làm lễ vinh quy bái tổ.

Cùng với đó, dân làng tổ chức múa hát mừng cho đôi trai tài gái sắc đã nên duyên. Lễ hội là dịp để dân làng và du khách các nơi có dịp ôn lại truyền thống lịch sử, giúp cho các thế hệ nhất là thế hệ trẻ có một tình yêu quê hương đất nước trong sáng.

Ngọc Tú