Cách nào ngăn sạt lở hòn Trống Mái trên Vịnh Hạ Long?
Trên khu vực hòn Trống Mái tồn tại 40 khối có nguy cơ trượt lở, đổ lở. Trong đó, hòn Trống có 11 khối và hòn Mái tồn tại 29 khối.
40 khối đá có nguy cơ trượt lở
Cuối tháng 7/2023, các kết quả nghiên cứu ban đầu của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cho thấy hòn Trống Mái nguy cơ bị đổ sập nếu không sớm được bảo vệ. Khu vực hòn Trống Mái có 40 khối có nguy cơ trượt, đổ lở, trong đó 11 khối ở hòn Trống và 29 khối ở hòn Mái.
ThS. Hồ Tiến Chung, Trưởng phòng Kiến tạo và Địa mạo thuộc Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, cho biết bằng mắt thường, du khách có thể nhìn thấy "sự chông chênh" của hòn Trống Mái vào thời điểm triều kiệt. Mực nước thấp, làm lộ ra phần chân đỡ hai đảo đang bị xói mòn dần, gây nguy cơ đổ sập nếu không sớm có biện pháp bảo vệ, gia cố. Trong quá trình thực địa, nhóm nghiên cứu của ông cũng phát hiện ra nhiều đứt gãy ở khu vực này. Các đoạn đứt gãy khiến các đá trên đảo bị dập vỡ và phân khối, mảnh, khiến sự đổ lở của hòn Trống Mái có thể diễn ra nhanh chóng hơn.
"Có nhiều yếu tố tác động đến sự ổn định của hòn Trống Mái như sóng, gió, nước, thủy triều, dòng chảy, thực vật và cả con người. Các vết nứt một khi đã mở ra tạo điều kiện cho nước, gió luồn vào gây xói mòn, ăn mòn, lâu dần tốc độ ăn mòn ngày càng nhanh", ông Chung chia sẻ và nói thêm các khối đá tạo nên hai hòn này "rất rời rạc". Ở phần chân của hòn Trống Mái có thể thấy dấu hiệu xói mòn, thân to nhưng trụ nhỏ và bị hà biển bám khắp bề mặt.
Hòn Trống Mái trên Vịnh Hạ Long chịu nhiều tác động bởi yếu tố tự nhiên, tiềm ẩn nguy cơ trượt, đổ lở.
Báo cáo của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản về "mức độ an toàn của hòn Trống Mái" chỉ ra hòn Trống Mái có diện tích phần nổi khoảng 400 m2, cấu tạo chủ yếu bởi đá vôi Carbon - Permi hệ tầng Bắc Sơn. Hiện đảo đá này chịu nhiều tác động bởi yếu tố tự nhiên, tiềm ẩn nguy cơ trượt, đổ lở.
Kết quả điều tra, đo vẽ chi tiết khu vực hòn Trống Mái kết hợp với phân tích ảnh vệ tinh, xây dựng mô hình 3D bằng sử dụng thiết bị bay không người lái đã xác định trên khu vực hòn Trống Mái tồn tại 40 khối có nguy cơ trượt lở, đổ lở. Trong đó, hòn Trống có 11 khối và hòn Mái tồn tại 29 khối.
Phân tích mô hình các kiểu trượt cho thấy có tổng cộng 13 khối có nguy cơ trượt phẳng (hòn Trống có 6 khối và hòn Mái có 7 khối) và 23 khối có nguy cơ đổ lở, lật đổ (hòn Trống có 2 và hòn Mái có 21 khối). Kết quả áp dụng phương pháp tính toán ổn định sườn dốc đá và mô hình hóa 3D cho thấy có 28 khối có nguy cơ cao (hòn Trống có 7 khối và hòn Mái có 21 khối), 2 khối có nguy cơ trung bình ở hòn Trống và 10 khối có nguy cơ thấp (2 khối ở hòn Trống và 8 khối ở hòn Mái).
Ngoài ra, ông Chung chia sẻ thêm còn có những yếu tố về con người cũng góp phần đẩy nhanh quá trình ăn mòn, đổ lở ở hòn Trống Mái. Trong quá trình nghiên cứu, đơn vị nhận thấy ngư dân vẫn vào khu vực hòn Trống Mái để khai thác hà biển, đánh bắt cá ... do không phải lúc nào cũng có cán bộ quản lý túc trực để bảo vệ.
Bơm trám xi măng vào khe nứt hay giữ nguyên hiện trạng?
Ông Hồ Sỹ Mão (nghiên cứu viên Viện Khoa học Thủy Lợi) đề xuất các giải pháp theo từng đối tượng cụ thể. Trong đó có thể dùng các neo bảo vệ các khối trượt, bơm trám xi măng các khe nứt, xây tường bê tông chịu lực hỗ trợ gia cố các vách hang và hệ thống đê bao vòng quanh chân cụm đảo nhằm giúp xử lý độ ổn định chân đế hòn Trống Mái…
Trong khi đó, từ thực tế nghiên cứu, bảo tồn các di sản thiên nhiên trên thế giới, TS. Rainder Kumar và TS. LLoyd Warren (chuyên gia Viện Địa Kỹ Thuật Na Uy) đề xuất chỉ nên tác động nhỏ nhất có thể, không làm thay đổi cảnh quan nhưng vẫn phải đảm bảo độ ổn định theo thời gian của hòn Trống Mái. Các đề xuất của chuyên gia Na Uy có một số điểm không tương đồng với đề xuất của Viện khoa học Thủy Lợi. Theo đó, các chuyên gia Na Uy đề xuất bảo tồn mà không làm thay đổi cảnh quan hòn Trống Mái, mà chỉ tác động nhỏ nhất có thể, nhưng vẫn đảm bảo độ ổn định của hòn Trống Mái theo thời gian.
Về các giải pháp "mềm" liên quan đến con người và hoạt động du lịch, các chuyên gia của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cho rằng ban quản lý vịnh Hạ Long cần nghiên cứu phân luồng tuyến ra vào khu vực quan sát và chụp ảnh hòn Trống Mái; khống chế khoảng cách tối đa từ tàu đến hòn Trống Mái cũng như thời gian tàu dừng lại để giảm ách tắc; hạn chế tốc độ di chuyển của tàu thuyền khi đi qua khu vực có bán kính 200 - 300 m xung quanh đảo còn 5-10 km/h; nâng cao nhận thức cho ngư dân để không khai thác quanh khu vực hòn Trống Mái.
Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đang tích cực tổng hợp các ý kiến để trình phương án bảo tồn tốt nhất hòn Trống Mái, vừa ít tác động đến di tích vừa bảo tồn được sự vững chãi của di tích trước tác động của thời gian và con người.
Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN), một trong những giá trị nổi bật nhất của vịnh Hạ Long là các cột đá vôi cao chót vót, các đảo đá vôi nhô lên từ biển với nhiều kích cỡ, hình dạng khác nhau, tạo thành một khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, mang vẻ đẹp hoang sơ như tranh vẽ.
Khi nói về các Di sản Thiên nhiên Thế giới của UNESCO, IUCN nhận xét đây là những khu vực được bảo vệ quan trọng nhất trên thế giới". Tuy nhiên, các di sản này đều đang chịu áp lực từ biến đổi khí hậu, các loài xâm lấn và tác động của ngành du lịch. Do đó, việc bảo vệ các di sản là trách nhiệm của tập thể, từ cấp lãnh đạo đến người dân bản địa.
Ban quản lý vịnh Hạ Long cho biết đang làm báo cáo gửi đến UBND tỉnh để chỉ đạo lập dự án bảo vệ, gia cố hòn Trống Mái.
Vịnh Hạ Long từng mất đi hòn Thiên Nga năm 2016 khi "phần đầu thiên nga" bị đổ; hòn 649 ở tiểu khu 3 của vịnh cũng đổ sụp vào năm 2013. Tại Kiên Giang, hòn Phụ Tử (cha con) - được công nhận là danh lam thắng cảnh quốc gia năm 1989 - cũng đổ ngã vào năm 2006, chỉ còn hòn Tử (con).
