Bức tranh nông thôn đầy quyến rũ trong 'Thế giới bình thường'

Nhà văn Lộ Dao (trái) rất được ngưỡng mộ ở Trung Quốc. Ảnh tư liệu

Những người từng yêu thích bộ phim “Thế giới bình thường” cũng sẽ có dịp thưởng thức tác phẩm này bằng con chữ của một trong những nhà văn tiêu biểu nhất Trung Quốc đương đại.

Sự tương đồng và quyến rũ về bức tranh nông thôn hai nước

Từ năm 2015, bộ phim truyền hình nhiều tập “Thế giới bình thường” của Trung Quốc từng làm say mê khán giả Việt Nam bởi bức tranh nông thôn gần gũi, sống động với những hỷ nộ ái nộ chẳng khác nông thôn nước ta một thời từ cơ chế HTX nông nghiệp chuyển sang khoán hộ gia đình. Ít ai biết rằng bộ phim này được chuyển thể từ bộ tiểu thuyết đồ sộ cùng tên của nhà văn danh tiếng Lộ Dao, đặc biệt vì cố gắng hoàn thành tác phẩm này trong cơn bạo bệnh mà ông đã vĩnh viễn ra đi khi tuổi đời còn khá trẻ.

Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc NXB Hội Nhà văn, việc ký kết xuất bản bộ tiểu thuyết 3 tập “Thế giới bình thường” của nhà văn Lộ Dao nằm trong chiến lược giao lưu, quảng bá văn hóa và văn học giữa hai nước láng giềng Việt - Trung.

Đây là bộ tiểu thuyết giá trị viết về sự chuyển động của nông thôn Trung Quốc một thời có nhiều nét tương đồng với nông thôn Việt Nam. Hy vọng bộ sách đầy tính nhân văn này sẽ mang đến những trải nghiệm đặc biệt khác lạ mà gần gũi cho người đọc Việt Nam, thúc đẩy tăng cường hợp tác giao lưu văn học giữa hai nước.

Đến nay, hơn 30 năm sau khi nhà văn Lộ Dao qua đời, đất nước Trung Quốc đã thay đổi mạnh mẽ, nhưng các thế hệ bạn đọc, nhất là giới trẻ vẫn tìm đọc say mê “Thế giới bình thường” nhưng… không bình thường vì nhiều lẽ, thậm chí họ còn coi bộ tiểu thuyết này là tác phẩm văn học gây ảnh hưởng lớn nhất tới đời sống của mình để vượt lên số phận. Ngoài 25 triệu cuốn sách đã xuất bản ở Trung Quốc thì bộ tiểu thuyết này còn được dịch xuất bản ở hàng chục nước khác.

Bằng tài năng của một nhà tiểu thuyết bẩm sinh, Lộ Dao đã xây dựng, phát triển các tuyến nhân vật vừa thực tế vừa điển hình trong sự chuyển động mang tính quy luật tâm lý, nhận thức trước những biến động thời cuộc và mặt trái của xã hội.

Đó là các nhân vật Tôn Thiếu An, Tôn Thiếu Bình, Tôn Lan Hương sinh trưởng trong gia đình nông dân nghèo khó, do hoàn cảnh khách quan lẫn sự chủ quan mà mỗi người tự vượt lên số phận mở ra những con đường khác nhau cho cuộc đời mình từ lúc còn trẻ.

Tôn Thiếu An gắn bó mưu sinh làm giàu ở làng quê. Tôn Thiếu Bình khát khao hiểu biết, sẵn sàng dấn thân để học hỏi, thoát ly nông thôn trở thành công nhân mỏ. Nhờ sự lao động vất vả dành dụm nuôi nấng của hai anh trai Tôn Thiếu An và Tôn Thiếu Bình mà cô em gái là Tôn Lan Hương học hành đỗ đạt trở thành nhà du hành vũ trụ đầu tiên của Trung Quốc.

Chính tình yêu thương đùm bọc lấy nhau, không ngại khó khăn trước mọi thử thách, đã giúp những người trẻ yêu lao động và đầy hoài bão khát vọng từ nông thôn vượt qua nghịch cảnh để hiện thực hóa những ước mơ của mình.

Ngoài sự vận động vươn lên không ngừng của các nhân vật thì nhà văn Lộ Dao còn xây dựng những mối quan hệ tình cảm vừa lãng mạn vừa lý tưởng xen lẫn thực dụng. Bức tranh tình cảm lứa đôi ở nông thôn mở ra nhiều hoạt cảnh thú vị, sống động theo từng bước chân nhân vật.

Chẳng hạn mối tình lý tưởng của Tôn Thiếu Bình với Điền Hiểu Hà, con gái của nhà cải cách Điền Phúc Quân lãnh đạo hàng đầu địa khu. Hay mối tình dang dở của Tôn Thiếu An và Điền Nhuận Diệp. Dù buộc phải lấy chồng là anh lái xe Lý Hướng Tiền, con một cán bộ có cỡ, nhưng trong lòng Điền Nhuận Diệp chỉ dành tình yêu cho người duy nhất là Tôn Thiếu An.

Mối tình tay ba lãng mạn và đau đớn này chỉ dừng lại khi xảy ra bi kịch: Lý Hướng Tiền bị tai nạn cắt hai chân, Điền Nhuận Diệp quay về chăm sóc chồng và tìm được sự bình an…

Bộ tiểu thuyết “Thế giới bình thường” của Lộ Dao xuất bản nhiều phiên bản khác nhau và sắp tới sẽ được NXB Hội Nhà văn ấn hành tại Việt Nam. Ảnh: CTV

Tài năng lớn nhiệt huyết vì văn chương

Mặc dù lừng danh ở Trung Quốc và nhiều nước khác nhưng tên tuổi nhà văn Lộ Dao vẫn còn xa lạ với bạn đọc Việt Nam. Ông tên thật là Vương Vệ Quốc, sinh ngày 3/12/1949, gần 2 tháng sau khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Là con của gia đình nông dân nghèo ở huyện Thanh Giản, tỉnh Thiểm Tây, vì quá khó khăn nên mới 7 tuổi, cậu bé họ Vương phải chuyển đến làm con nuôi trong nhà bác trai ở vùng nông thôn huyện Diên Xuyên.

Vừa phụ giúp làm ruộng vườn vừa đi học, rồi lớn lên dạy thêm cho một trường tiểu học, đến năm 1973, ông vào học Khoa văn Trường đại học Diên An. Sau khi tốt nghiệp, ông về làm biên tập viên cho Tạp chí Văn Nghệ Thiểm Tây.

Bắt đầu sáng tác văn học từ thời sinh viên, nhưng mãi tới năm 1980, Lộ Dao mới lần đầu chính thức công bố tác phẩm. Đó là truyện “Một màn kinh thiên động địa” và lập tức nhận được giải thưởng truyện vừa xuất sắc toàn quốc lần thứ nhất. Đến năm 1982, ông lại công bố truyện vừa “Cuộc sống”, nhanh chóng được chuyển thể dựng thành phim điện ảnh 2 năm sau và gây chấn động dư luận. Tên tuổi Lộ Dao được cả nước Trung Quốc biết đến.

Nguồn cảm hứng chủ đạo trong tác phẩm của Lộ Dao chính là cuộc sống nông thôn vừa êm đềm vừa phức tạp mà bản thân tác giả đã trải nghiệm. Qua trang viết không khoan nhượng của Lộ Dao, bức tranh nông thôn hiện lên sống động nhiều sắc màu nhưng cũng đầy đớn đau một thời của Thiểm Tây mà cũng là Trung Quốc thu nhỏ trong một ngôi làng.

Tiếp tục mạch nguồn cảm hứng đề tài nông thôn, nhà văn Lộ Dao viết bộ tiểu thuyết “Thếgiới bình thường” gồm 3 tập, mỗi tập khoảng 400 trang, được Hội Nhà văn Trung Quốc trao Giải thưởng Văn học Mao Thuẫn lần thứ 3 vào năm 1991.

Tiểu thuyết “Thếgiới bình thường” có hệ thống nhân vật phong phú và phức hợp từ già tới trẻ, từ trai đến gái, mưu sinh bằng những ngành nghề khác nhau, vận động phát triển từ cá nhân đến toàn xã hội. Một bức tranh bằng chữ đầy thuyết phục được dựng bằng một tài năng lớn nhiệt huyết của nền văn học Trung Quốc hiện đại.

Tiểu thuyết “Thế giới bình thường” được nhà văn Lộ Dao trình làng trước 2 tập vào năm 1986. Con chữ như vắt kiệt sức làm ông ngã bệnh. Theo kế hoạch, ông sẽ viết tiếp tập 3 nhưng bệnh tình ngày càng nặng.

Bấy giờ nhà văn Lộ Dao mới thảng thốt rằng, sức khỏe mình không còn giống như chiếc lò xo bị mất tính đàn hồi thông thường nữa mà dường như đã bị đứt hẳn và cũng là lần đầu ông suy nghĩ nghiêm túc khi cảm thấy bàn tay thần chết đang vươn về phía mình.

Thế nhưng may mắn nhờ bài thuốc thảo mộc của một bác sĩ trung y ở Du Lâm, tỉnh Thiểm Tây mà sức khỏe nhà văn Lộ Dao được hồi phục một phần.

Mặc dù bác sĩ yêu cầu nhà văn Lộ Dao phải hoàn toàn gác lại công việc để nghỉ ngơi cho hồi sức nhưng ông không thể nào cưỡng lại niềm cảm hứng sáng tác và trách nhiệm với bạn đọc để hoàn thành trọn vẹn bộ tiểu thuyết “Thế giới bình thường”.

Lúc tập 1 tiểu thuyết “Thế giới bình thường” vừa xuất bản, tập 2 vừa in thì tập 3 mới được nhà văn Lộ Dao khởi thảo viết tay, nhưng Đài Phát thanh Nhân dân Trung ương Trung Quốc đã quyết định bắt đầu phát sóng bộ tiểu thuyết này.

Theo lời nhà văn Lộ Dao: “Sự tin cậy khác thường này khiến tôi không thể lơ là công việc. Khi nghe thấy phát thanh viên Lý Dã Mặc của Đài Phát thanh Nhân dân Trung ương đọc tác phẩm của tôi với chất giọng trầm ấm, tự nhiên, tôi bỗng nhiên cảm thấy như bị quất mạnh một roi trên lưng, tôi phải khẩn trương hoàn thành tác phẩm của mình”.

Và nhà văn Lộ Dao cũng ý thức rằng hàng chục triệu thính giả không biết tập 3 của bộ tiểu thuyết này vẫn chưa hoàn thành, chỉ cần chậm trễ không kịp phát sóng trên đài, khiến tiết mục đọc truyện phải gián đoạn, thì sẽ là trò cười cho người dân trong cả nước.

Vì lẽ đó, ông đã chọn liều chết để vượt lên đau đớn chạy đua với thời gian hoàn thành tác phẩm, như lời ông mãi còn âm vang: “Làm việc cật lực, đốt cháy hết mình như đất mẹ”.

Buồn thay, sau khi tập 3 tiểu thuyết “Thế giới bình thường” xuất bản năm 1991, thì bệnh tình nhà văn Lộ Dao càng trở nặng và ông đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 17/11/1992 khi mới 42 tuổi. Sự ra đi của nhà văn Lộ Dao cũng gây thương tâm chấn động cả Trung Quốc lẫn thế giới văn học như mỗi khi ông trình làng tác phẩm mới.

Thân xác hóa thành cát bụi nhưng tinh thần của nhà văn Lộ Dao qua các trang văn, đặc biệt là tiểu thuyết “Thế giới bình thường” sẽ còn mãi theo thời gian.

Sinh thời, nhà văn Lộ Dao chỉ xuất bản 2 cuốn tiểu thuyết là “Cuộc sống” và “Thế giới bình thường”, nhưng sức ảnh hưởng của chúng đã khiến ông trở thành một tác giả được đông đảo bạn đọc ái mộ và kính trọng trong nền văn học Trung Quốc hiện đại. Năm 2017, một cuốn sách tiểu sử văn học về cuộc đời và sự nghiệp của Lộ Dao được xuất bản, trở thành cuốn tiểu sử văn học đầu tiên ở Trung Quốc nhằm vinh danh một con người đi lên từ nghèo khó, một văn tài đầy trách nhiệm với bạn đọc đã “tử vì đạo” văn chương.

PHAN PHÚ YÊN