Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc trong thời đại mới (*)

Toàn cảnh phiên khai mạc Đại hội XX của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI ĐẶC SẮC TRUNG QUỐC TRONG THỜI ĐẠI MỚI

Lý luận về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc không phải là lý luận đơn nhất mà là một hệ thống lý luận được hình thành và hoàn thiện theo tiến trình biến đổi, phát triển của thực tiễn cuộc sống. Kể từ Đại hội XVIII của Đảng Cộng sản Trung Quốc, dựa trên những thay đổi của tình hình trong nước và quốc tế, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đặt ra một câu hỏi mang tính bước ngoặt: Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc thời đại mới sẽ như thế nào và thực hiện bằng cách nào để phát triển nó? Câu hỏi này yêu cầu một câu trả lời có hệ thống dựa trên việc gắn lý thuyết với thực tiễn. Trong quá trình tìm kiếm câu trả lời, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã tiến hành một cuộc tìm kiếm lý thuyết phức tạp, đi đến những kết luận quan trọng có tính chất đổi mới. Cuộc tìm kiếm này được dựa trên các nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông, lý luận Đặng Tiểu Bình, tư tưởng quan trọng “Ba đại diện” và quan điểm phát triển khoa học. Đồng thời, yêu cầu thường xuyên phải giải phóng tư tưởng, phấn đấu đi tìm chân lý, căn cứ vào thực tiễn, theo kịp thời đại và tiếp cận vấn đề một cách hiện thực dựa trên cơ sở biện chứng và lịch sử. Chủ nghĩa duy vật gắn liền với tình hình thời đại mới và yêu cầu thực tiễn, thông qua một lăng kính hoàn toàn mới nhằm làm sâu sắc thêm nhận thức của Đảng Cộng sản cầm quyền về pháp luật quản lý đất nước, pháp luật xây dựng xã hội chủ nghĩa, sự phát triển của xã hội loài người. Đây là cơ sở hình thành những tư tưởng của Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc thời đại mới.

Những tư tưởng này đã xác định rõ nhiệm vụ chung là duy trì và phát triển chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc trong thời đại mới - thực hiện hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa và phục hưng đất nước Trung Quốc, đồng thời thực hiện quá trình chuyển đổi hai giai đoạn từ việc xây dựng xã hội trung bình thịnh vượng đến xây dựng một quốc gia xã hội chủ nghĩa hiện đại vào giữa thế kỷ XXI với phương châm “hiện đại, hùng mạnh, dân chủ, văn hóa cao, hài hòa và tươi đẹp”. Mâu thuẫn điển hình tồn tại trong xã hội Trung Quốc thời đại mới được chỉ ra là mâu thuẫn giữa nhu cầu cải thiện cuộc sống ngày càng tăng của người dân với sự phát triển không đồng đều, chưa đầy đủ. Các yêu cầu đã được đặt ra để thực hiện quan điểm phát triển “lấy con người làm trung tâm”, thúc đẩy phát triển con người toàn diện và sự phồn thịnh chung của toàn dân.

Tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc trong thời đại mới là sự tiếp nối và phát triển của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông, lý luận Đặng Tiểu Bình, tư tưởng quan trọng “Ba đại diện” và quan niệm phát triển khoa học. Đây là thành tựu mới trong quá trình Trung Quốc hóa chủ nghĩa Mác, là tinh hoa kinh nghiệm thực tiễn của Đảng và nhân dân và trí tuệ tập thể của họ. Những tư tưởng này là bộ phận cấu thành quan trọng của hệ thống lý luận về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc, là kim chỉ nam hành động trong cuộc đấu tranh của Đảng và toàn dân nhằm thực hiện công cuộc phục hưng dân tộc vĩ đại.

VỀ LÝ LUẬN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI ĐẶC SẮC TRUNG QUỐC THỜI ĐẠI MỚI

Lý luận xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc là một trong những cơ sở lý luận quan trọng nhất cho sự phát triển của Trung Quốc hiện đại. Trong lý thuyết này, các nguyên tắc sau được đưa ra làm phương pháp chính: “thực sự cầu thị” (“shishi qiushi” 实事求是) và “giải phóng tư tưởng” (“jiefangsixiang” 解放思想).

Giải phóng tư tưởng có nghĩa là thoát khỏi những thói quen cũ và những xiềng xích của tính chủ quan; nghiên cứu tình hình mới, giải quyết những vấn đề mới dưới ngọn cờ của chủ nghĩa Mác. “Giải phóng tư tưởng” cũng là sự trùng hợp giữa ý thức và hiện thực, chủ quan và khách quan, đây là “phương pháp tiếp cận vấn đề thực tiễn”. Giải phóng tư tưởng, tiếp cận hiện thực, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn là nguyên tắc quan trọng, là tinh hoa của chủ nghĩa Mác, cốt lõi trong lý luận của Đặng Tiểu Bình. Chúng tôi tin rằng các nguyên tắc được nêu ra đã góp phần nâng cao nhận thức và tuân thủ “chủ nghĩa đặc sắc Trung Quốc”. Hiểu rằng lý luận không được tách rời bối cảnh lịch sử, thực tiễn và điều kiện phát triển khách quan(1).

Trong tất cả các bài phát biểu của mình, Đặng Tiểu Bình đều nhấn mạnh rằng “những chuyển đổi ban đầu ở Trung Quốc đều dẫn đến một mục tiêu - sự chiến thắng của các ý tưởng về chủ nghĩa xã hội, là bằng chứng thực tế về ưu điểm của nó, những ưu điểm mà cho đến nay vẫn chưa được tiết lộ. Vai trò lãnh đạo trong lĩnh vực kinh tế vẫn thuộc về sự sở hữu nhà nước, và trong chính trị, Đảng Cộng sản vẫn lãnh đạo”(2). Đặng Tiểu Bình nhấn mạnh: “Chúng ta không nên nghĩ rằng kinh tế kế hoạch là chủ nghĩa xã hội, kinh tế thị trường là chủ nghĩa tư bản. Không có gì như vậy cả. Cả hai đều chỉ là phương tiện. Thị trường cũng có thể phục vụ chủ nghĩa xã hội”. Câu nói nổi tiếng của ông là: “Mèo đen hay mèo trắng không quan trọng, miễn là bắt được chuột”(3).

Ở thế kỷ XX, hiện đại hóa đang trở thành một khái niệm hợp nhất tất cả các đổi mới mang tính hệ thống về kinh tế, chính trị và xã hội đã diễn ra trong ba thập kỷ qua tại đất nước có dân số đông nhất thế giới. Mục đích của hiện đại hóa là nâng cao mức độ phúc lợi của người dân. Khái niệm “xiaokang” ("sự thịnh vượng vừa phải", hay “xã hội khá giả”) có tầm quan trọng lớn đối với quá trình hiện đại hóa xã hội Trung Quốc với mục tiêu chính là: (1) Đối với nền kinh tế - tăng cường sức cạnh tranh trên trường quốc tế, đẩy mạnh tốc độ tăng trưởng GDP của quốc gia. (2) Đối với lĩnh vực chính trị - xây dựng dân chủ xã hội chủ nghĩa, hoàn thiện trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa, tăng cường quản lý nhà nước dựa trên pháp luật. (3) Đối với lĩnh vực văn hóa - nâng cao phẩm chất đạo đức của con người, phát triển khoa học và văn hóa, phát triển con người toàn diện. (4) Đối với sự phát triển bền vững - sử dụng hiệu quả tài nguyên, phát triển hài hòa giữa con người và thiên nhiên(4).

Vấn đề thay đổi hệ thống giá trị ưu tiên trong chiến lược phát triển trở nên cấp thiết. Nếu ở thế kỷ trước ưu tiên hàng đầu là phát triển kinh tế thì hiện nay mục tiêu là xây dựng một xã hội hài hòa (和谐社会 "xã hội hài hòa"), hàm ý sự hài hòa giữa xã hội và thiên nhiên, con người và xã hội, con người với con người, và cuối cùng là giữa con người với thế giới nội tâm của chính mình. Con người, với tư cách là một phần của thế giới tự nhiên, phải cố gắng hòa hợp với thế giới. “Trời và đất là một” (天地一体), “Vạn vật đều có một khởi đầu” (万物之一原), “Trời và người là một” (天人合一) - những quan điểm như vậy đã được đưa ra từ thế kỷ thứ II trước công nguyên. Chúng trở thành tư tưởng khởi đầu cho suy ngẫm về cộng đồng và sự thống nhất giữa thế giới xã hội và thế giới tự nhiên. Nghiên cứu thế giới tự nhiên là không thể tách biệt khỏi xã hội và ngược lại. Cách tiếp cận toàn diện như vậy góp phần tạo ra kiến thức có hệ thống và toàn diện về thế giới, cho phép chúng ta nắm bắt được động lực và điều phối mối quan hệ giữa tổng thể và bộ phận. Những ý tưởng truyền thống rất quan trọng trong việc chữa lành thiên nhiên đã bị phá hủy bởi sự phát triển công nghiệp và để giảm bớt căng thẳng xã hội.

Sự hòa hợp giữa xã hội loài người và thiên nhiên thể hiện nỗ lực giải quyết vấn đề toàn cầu của toàn thể nhân loại. Đó là nỗ lực đang được thực hiện nhằm tạo ra một kiểu công nghiệp hóa mới không gây hại cho môi trường. Tuy nhiên, giải pháp thực sự hiệu quả cho vấn đề này vẫn còn là việc của tương lai.

Khái niệm hiện đại hóa gắn bó chặt chẽ với lý luận về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc, về bản chất đã trở thành đường lối chủ đạo. Cơ sở khoa học của sự phát triển là kết hợp lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học với đặc thù của Trung Quốc, không ngừng bổ sung những nội dung mới trong quá trình vận dụng sáng tạo lý luận vào thực tiễn. Các lý thuyết xuất hiện dưới ngọn cờ xây dựng chủ nghĩa xã hội và Trung Quốc hóa chủ nghĩa Mác không có nhiều điểm chung với lý thuyết ban đầu của Mác. Trong lý luận về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc thì vấn đề “đặc sắc Trung Quốc” hiện nay được đặt lên hàng đầu. Trọng tâm chính vẫn là sự “phát triển phối hợp”, hay còn có thể gọi là “xây dựng một xã hội hài hòa”.

Phiên họp đầu tiên của Đoàn Chủ tịch Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XX Đảng Cộng sản Trung Quốc, tại Bắc Kinh, ngày 15-10-2022 _ Ảnh: THX/TTXVN

BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI VIỆT NAM

Là một hệ thống lý luận đóng vai trò dẫn dắt quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một quốc gia đông dân nhất thế giới và đã tạo ra sự phát triển nhanh chóng chưa từng có trong lịch sử nhân loại, chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc được hình thành và phát triển bởi sự kết hợp sáng tạo giữa chủ nghĩa Mác và những thành tựu lý luận đặc sắc của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Qua đó, Việt Nam có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay:

Một là, Trung Quốc là nước láng giềng của Việt Nam nên có nhiểu điểm tương đồng về mặt kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội. Chúng ta một mặt tôn trọng mọi sự tìm tòi lý luận và cách thức lựa chọn con đường phát triển phù hợp với tình hình đất nước của Đảng Cộng sản Trung Quốc; mặt khác, Việt Nam có thể nghiên cứu tham khảo để hoàn thiện hệ thống lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay; thực hiện mục tiêu 100 năm thành lập Đảng đưa Việt Nam trở thành quốc gia đang phát triển, có thu nhập trung bình cao vào năm 2030; 100 năm thành lập nước trở thành nước phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045. Việt Nam và Trung Quốc học tập và tham khảo kinh nghiệm của nhau về việc hoàn thiện lý luận chủ nghĩa xã hội và con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội của mình. Điều này không chỉ quan trọng và có ý nghĩa với hai Đảng, hai quốc gia mà còn có ý nghĩa sâu sắc đến phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế. Kinh nghiệm xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc mang ý nghĩa quan trọng đối với Việt Nam.

Hai là, từ những thành tựu của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong việc thực hiện cải cách mở cửa để phù hợp với tình hình thế giới và trong nước, bài học quý báu mà Đảng Cộng sản Trung Quốc chỉ ra đó là: Chủ nghĩa Mác muốn tồn tại và phát triển thì phải kết hợp với tình hình thực tiễn của đất nước, tiến bộ theo xu hướng thời đại, và gắn bó chặt chẽ với vận mệnh của nhân dân, từ đó, mới có đủ sức sống, sức sáng tạo và sức lan tỏa to lớn. Vì thế, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác có vai trò quan trọng và là trách nhiệm của mỗi Đảng Cộng sản trong bối cảnh hiện nay.

Ba là, để hữu nghị và hợp tác luôn là dòng chảy chính trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, hai nước cần xử lý thỏa đáng các điểm còn tồn tại, bất đồng; thực hiện tốt vai trò và trách nhiệm về các hiệp định, các cam kết mà hai Đảng, hai nhà nước đã ký kết, góp phần quan trọng vào phát triển quan hệ tốt đẹp giữa 2 Đảng và nhân dân 2 nước. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh chống lại các quan điểm sai trái về quan hệ Việt – Trung./.

PGS.TS. Phạm Minh Sơn,
ThS. Vũ Thị Hường
Học viện Báo chí và Tuyên truyền

(*) Đây là kết quả nghiên cứu của Đề tài KX.04/21-25

_________________

(1) Balchindorzhieva O.B: Phân tích xã hội - triết học về các quá trình hiện đại hóa ở CHND Trung Hoa, Tin tức của Đại học Bách khoa Tomsk, số 6, T. 317, 2010, tr. 182-185.

(2) Vương Hạo: Logic của sự đổi mới thực tiễn của chủ nghĩa Mác, Bản tin Đại học Khoa học và Công nghệ Tô Châu, 2010, số 2, tr. 3-5.

(3) 邓小平文选: 第二卷 (Tạm dịch: Các tác phẩm chọn lọc của Đặng Tiểu Bình: tập 2), 北京, 人民出版社, 1994.

(4) Vương Nhất Vũ: Về hiện đại hóa kinh tế của Trung Quốc, Nhà kinh tế học, 2010, số 8, tr.13-17.