Cần hành động gì để hướng đến cam kết Net Zero vào năm 2050?
Theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, rất nhiều mục tiêu liên quan cần điều chỉnh tổng thể...
Tại Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP26 vừa diễn ra ở Glasgow, Scotland, Vương quốc Anh, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: “Mặc dù là nước đang phát triển mới chỉ bắt đầu tiến hành công nghiệp hóa trong hơn ba thập kỷ qua, Việt Nam sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ hơn nữa bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris, để đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050”.
Như vây, câu hỏi đặt ra là chúng ta cần hành động gì trước mắt để hiện thực hóa cam kết Net Zero vào năm 2050? PV Báo Giao thông ghi nhận ý kiến từ một số chuyên gia ngành năng lượng về vấn đề này.
Thủ tướng Phạm Minh Chính đến dự Hội nghị COP26 tại Glasgow ngày 1/11. Ảnh Reuters
Cần đưa ra lộ trình loại bỏ dự án điện than hiện tại?
Trao đổi với PV Báo Giao thông, Hội đồng Năng lượng Gió Toàn cầu (GWEC) cho rằng, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, cần dừng triển khai các dự án than mới, cũng như đưa ra lộ trình tiến tới loại bỏ các dự án than hiện tại.
Bởi, với xu hướng toàn cầu chuyển dịch khỏi nhiên liệu hóa thạch, kỷ nguyên than đang khép lại và các dự án than mới sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc huy động tài chính.
Điều này cũng được thể hiện rõ tại báo cáo vừa công bố của Tập đoàn Wärtsilä. Theo Wärtsilä, hiện Việt Nam đã có khoảng 21,3GW công suất điện than tới cuối năm 2020, đóng góp 50% tổng sản lượng điện. Con số này còn được tăng lên 40,9GW vào năm 2030 và lên tới 50,9GW vào năm 2035 trong Dự thảo Quy hoạch điện VIII mới đây được Bộ Công thương xây dựng.
Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều dự án nhiệt điện than miền Bắc chậm triển khai (tỉ lệ đạt 33,9% quy hoạch), trong đó có 10 dự án với tổng công suất 11.740MW dừng triển khai hoặc không khả thi, gây ảnh hưởng cân đối cung cầu nguồn, Wärtsilä nhận định: Việt Nam sẽ không nằm ngoài những tác động về cơ chế tài chính cho điện than.
Đặc biệt, với 15,8GW công suất nguồn điện ước tính chưa thu xếp được tài chính ở Dự thảo Quy hoạch điện VIII sẽ là thách thức không nhỏ khi Việt Nam đã đưa ra mục tiêu giảm phát thải carbon ròng về bằng 0 (net zero) vào năm 2050 tại hội nghị COP26 do đã có hơn 100 tổ chức tài chính đã thông báo rút khỏi các dự án khai thác than và nhà máy điện than để thực hiện mục tiêu giảm phát thải carbon.
Tập trung thu hút vốn từ Quỹ nước ngoài, tăng giải pháp lưu trữ NLTT
Giám đốc phát triển thị trường & chiến lược cho khu vực châu Á & Trung Đông của Tập đoàn Wärtsilä là Malin Östman cho rằng: “Các nước với các dự án điện than đã được quy hoạch nên nghiên cứu những phương án khác để đảm bảo an ninh năng lượng.
Để hướng tới lộ trình phát thải ròng (Net Zero) thì năng lượng tái tạo (NLTT) gồm điện mặt trời, điện gió và nguồn điện khí có thể trở thành một nguồn điện với chi phí hợp lý và độ tin cậy cao khi có đủ sự linh hoạt trong hệ thống điện”.
Cụ thể, đến năm 2030 có thể thay thế 5,8GW nguồn năng lượng tái tạo và đến năm 2045 tăng lên 5,6GW điện gió, 4,9GW điện mặt trời cùng 8,5GW điện khí (linh hoạt) để hỗ trợ cân bằng hệ thống, hạn chế cắt giảm công suất các nguồn tái tạo và đảm bảo nguồn cung ứng điện được ổn định.
Đồng tình với quan điểm của Wärtsilä, Bà Ngụy Thị Khanh Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) cho biết, tuyên bố toàn cầu về việc chuyển đổi từ điện than sang năng lượng sạch có 4 điểm chính.
Đó là, nhanh chóng mở rộng quy mô của điện sạch; Loại bỏ điện than vào thập niên 2030 đối với các nền kinh tế lớn, và vào thập niên 2040 trên toàn cầu; Ngừng cấp giấy phép mới, xây dựng mới, và hỗ trợ mới hay trực tiếp từ chính phủ cho các dự án điện than; Tăng cường nỗ lực trong nước và quốc tế để đảm bảo khuôn khổ mạnh mẽ để thực hiện quá trình chuyển dịch công bằng
Do đó, trước tiên phải điều chỉnh Dự thảo Quy hoạch điện VIII đi theo hướng cam kết này. Đồng thời, chú trọng tới cơ chế tạo điều kiện thu hút nguồn vốn từ Quỹ khí hậu Xanh để hỗ trợ nguồn vốn cho thực hiện Net Zero ở Việt Nam.
Bên cạnh đó, chiến lược hành động quốc gia về ứng phó với Biến đổi khí hậu do Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng cũng sẽ nâng cấp mục tiêu theo Net Zero, đẩy sớm hơn thị trường carbon và các cơ chế chính sách về tài chính Xanh, kinh tế tuần hoàn…
Để tiến tới mục tiêu Net Zero, theo GWEC, nhu cầu về điện có thể được đáp ứng bởi các nguồn năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời, cũng như thủy điện, pin tích trữ và các công nghệ khác.
Ngoài ra, điện gió ngoài khơi hoàn toàn có thể được sử dụng cho việc phát triển nguồn tài nguyên điện tiết kiệm và đáng tin cậy này trong những năm tới (hiện vẫn chưa được triển khai tại Việt Nam).
Ông Mark Hutchinson, Chủ tịch, Nhóm công tác khu vực Đông Nam Á, Hội đồng Năng lượng Gió Toàn cầu cho biết, chi phí điện gió đã giảm mạnh trong những năm gần đây và sẽ tiếp tục trở nên cạnh tranh hơn khi cơ chế đấu thầu được triển khai.
Sau giai đoạn khởi tạo ngành (4-5 GW đầu tiên), điện gió ngoài khơi hoàn toàn có thể cạnh tranh về chi phí với điện than và khí.
Hơn nữa, việc phát triển NLTT đang nhận được sự hậu thuẫn rất mạnh mẽ từ ngành tài chính toàn cầu, thông qua trái phiếu xanh, tài chính xanh, cũng như các cơ chế khác. Các tổ chức tài chính toàn cầu sẵn sàng đầu tư nhiều tỷ USD vào phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, rất nhiều mục tiêu liên quan cần điều chỉnh tổng thể. Cần thiết được “bóc tách”, tính toán bằng “kịch bản Net Zero 2050” chi tiết...
