Canada cảnh báo vì tôm càng đột biến tự nhân bản xuất hiện

Nhà sinh vật học Premek Hamr cho biết loài tôm càng cẩm thạch đã lan rộng khắp thế giới nhờ nhiệt độ ấm lên. Ảnh: Premek Hamr.

Một loài tôm càng có khả năng sinh sản vô tính bằng cách tự nhân bản đã được phát hiện vào mùa hè năm 2023 tại công viên ở Burlington, Ontario (Canada).

Đây là lần đầu tiên loài tôm càng xâm hại mang tên tôm càng cẩm thạch, hay "Marmokrebs" được xác định trong tự nhiên ở Bắc Mỹ.

Loài tôm càng này được phát hiện ở công viên City View, nằm trên biên giới phía tây nam của Burlington với Hamilton, theo CBS News.

Kể từ đó, một nhóm chuyên gia đã nỗ lực ngăn chặn loài này lan rộng.

Brook Schryer, thành viên của nhóm công tác ứng phó, nói với CBC rằng có vẻ như quần thể này đã được ngăn chặn sau khi rút cạn ao nước.

“Chúng tôi tin rằng hiện tại, đây là địa điểm duy nhất xuất hiện tôm càng cẩm thạch”, ông cho biết.

Tuy nhiên, ông nhận định phát hiện mới vẫn đáng lo ngại. Tôm càng cẩm thạch có thể cạnh tranh với các loài bản địa, làm thay đổi chuỗi thức ăn, lây lan dịch bệnh và ảnh hưởng đến đa dạng sinh học.

Schryer cho hay nếu số lượng loài này tăng lên, chúng có thể gây ra tác động tiêu cực mà các chuyên gia vẫn chưa thể lường trước được.

Nhóm ông sẽ tiếp tục theo dõi khu vực xung quanh vì lo ngại chúng vẫn có thể lan rộng.

"Ban đầu, các loài xâm lấn được con người mang đến một nơi nào đó... nhưng khi chúng đã ổn định, việc chúng lan ra tự nhiên là điều không thể tránh khỏi", Schryer nói.

Tự nhân bản

Theo Trung tâm các loài xâm lấn của Ontario, loài tôm càng xanh trên, được cho là có nguồn gốc từ hoạt động buôn bán vật nuôi ở Đức vào những năm 1990, trước khi đến Bắc Mỹ vào đầu những năm 2000.

Những con tôm càng nhỏ được tìm thấy. Ảnh: Brook Schryer.

Với loài này, tất cả tôm ra đời đều là con cái. Chúng sinh sản vô tính và mỗi con có thể sản sinh những con cái khác giống hệt về mặt di truyền, từ đó tạo dựng cả quần thể.

Schryer cho biết đặc điểm đó khiến chúng trở nên phổ biến đối với người nuôi thú cưng chuyên săn mồi dưới nước, vì việc mua một con tôm càng cẩm thạch sẽ đảm bảo nguồn thức ăn theo cấp số nhân.

Nhưng khả năng sinh sản cũng là điều khiến loài này trở nên nguy hiểm, Schryer nhấn mạnh. Trong khi các loài xâm lấn khác thường cần nhiều cá thể để thiết lập quần thể thì chỉ riêng một con tôm càng cẩm thạch có thể tạo ra hàng trăm con khác.

Sau khi trốn thoát vào tự nhiên, tôm càng cẩm thạch đã nhanh chóng xâm chiếm những vùng sông hồ ở Đức, từ đó phân bố khắp châu Âu và thậm chí vươn đến châu Phi trong 25 năm.

"Chúng ăn bất cứ thứ gì, lá mục, ốc sên, trứng cá, cá nhỏ, côn trùng nhỏ", Frank Lyko, nhà di truyền học phân tử ở Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Đức tại Heidelberg, cho biết.

Sự nóng lên toàn cầu giúp tôm đột biến lan rộng

Nhà sinh vật học Premek Hamr cho biết tôm càng đột biến có thể tồn tại ở nhiệt độ thấp tới khoảng 4 độ C, nhưng ở nhiệt độ đóng băng, chúng không hoạt động và chết cóng.

Dù vậy, các nhà khoa học dự đoán quần thể tôm càng cẩm thạch ở Burlington có thể vẫn sống sót qua mùa đông năm 2022, khi vào ngày 5/7/2023, người trông coi công viên City View thông báo anh tìm thấy loài này.

Trong các chuyến thăm tiếp theo vào mùa hè và mùa thu năm 2023, thành viên nhóm công tác đã bắt được nhiều con tôm càng cẩm thạch, đặt bẫy và lấy mẫu để tìm kiếm chúng ở khu vực xung quanh công viên.

Nhóm chuyên gia tìm kiếm tôm càng cẩm thạch ở Burlington, Ontario. Ảnh: Brook Schryer.

Hamr nhận định mùa đông ấm hơn là một trong những lý do khiến loài tôm càng này và các loài tôm càng xâm lấn khác bắt đầu gây ra vấn đề ở châu Âu cùng Bắc Mỹ, bởi điều kiện thời tiết làm cho việc tồn tại qua mùa đông của chúng trở nên dễ dàng hơn.

“Nếu một con sống sót, thì bùm, bạn sẽ sớm có đến 200 con”, Hamr cảnh báo.

Schryer và Hamr cho biết vào cuối tháng 12/2023, các thành viên trong nhóm công tác đã quay lại rút cạn nước ao. Kết quả, họ thu được hơn 50 con.

Cary Clark, quản lý phát triển và kỹ thuật thoát nước mưa ở Burlington, cho biết công việc sẽ tiếp tục trong suốt mùa đông.

Mặc dù công viên City View nằm ở vị trí tương đối cách biệt, Burlington lại nằm trong các khu vực sinh thái quan trọng như lưu vực sông Grindstone Creek - nơi tôm càng cẩm thạch có thể gây hại.

May mắn thay, khi mọi thứ ổn định, Schryer và Hamr cho biết số lượng tôm dường như chỉ giới hạn trong công viên. Ông nói thêm mặc dù tôm càng cẩm thạch có thể di chuyển xuyên đất liền nhưng có rất ít nơi chúng có thể đến mà không phải băng qua những con đường đông đúc.

Đối với Schryer, công việc ở Burlington cho thấy cuộc chiến ngăn chặn những loài xâm lấn này tốn nhiều tài nguyên đến mức nào.

Tôm càng cẩm thạch được quy định là loài xâm lấn bị cấm theo Đạo luật về các loài xâm lấn của Ontario. Điều đó đồng nghĩa việc nhập khẩu, sở hữu, ký gửi, thả, vận chuyển, nhân giống/nuôi, mua, bán, cho thuê hoặc buôn bán chúng là bất hợp pháp.

Hamr cho biết điều này sẽ giúp ngăn chặn những loài trên lan rộng. Ông và Schryer nhấn mạnh điều quan trọng là những người sở hữu tôm càng cẩm thạch phải báo cáo, đồng thời không thả hoặc xả chúng xuống cống.

Hamr cũng cảnh báo không nên đổ nước từ bể nuôi sinh vật này ra ngoài, đề phòng trường hợp trong nước chứa tôm càng cẩm thạch nhỏ.

Minh An