'Chính phủ cần trình Quốc hội xem xét việc xây dựng cao tốc Bắc–Nam'

Theo đó, trong báo cáo thẩm tra đọc trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng nay, đề cập đến đề xuất của Bộ Giao thông vận tải về việc xin xây dựng gấp cao tốc Bắc – Nam đoạn phía Đông từ Hà Nội – TPHCM, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, đối với dự án đường cao tốc Bắc – Nam tuyến phía Đông nhiều ý kiến cho rằng Chính phủ cần trình Quốc hội xem xét quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư dự án này vì đây là dự án có quy mô rất lớn tác động đến vùng miền. Có ý kiến đề nghị trong bối cảnh nguồn vốn hạn hẹp việc đầu tư tuyến đường này cần tính toán trên cơ sở nguồn lực thực tế.

Ông Nguyễn Đức Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội trình bày báo cáo thẩm tra trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo đề xuất của Bộ GTVT, trục Bắc-Nam sẽ kết nối trung tâm chính trị thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đi qua địa phận 20 tỉnh/thành phố, tác động đến 45% dân số, đóng góp 57% tổng sản phẩm trong nước, ảnh hưởng đến 65% các cảng biển loại 1-2 (26 cảng biển) và 67% các khu kinh tế của cả nước... Vì vậy, việc đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng giao thông trên trục Bắc-Nam sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội đất nước.

Theo báo cáo, hiện nay, 4 tuyến đường cao tốc đã đưa vào khai thác, tổng chiều dài 171km gồm Pháp Vân-Cầu Giẽ (30km), Cầu Giẽ-Ninh Bình (50km), Thành phố Hồ Chí Minh-Trung Lương (40km), Thành phố Hồ Chí Minh-Long Thành-Dầu Giây (51km) đồng thời đang triển khai thi công 299km là La Sơn-Túy Loan, Đà Nẵng-Quảng Ngãi, Bến Lức-Long Thành và Trung Lương-Mỹ Thuận, đến hết năm 2020 sẽ hoàn thành, đưa vào khai thác 470km.

Do đó, để thông tuyến cao tốc Bắc-Nam phía Đông đoạn Hà Nội-Thành phố Hồ Chí Minh (theo quy mô tối thiểu 4 làn xe) cần tiếp tục đầu tư hoàn thành 1.372 km.

Để đầu tư các đoạn tuyến cao tốc Bắc-Nam, Bộ GTVT đã nghiên cứu các phương án về quy mô, kinh phí đầu tư để đảm bảo phù hợp với nhu cầu vận tải, khả năng huy động nguồn vốn, phương án tài chính và hiệu quả đầu tư trong đó, giai đoạn 1 đầu tư theo quy mô tối thiểu 4 làn hạn chế và giải phóng mặt bằng theo quy mô hoàn chỉnh.

Cao tốc Bắc - Nam vừa được đề xuất xây dựng với kinh phí gần 230.000 tỷ đồng. Ảnh minh họa

Cụ thể, đoạn Hà Nội-Vinh và Phan Thiết-Dầu Giây có nhu cầu vận tải lớn đầu tư quy mô 4 làn hoàn chỉnh, nền đường rộng tối thiểu 22m, giải phóng mặt bằng theo quy mô 6 làn. Đoạn Vinh-Túy Loan, Quảng Ngãi-Phan Thiết có nhu cầu vận tải thấp hơn, đầu tư quy mô 4 làn hạn chế, nền đường rộng tối thiểu 17m, giải phóng mặt bằng theo quy mô 4 làn hoàn chỉnh.

Với phương án này, kinh phí đầu tư cho tuyến đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông đoạn Hà Nội-Thành phố Hồ Chí Minh cần khoảng 229.829 tỷ đồng, trong đó nhà đầu tư huy động 136.286 tỷ đồng và Nhà nước hỗ trợ 93.534 tỷ đồng (chiếm tỷ lệ 40,7%).

Để đảm bảo vốn cho dự án, trên cơ sở nghiên cứu để đảm bảo phù hợp với nhu cầu vận tải, khả năng huy động vốn, phương án tài chính và hiệu quả đầu tư, Bộ GTVT dự kiến phân chia phương án kiến nghị thành 20 dự án thành phần, mỗi dự án thành phần có thể đảm bảo các đoạn tuyến có thể khai thác độc lập, phù hợp với khả năng huy động theo hình thức PPP có sự tham gia hỗ trợ của Nhà nước, thời gian thu phí hợp lý (nhỏ hơn 25 năm).

Cụ thể, đoạn Cao Bồ-Mai Sơn (16km), Mai Sơn-Quốc lộ 45 (63km), Quốc lộ 45-Nghi Sơn (43km), Nghi Sơn-Diễn Châu (50km), Diễn Châu-Bãi Vọt (50km), Bãi Vọt-Hàm Nghi (34km), Hàm Nghi-Vũng Áng (54km), Vũng Áng-Bùng (60km), Bùng-Vạn Ninh (55km), Vạn Ninh-Cam Lộ (71km), Cam Lộ-La Sơn (102km), La Sơn-Túy Loan (66km), Quảng Ngãi-Hoài Nhơn (92km), Hoài Nhơn-Quy Nhơn (78km), Quy Nhơn-Tuy Hòa (100km), Tuy Hòa-Nha Trang (115km), Nha Trang-TP Phan Rang và Tháp Chàm (80km), thành phố Phan Rang và Tháp Chàm-Bắc Bình (70km), Bắc Bình-Phan Thiết (76km), Phan Thiết-Dầu Giây (98km).

Theo Bộ GTVT, hiện tại trên hành lang kinh tế Bắc - Nam có 5 phương thức vận tải chính, bao gồm: đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường biển và đường hàng không; mỗi phương thức vận tải có ưu, nhược điểm riêng. Giai đoạn vừa qua, nhằm đáp ứng nhu cầu giao thông vận tải trên trục Bắc - Nam, ngành GTVT đã huy động nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ và nguồn xã hội hóa để tập trung đầu tư nâng cấp các công trình hạ tầng giao thông trên trục như đường sắt, đường không, đường biển, đường bộ.

Tuy nhiên, đối với các phương thức vận tải trên trục Bắc - Nam, qua nghiên cứu cho thấy đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam cần có nhiều thời gian chuẩn bị về nguồn lực tài chính, công nghệ, nhân lực, nếu thực hiện đầu tư nối thông đoạn Hà Nội – TPHCM sẽ cần khoảng 55 tỷ USD. Với kinh phí lớn như vậy, giai đoạn từ nay đến 2020 rất khó có thể huy động được nguồn lực để đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam nên chỉ có thể đầu tư xây dựng sau năm 2020 để đưa vào khai thác vào năm 2030.

Lãnh đạo Bộ GTVT cũng cho biết, mặc dù những năm vừa qua, tuyến Quốc lộ 1 đoạn Hà Nội - Cần Thơ được hoàn thành với quy mô 4 làn xe, từng bước nâng cao năng lực và đáp ứng được nhu cầu vận tải trước mắt, nâng cao khả năng cạnh tranh và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khá rõ rệt.

Tuy nhiên, do đặc thù ở Việt Nam, giao thông trên tuyến Quốc lộ 1 là giao thông hỗn hợp, dân cư sinh sống dọc hai bên, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông, tốc độ khai thác thấp, cùng với sự phát triển kinh tế, sự phát triển của các phương tiện vận tải, áp lực giao thông ngày càng gia tăng trên Quốc lộ 1 và hiện trạng Quốc lộ 1 hiện nay cũng không thể nâng cấp mở rộng được nữa (ảnh hưởng đến dân sinh, khối lượng giải phóng mặt bằng và chi phí đầu tư lớn, hiệu quả không cao).

“Căn cứ tình hình thực tế nêu trên, nhu cầu vận tải, khả năng huy động nguồn lực cho thấy việc lựa chọn đầu tư tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Hà Nội - TPHCM trong giai đoạn trung hạn 2016 - 2020 là cấp bách và không thể trì hoãn được nữa”, Bộ GTVT khẳng định.

Xuân Tùng