Cạnh tranh thu hút nhân tài, gần 60 quốc gia trên thế giới ra visa làm việc cho dân 'du mục số'

Hầu hết các chính phủ đều coi thị thực du mục là một cách để thu hút những người lao động ở xa

Điều này xảy ra trong bối cảnh các chính phủ tìm cách cạnh tranh trong cuộc chiến nhân tài toàn cầu. Theo trang Financial Times, nhiều quốc gia đã giới thiệu một dạng thị thực du mục kỹ thuật số - cho phép một người sống ở một quốc gia và làm việc từ xa - kể từ khi đại dịch làm tăng nhu cầu "làm việc từ bất cứ đâu" của nhân viên.

Khái niệm “người du mục kỹ thuật số” có xu hướng gợi ý đến những người làm nghề tự do rảnh rỗi đi du lịch bụi khắp các quốc gia hoặc làm việc trên bãi biển từ máy tính xách tay của họ.

NGÀY CÀNG NHIỀU QUỐC GIA CỐ GẮNG THU HÚT LỰC LƯỢNG LAO ĐỘNG TỪ XA TOÀN CẦU

Nhưng những du mục số tự kinh doanh chỉ chiếm một phần tương đối nhỏ trong cộng đồng “du mục số” này. Hầu hết các chính phủ đều coi thị thực du mục là một cách để thu hút những người lao động ở xa với mục đích rõ ràng là khiến họ ở lại và trở thành thường trú nhân tại quốc gia của họ.

Theo MBO Partners, tổng số người du mục kỹ thuật số ở Hoa Kỳ đạt 17,3 triệu vào năm 2023, trong đó chỉ có 6,6 triệu người là người tự kinh doanh. Cuộc khảo sát chỉ theo dõi người Mỹ, được cho là nhóm du mục kỹ thuật số lớn nhất tính theo quốc tịch. Những người lao động được trả lương từ xa không nhận việc làm từ người dân địa phương và hoạt động tiêu dùng của họ đóng góp cho nền kinh tế nước sở tại.

Vào tháng trước, Italy đã trở thành quốc gia gần đây nhất giới thiệu thị thực du mục kỹ thuật số, cùng với một số quốc gia châu Âu, bao gồm: Bồ Đào Nha, Estonia, Hy Lạp, Malta và Tây Ban Nha. Các quốc gia này đang cố gắng thu hút lực lượng lao động từ xa toàn cầu ngày càng tăng.

Ông Pallas Mudist tại Enterprise Estonia, một cơ quan chính phủ Estonia, cho biết: “Thị thực du mục kỹ thuật số của Estonia được thiết kế đặc biệt để thu hút không chỉ các doanh nhân và người làm việc tự do mà còn cả những người làm công ăn lương ở xa”.

Thị thực chỉ dành cho những người không phải người châu Âu, với khoảng 600 thị thực được cấp kể từ khi chương trình triển khai vào tháng 8 năm 2020. Nhưng nhìn chung, chính phủ nước này ước tính rằng có 51.000 người du mục kỹ thuật số đã đến thăm Estonia vào năm 2023, bao gồm cả những người châu Âu không cần thị thực.

Các chương trình tương tự cũng đã được giới thiệu ở Barbados, Brazil, Cape Verde, Costa Rica, Mauritius và UAE cùng nhiều nơi khác. Mặc dù không có số liệu chính thức về số lượng quốc gia đã cấp thị thực, nhưng các chuyên gia thuế chỉ ra các nguồn được tổng hợp bởi những người du mục kỹ thuật số như nomadgirl.co, cho biết hiện có 58 quốc gia đang cung cấp loại thị thực này.

Bà Daida Hadzic, chuyên gia về thuế di chuyển toàn cầu tại KPMG, nói rằng xã hội già đi là một lý do khiến các chính phủ đang tìm cách thu hút nhân viên công ty ở xa sử dụng thị thực du mục kỹ thuật số. Nếu những nhân viên như vậy định cư lâu dài ở trong nước, họ cũng sẽ đóng góp kỹ năng và sức lao động của mình trong thời gian dài hơn.

Chuyên gia này cho biết: “Động lực thúc đẩy thị thực du mục kỹ thuật số là các quốc gia này đang cạnh tranh với nhau về lao động”.

Theo, nhà nghiên cứu tại công ty tư vấn lực lượng lao động MBO Partners có trụ sở tại Hoa Kỳ Steve King, các quốc gia có chương trình thị thực du mục kỹ thuật số thường ưu tiên những nhân viên làm công ăn lương.

Ông King cho biết: “Nhiều quốc gia coi những người du mục kỹ thuật số với công việc truyền thống là khách du lịch, những người sẽ tiêu tiền tại địa phương nhưng sẽ không nhận việc làm tại địa phương hoặc trở thành gánh nặng cho các dịch vụ xã hội địa phương”.

Marta Aguilar, sống ở Tây Ban Nha, cho biết cô đã dành gần nửa năm để đi du lịch khắp thế giới khi làm việc cho Coverflex, một công ty trả lương linh hoạt có trụ sở tại Bồ Đào Nha. Công ty không có văn phòng và nhân viên làm việc hoàn toàn từ xa, với ngân sách làm việc từ xa 1.000 euro mỗi năm.

THUẾ SẼ LÀ MỘT VẤN ĐỀ NAN GIẢI VỚI LỐI SỐNG DU MỤC SỐ

Tuy nhiên, hệ thống thuế quốc tế thường khó điều hướng đối với những người lao động ở xa vì các quy tắc không được thiết kế cho lực lượng lao động di động.

Đối với các công ty, rủi ro chính khi nhân viên làm việc từ xa là quốc gia nơi họ sinh sống có thể được coi là chi nhánh kinh doanh trên thực tế hoặc “cơ sở thường trú” của người sử dụng lao động vì mục đích thuế. Điều đó đặt ra các yêu cầu báo cáo thuế đối với doanh nghiệp và có nghĩa là một số lợi nhuận của doanh nghiệp có khả năng phải chịu thuế ở quốc gia nơi nhân viên đang làm việc.

Gonçalo Hall, nhà sáng lập người Bồ Đào Nha, đã thành lập một ngôi làng du mục kỹ thuật số ở Madeira

Người lao động ở xa cũng có thể phải chịu thuế thu nhập và thuế an sinh xã hội đối với thu nhập được tạo ra khi làm việc ở nước ngoài và có khả năng phải chịu thuế ở nhiều nơi, đồng thời khiến người sử dụng lao động phải chịu trách nhiệm pháp lý.

Một số cơ quan liên chính phủ, bao gồm: EU, OECD và Liên Hợp Quốc, đang nghiên cứu các cách để tạo điều kiện dễ dàng hơn cho các doanh nghiệp và các quốc gia. Vào tháng 2, Ủy ban Kinh tế và Xã hội Châu Âu đã khuyến nghị việc đánh thuế đối với nhân viên ở xa diễn ra tại quốc gia cư trú của người sử dụng lao động, với một số khoản thu thuế được chia sẻ với quốc gia cư trú của nhân viên.

Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng một số quốc gia có nguy cơ mất nguồn thu từ thuế khi người lao động di dời - đặc biệt nếu họ chuyển đến các khu vực pháp lý có mức thuế thấp hơn.

“Vấn đề với Vương quốc Anh là chúng ta quá phụ thuộc vào lao động và thời tiết của chúng ta không tốt. Xu hướng làm việc từ xa nhiều hơn có thể dẫn đến việc nhiều người đến Hy Lạp và làm suy yếu cơ sở thuế của chúng tôi,” Grant Wardell-Johnson, lãnh đạo chính sách thuế toàn cầu tại KPMG International, cho biết.

Hiện tại, những rủi ro này được cho là nhỏ. Ước tính sơ bộ của IMF vào năm 2022 cho thấy việc gia tăng làm việc từ xa sẽ tái phân bổ khoảng 40 tỷ USD tiền thuế thu nhập mà người lao động phải trả trên toàn cầu. Con số này chiếm khoảng 1,25% cơ sở thuế thu nhập toàn cầu. Doanh thu tiềm năng bị mất hoặc đạt được ở các quốc gia được xác định là từ 0,1 đến 0,2% GDP.

Nghiên cứu cho thấy các nền kinh tế thị trường nhỏ mới nổi “có thuế suất dưới mức trung bình và khả năng làm việc từ xa tốt” thường được hưởng lợi nhiều nhất từ xu hướng này.

Dino Jangra, một đối tác tại Crowe, cho biết: “Ở hầu hết các quốc gia, thuế tiền lương là khoản thu lớn nhất. Nếu nhiều người rời bỏ đất nước, điều đó sẽ trở thành một vấn đề.”

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của hoạt động làm việc từ xa gần đây đã chậm lại. Theo MBO, số lượng người du mục kỹ thuật số ở Mỹ chỉ tăng 2% vào năm ngoái.

“Tôi không nghĩ khái niệm du mục kỹ thuật số cho đến nay đã diễn ra hoàn toàn như mọi người nghĩ. Chắc chắn đã có một làn sóng 'hãy quay lại văn phòng' đang diễn ra trên khắp thế giới,” bà Jangra nói.

Thanh Minh