'Chìa khóa' nào giúp người nước ngoài 'mở cửa' nhà ở tại Việt Nam?

Liên quan đến vấn đề các tổ chức, cá nhân người nước ngoài muốn mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam, những chính sách cho phép đã được quy định trong Nghị quyết 19 năm 2008 của Quốc hội. Tuy nhiên, phải đến khi Luật Nhà ở 2014 bổ sung quy định cụ thể về điều kiện thì số lượng cá nhân, tổ chức sở hữu nhà ở tại Việt Nam mới dần được cải thiện.

Theo dữ liệu thống kê của Bộ Xây dựng, kể từ khi Luật Nhà ở 2014 có hiệu lực đến nay, đã có khoảng 3.035 người nước ngoài mua nhà ở Việt Nam. Trong đó, các căn hộ chung cư ở dự án nhà thương mại là dòng sản phẩm được ưa chuộng hơn cả. Thời gian tới, ước tính số lượng người nước ngoài lẫn Việt kiều có nhu cầu mua nhà ở tại Việt Nam có thể lên tới 4 triệu người.

Người nước ngoài gặp khó khi mua nhà ở Việt Nam

Hiện nay, các tổ chức, cá nhân nước ngoài đã mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam tập trung chủ yếu tại các tỉnh và thành phố lớn như: Hà Nội, TP.HCM, Bắc Ninh, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu... Phần lớn các đối tượng này đến từ Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore, Mỹ, Australia, Nhật Bản, Malaysia.

Quy định hiện hành chỉ cho phép người nước ngoài được sở hữu nhà ở thương mại tại Việt Nam trong vòng 50 năm, được nhận tặng cho, nhận thừa kế và sở hữu không quá 30% số lượng căn hộ trong một tòa nhà chung cư hoặc không quá 250 căn đối với nhà ở riêng lẻ trong khu dân cư tương đương một đơn vị hành chính cấp phường.

Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) đánh giá, trên thực tế, nhu cầu mua nhà của người nước ngoài sinh sống và làm việc tại Việt Nam vẫn là rất lớn, tuy nhiên lượng giao dịch đáp ứng thành công chỉ như “muối bỏ bể”.

Việc tiếp cận nhà ở của người nước ngoài tại Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến pháp lý và thủ tục hành chính.

Theo tính toán của đơn vị này, kể từ khi Luật Nhà ở 2014 có hiệu lực, số lượng nhà ở được người nước ngoài mua tại Việt Nam chỉ chiếm khoảng 0,53% tổng lượng nhà ở trên cả nước trong giai đoạn 2018 - 2022.

Trong khi đó, theo dữ liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2005, số lượng lao động nước ngoài ở Việt Nam là 12.000 người, năm 2010 là 55.000, năm 2015 là 83.600 và năm 2019 là 117.800 người. Tính đến tháng 3/2022, số lao động nước ngoài được cấp phép làm việc tại Việt Nam là 100.000 người, tăng gấp gần 10 lần so với năm 2005.

Có thể thấy, lượng người nước ngoài đến sinh sống và làm việc lâu dài tại Việt Nam đang tăng lên hàng năm. Do đó, nhu cầu sở hữu nhà ở, căn hộ của nhóm đối tượng này tăng mạnh cũng là điều tất yếu. Nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang là “điểm sáng” về tiềm năng đầu tư bất động sản ở khu vực.

Bằng chứng là trong báo cáo nửa đầu năm 2023 của hãng địa ốc Juwai IQI, khu vực Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng đang nổi lên là điểm đến ưa thích của người giàu Trung Quốc. Những năm gần đây, hàng loạt “ông lớn” như Samsung (Hàn Quốc), Boeing (Mỹ), Foxconn (Đài Loan - Trung Quốc), Pandora (Đan Mạch),... cũng đổ bộ để tìm kiếm cơ hội phát triển tại Việt Nam, kéo theo đó là lượng lớn nhân sự, chuyên gia nước ngoài tới sinh sống và làm việc.

“Tuy nhiên, việc tiếp cận nhà ở của người nước ngoài tại Việt Nam vẫn còn rất nhiều rào cản, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến pháp lý và thủ tục hành chính”, hãng địa ốc Juwai IQI nhận định.

Chia sẻ với báo chí, GS.TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cũng thẳng thắn đánh giá: “Rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài đầu tư 500 triệu USD xây khách sạn, Việt Nam có thể cấp quyền sử dụng đất tới 50 năm kèm cả quyền chuyển nhượng. Trong khi đó, họ mua căn nhà chỉ mấy trăm nghìn USD thì lại bàn lên bàn xuống về việc có cho quyền sử dụng đất hay không? Chúng ta đang tiếp cận rất cô lập vấn đề bán nhà cho người nước ngoài”.

Theo chuyên gia này, môi trường đầu tư thuận lợi không phải là môi trường chỉ có các chính sách ưu đãi mà còn phải là môi trường tạo điều kiện cho các nhà đầu tư, chuyên gia có thể sinh sống và làm việc.

Chìa khóa “mở” quy định

Trước thực trạng trên, mới đây, VARS đã kiến nghị 4 giải pháp gỡ khó cho thị trường nhằm “giữ chân” lượng lớn nhân sự trình độ cao đến Việt Nam làm việc để thu hút và thúc đẩy phát triển đầu tư.

Thứ nhất, cần tiếp tục gia tăng nguồn cung bất động sản, xây dựng các sản phẩm phù hợp với nhu cầu nhà ở và đầu tư của người nước ngoài tại Việt Nam ở những khu vực được cho phép.

Thứ hai, cho phép cá nhân nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam (bao gồm cả nhà ở riêng lẻ và căn hộ chung cư) trong khi làm việc tại đây. Tuy nhiên, cần quy định rõ yêu cầu về khoảng thời gian lao động tối thiểu còn lại tại thời điểm mua nhà.

Thứ ba, để tránh đầu cơ, cần bổ sung điều kiện gắn liền với nền kinh tế quốc gia khi người nước ngoài mua nhà ở như áp dụng thuế bất động sản, lũy tiến tăng theo số lượng bất động sản đã mua, nâng cao mức thuế nếu chủ sở hữu không đưa bất động sản tham gia hoạt động kinh doanh.

Thứ tư, cho phép người nước ngoài có thể mua nhà ở từ công dân Việt Nam và cho phép cá nhân nước ngoài được mua các bất động sản du lịch. Bởi đây là các sản phẩm cao cấp, khó thanh khoản và phù hợp với khả năng chi trả của người nước ngoài. Đồng thời, dòng sản phẩm bất động sản du lịch, nghỉ dưỡng có thể đáp ứng mong muốn sở hữu ngôi nhà thứ hai của nhiều người. Qua đó, giải quyết lượng lớn tồn kho hiện nay và giúp thị trường sôi động hơn.

“Tuy nhiên, các chính sách cần giữ nguyên, bổ sung thêm các quy định để đảm bảo yêu cầu về an ninh, quốc phòng và không gây ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách nhà ở xã hội, nhà tái định cư, nhà cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị như về tỷ lệ mua cũng như các khu vực được phép mua”, VARS bổ sung.

Trao đổi với VnBusiness, GS.TSKH Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng cho rằng, việc quy định cho phép tổ chức, cá nhân nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam không chỉ giúp thị trường bất động sản Việt Nam sôi động, phát triển mà còn có vai trò thu hút lao động trình độ cao từ các nước tới làm việc.

Nhìn chung, theo chuyên gia này, chính sách về nhà ở cho tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam hiện nay còn nhiều bất cập. Việc sở hữu nhà ở trên đất ở của tổ chức, cá nhân nước ngoài đã được quy định tại Luật Nhà ở 2014, nhưng do Luật Đất đai 2013 không được sửa đổi nên tổ chức, cá nhân nước ngoài chỉ mua được căn hộ chung cư là chính mà chưa mua được nhà ở riêng lẻ (cao cấp). Do đó, vấn đề cấp thiết đặt ra lúc này là cần phải làm sao để tránh tình trạng chồng chéo quy định giữa các luật với nhau.

“Nước ta đang rất cần số lượng lớn nhân sự có trình độ cao và một trong số đó chính là nhóm đối tượng người nước ngoài đến làm việc tại Việt Nam. Chúng ta muốn họ làm việc hiệu quả thì phải tạo điều kiện thuận lợi để họ có cuộc sống ổn định, tốt đẹp, có thể mua được nhà ở Việt Nam nếu có nhu cầu an cư”, ông Võ nhấn mạnh.

Hà Trang