Còn đâu câu hát ru nôi

Lời ru ngọt ngào hòa cùng thanh âm kẽo kẹt tiếng võng trưa hè đưa tôi vào giấc ngủ say nồng. Có lẽ chính những lời ru ầu ơ ngọt ngào ấy là bài học đầu tiên về tình mẫu tử, về đạo lý làm người, về tình yêu quê hương đất nước, đã góp phần hình thành và bồi đắp nhân cách của một con người.

Đến tuổi cắp sách tới trường, tôi mới hiểu, trong lời ru thấp thoáng những hình ảnh thân thương với cây đa, bến nước, sân đình, dòng sông, ruộng lúa, bờ tre... thấp thoáng những cánh cò. Bằng chính sự thuần khiết, giản dị, lời ru là sợi dây gắn kết tình yêu thương con người hòa quyện với thiên nhiên. Lời ru là những tâm tư thầm kín; là những khát khao cháy bỏng góp phần định hình nhân cách và đạo lý làm người.

Minh họa: LÊ ANH

Buổi đầu làm anh bộ đội chẳng đơn giản chút nào. Đơn vị huấn luyện chiến sĩ mới đóng quân trên ngọn đồi vùng núi Tân Lâm, Đông Hà (Quảng Trị); mùa hạ nắng cháy da, gió Lào quạt lửa, mùa đông rét thấu xương. Các bài tập lăn, lê, bò trườn, quay phải, quay trái... khiến tôi mệt bã. Có những chiều khi mặt trời khuất dần vào dãy núi Trường Sơn, tôi thầm mong mình được chạy ào về quê vẫy vùng giữa dòng sông La xanh mát, được đắm mình trong lời ru ngọt ngào của mẹ.

Tốt nghiệp sĩ quan về Vùng 3 Hải quân nhận công tác, trong chuyến đầu tiên ra đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) tôi được nghe tiếng ru con ầu ơ của người mẹ trẻ từ “làng quân nhân” cất lên tha thiết, nồng ấm cả một vùng biển, đảo. Thanh âm ngọt ngào từ lời ru của những người gieo mầm hạnh phúc trên đảo nhỏ khiến tôi bồi hồi nhớ dáng mẹ lom khom trong chiều nghiêng. Nhớ những trưa hè rát bỏng, lời ru của mẹ như tiếng thì thầm của thời gian, của năm tháng với những câu hát bình dị, thân thương nâng bước tôi trong cuộc đời quân ngũ.

Giờ đây nơi phố thị ồn ào với những thứ âm thanh chát chúa bủa vây, vợ chồng tôi và các con đi làm suốt ngày mới về. Chỉ có bố mẹ ở nhà trò chuyện cùng nhau. Tuy bây giờ lưng đã còng, tóc đã bạc, nhưng mẹ tôi vẫn lui cui dọn dẹp mọi thứ trong nhà. Thi thoảng mẹ vu vơ vài câu hát ru cho đỡ nhớ.

Có thể nói, trong kho tàng văn hóa, văn học dân gian, lời hát ru và tiếng hát ru là một loại hình văn hóa phi vật thể, có giá trị nghệ thuật của ông cha ta từ ngàn xưa để lại. Từ bao đời nay, câu hát lời ru luôn đồng hành trong đời sống sinh hoạt của cộng đồng. Theo dòng chảy của thời thời gian, hát ru với những làn điệu trữ tình, sâu lắng bắt nguồn từ cuộc sống lao động cần cù, gian lao của nhân dân ta nhưng lại có sức lay động lòng người, góp phần bồi đắp nhân cách, tâm hồn cao đẹp cho các thế hệ con người Việt Nam.

Lời ru lắng đọng, da diết tình người, đậm chất nhân văn như thế, nhưng theo nhịp sống hiện đạị ngày nay với bao bộn bề lo toan, những người mẹ trẻ bây giờ ít ru con bằng những câu hát thuở nào bên cánh võng. Trẻ em bây giờ chỉ được nghe hát ru qua băng đĩa. Các thiết bị hiện đại, thông minh... sẽ thay thế dần cho lời ru của mẹ. Cứ như thế, những đứa trẻ sinh ra sau này ít còn cơ hội được đắm mình trong những giai điệu ngọt ngào, thiết tha đong đầy tình mẹ, còn đâu câu hát ru nôi.

Trước thực trạng hát ru ngày càng bị mai một, thất truyền, nên chăng ngành văn hóa các địa phương cần tổ chức những cuộc liên hoan về hát ru, các nhà trường nên đưa hát ru vào các chương trình ngoại khóa. Việc lưu truyền hát ru, lưu giữ lời ru chính là cơ sở để nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ nhớ về nguồn cội; đánh thức và chắp cánh trong cộng đồng về cái hay, cái đẹp của hát ru cũng chính là góp phần gìn giữ, tiếp nối vẻ đẹp truyền thống, nét đặc trưng văn hóa các dân tộc.

Dù năm tháng vẫn trôi qua theo chiều biến thiên của thời gian, nhưng trong tôi luôn cồn cào nỗi nhớ quê hương da diết; nhớ cánh đồng quê thơm mùi rơm rạ; nhớ những trưa hè gió Lào quạt lửa, trên cánh võng bên thềm, lời ru thân thương và thiết tha của mẹ dìu tôi vào giấc ngủ say nồng. Chiều nay, tôi dẫn con về Hà Tĩnh thăm quê. Bước chầm chậm trên con đường làng ngạt ngào hương lúa, hương cau. Giữa cánh đồng quê xạc xào cơn gió, tôi thấy lòng mình lắng lại, văng vẳng đâu đây lời ru ngọt ngào của mẹ thuở nào...

Theo Quân đội nhân dân