Bị Mỹ vượt mặt về năng suất, châu Âu đối mặt với 'khủng hoảng năng lực cạnh tranh'

Tăng trưởng năng suất lao động ở Mỹ cao hơn gấp đôi so với khu vực đồng euro và Anh trong 2 thập kỷ qua (Ảnh: Bloomberg)

Mỹ ra sức củng cố vị trí dẫn trước châu Âu về năng lực sản xuất, làm dấy lên lo ngại về “cuộc khủng hoảng năng lực cạnh tranh” ở EU và khiến các nhà hoạch định chính sách kêu gọi đầu tư công và tư nhân nhiều hơn.

Dữ liệu mới công bố vào cuối tuần cho thấy năng suất của khu vực đồng euro giảm 1,2% trong quý 4 năm 2023 so với một năm trước đó, trong khi ở Mỹ, năng suất tăng 2,6% trong cùng kỳ. Tăng trưởng năng suất lao động ở Mỹ đã cao hơn gấp đôi so với khu vực đồng euro và Anh trong 2 thập kỷ qua.

“Về lâu dài, tăng trưởng năng suất ở Mỹ được dự đoán sẽ cao hơn ở châu Âu”, Bart van Ark, giám đốc điều hành của Viện Năng suất có trụ sở tại Anh, cho biết. “Châu Âu không thể hiện được sự năng động tương tự. Điều đó đang làm gia tăng khoảng cách tăng trưởng giữa Mỹ và EU”.

Một số nhà kinh tế học cho rằng Mỹ đang tăng trưởng nhanh hơn khu vực đồng euro một phần vì dân số nước này trẻ hơn, tăng nhanh hơn và làm việc nhiều giờ hơn. Một nguyên nhân nữa là do người dân Mỹ cũng sản xuất được nhiều hơn cho mỗi giờ họ làm việc.

Sản lượng phi nông nghiệp của Mỹ, EU và Anh (Ảnh: FT)

Các nhà hoạch định chính sách EU coi xu hướng này là hết sức đáng lo ngại - và phản ánh sự thất bại trong việc đuổi kịp mức độ đầu tư công hoặc tư của Mỹ.

Theo dữ liệu chính thức, sản lượng mỗi giờ làm việc, thước đo tiêu chuẩn về năng suất lao động, đã tăng hơn 6% trong khu vực kinh doanh phi nông nghiệp của Mỹ kể từ năm 2019. Con số này vượt xa khu vực đồng euro và Vương quốc Anh, vốn có mức tăng trưởng chỉ khoảng 1% trong cùng kỳ.

Sự tăng vọt gần đây về năng suất của Mỹ diễn ra sau một đợt kích thích tài chính lớn tập trung vào lĩnh vực công nghiệp xanh, một giai đoạn tuyển dụng lại lao động sôi động và sự gia tăng hình thành doanh nghiệp mới.

Ngược lại, khu vực đồng euro nhận được ít hỗ trợ tài chính hơn từ phía chính phủ trong khi phải hứng chịu tác động từ đà tăng giá năng lượng kể từ khi chiến sự Ukraine bùng nổ.. Sự phân mảnh của thị trường tài chính, chính sách tài khóa và quy định của châu Âu cũng khiến châu lục này dễ chịu áp lực bên ngoài hơn so với Mỹ.

“Khi châu Âu gặp phải một cú sốc, nó bị phân mảnh nên không phản ứng mạch lạc như Mỹ”, Yannis Stournaras, thống đốc ngân hàng trung ương Hy Lạp, cho biết.

Mặc dù các yếu tố ngắn hạn đã thúc đẩy đà phục hồi của Mỹ, một số nhà kinh tế học cho rằng vẫn còn các yếu tố khác.

“Năng suất ở khu vực đồng euro đã xảy ra”, Gilles Moëc, nhà kinh tế trưởng của công ty bảo hiểm Axa, cho biết. “Vì xu hướng tăng đã kéo dài quá lâu nên chúng ta cần phải xem xét khả năng một vấn đề mang tính cấu trúc đã xảy ra”.

Vị chuyên gia lưu ý rằng nếu năng suất của khu vực đồng euro tiếp tục tụt hậu so với Mỹ với tốc độ hiện nay thì tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực này sẽ giảm đi một điểm phần trăm mỗi năm so với Mỹ.

Isabel Schnabel, thành viên ban điều hành của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (Ảnh: Bloomberg)

Isabel Schnabel, thành viên ban điều hành Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), tháng trước cho biết rằng việc các nhà lãnh đạo khu vực đồng euro thu hẹp khoảng cách năng suất với Mỹ là “cấp bách hơn bao giờ hết”. Bà nói rằng điều đó là cần thiết để giải quyết “cuộc khủng hoảng năng lực cạnh tranh”, khi các nhà sản xuất EU phải đối mặt với giá năng lượng cao hơn và thách thức về lực lượng lao động lớn hơn so với các đối tác Mỹ hoặc Trung Quốc.

ECB cũng lo lắng rằng năng suất giảm sẽ làm tăng nguy cơ lạm phát cao dai dẳng bằng cách đẩy chi phí lao động của các công ty khu vực đồng euro lên cao, ngay trong lúc ECB cân nhắc thời điểm cắt giảm lãi suất đang ở mức cao kỷ lục.

Bà Schnabel cho biết một nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự yếu kém của khu vực đồng euro là khu vực này đã không tận dụng được lợi ích hiệu quả của công nghệ kỹ thuật số như Mỹ đã làm trong giai đoạn trước. Bà nói, thúc đẩy cạnh tranh sẽ là một trong những giải pháp, đồng thời kêu gọi triển khai nhanh hơn, hiệu quả hơn chương trình đầu tư công Thế hệ tiếp theo của EU.

Mario Draghi, cựu chủ tịch ECB, sẽ báo cáo với chủ tịch EU vào cuối năm nay về những đề xuất tham vọng hơn nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh của EU. Theo Financial Times, ông đã nói với các bộ trưởng tài chính của khối rằng họ cần đảm bảo “một lượng tiền khổng lồ trong thời gian tương đối ngắn” để nâng mức đầu tư lên ngang với Mỹ.

Xu hướng thị trường lao động đã làm nổi bật sự khác biệt về năng suất giữa Mỹ và châu Âu. Ariane Curtis đến từ công ty tư vấn Capital Economics cho biết các nhà tuyển dụng ở Mỹ có xu hướng tự động hóa nhanh hơn khi nguồn lao động khan hiếm, trong khi người châu Âu tập trung “thuê nhân công để lấp đầy khoảng trống, ngay cả khi kỹ năng không phù hợp”.

Một số nhà kinh tế học không cho rằng sức mạnh gần đây của Mỹ là bằng chứng của sự thay đổi về cơ cấu.

Erik Neilsen, nhà kinh tế trưởng tại UniCredit, cho biết điểm yếu hiện tại của khu vực đồng euro là “một hiện tượng thống kê”, do các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng sau thời kỳ bùng phát Covid nên giờ đang tích trữ lao động trong giai đoạn suy thoái. Năng suất có thể phục hồi nếu như chính sách của ECB siết chặt nhu cầu cho đến khi buộc các doanh nghiệp phải sa thải công nhân.

Catherine Mann, thành viên bên ngoài của ủy ban chính sách tiền tệ của Ngân hàng Anh, cho rằng mặc dù con số năng suất lao động của Mỹ trông “rất hấp dẫn” nhưng chủ yếu là do các yếu tố nhu cầu, đặc biệt là do thâm hụt ngân sách hơn 6%.

Ngược lại, nhu cầu đã suy giảm trên toàn khu vực đồng euro và Vương quốc Anh, nơi nền kinh tế rơi vào suy thoái kỹ thuật trong quý 4 năm ngoái.

Theo Financial Times

Huyền Chi