Bí ẩn của giáo phái nhịn ăn trong 'Vụ thảm sát Shakahola'

Các thi thể được đưa về một nhà xác ở Malindi, Kenya hồi tháng 4-2023

Tội ác khó dung thứ

Tháng 4-2023, Solomon Muendo - một người bán hàng rong trên đường phố - bỗng dưng nhắn tin cho em gái thông báo gia đình anh bắt đầu nhịn ăn để đi gặp Chúa. Giống như hàng trăm tín đồ khác, năm 2021, Muendo (35 tuổi) cùng vợ và 2 con nhỏ đã chuyển đến sống tại khu đất của giáo phái “Ngày tận thế” ở rừng Shakahola - một vùng hẻo lánh phía Đông Nam Kenya. Họ đi theo lời kêu gọi của nhà thuyết giáo Paul Nthenge Mackenzie vốn quảng bá Shakahola là thánh địa để giúp mọi người thoát khỏi ngày tận thế.

Tuy nhiên, vùng đất hoang đầy bụi rậm và nắng cháy đó giờ là một hiện trường tội ác khủng khiếp với những ngôi mộ nông nằm rải rác của những tín đồ đã chết đói hoặc tự sát để có thể gặp Chúa. Cho đến nay, hơn 200 thi thể đã được khai quật và chuyển đến nhà xác bệnh viện thị trấn Malindi (cách Shakahola khoảng 160km về phía Đông) để nhận dạng và khám nghiệm.

Các bác sĩ pháp y hàng đầu Kenya đã báo cáo vào tuần trước rằng, trong khi việc bị đói khiến nhiều người chết thì một số thi thể có dấu hiệu chết do ngạt thở, bị siết cổ hoặc bị đánh bằng dùi cui. Một số người đã bị mổ lấy nội tạng. Đó là chưa kể hàng trăm người khác vẫn đang mất tích, có lẽ bị chôn vùi trong những ngôi mộ chưa được phát hiện. Một số nữa thì đang lang thang ở khu vực này mà không có thức ăn như Muendo - người có vợ con đã mất tích.

Là một gia đình có người thân là thành viên giáo phái và hiện đang mất tích, bà Priscilla Riziki cảm thấy dằn vặt vì đã dẫn cô con gái lớn là Lorine đến làm quen với bài giảng của nhà thuyết giáo Mackenzie cách đây 10 năm. Con gái bà đã chuyển đến Shakahola vào năm 2021 cùng 3 đứa con. “Hy vọng duy nhất của tôi bây giờ là tìm thấy con gái và các cháu dù chết hay sống” - bà Priscilla nói.

Một người bán đậu phộng tên là Titus Katana gia nhập nhà thờ Good News vào năm 2015 cho biết, ban đầu ông rất ngưỡng mộ nhà thuyết giáo Mackenzie, nhưng về sau nhận ra mối quan tâm chính của ông ta là kiếm tiền chứ không phải rao giảng cho thế giới.

Nhà thuyết giáo Mackenzie trong phòng xử án ở Mombasa, Đông Nam Kenya

Lập thánh địa riêng

Năm 2002, tại khoảnh sân đối diện trường học Công giáo ở Malindi, từ một lái xe taxi, Mackenzie bỗng trở thành thủ lĩnh giáo phái với kênh truyền hình riêng. Khoảnh sân này là tài sản của bà Ruth Kahindi - người đã gặp ông Mackenzie tại một nhà thờ gần đó và mời đến giảng tại nhà mình.

Họ cùng nhau thành lập nhà thờ riêng mang tên Good News International và sử dụng nhà của bà Kahindi làm cơ sở. Sau nhiều năm hợp tác chặt chẽ, năm 2008, bà Kahindi cắt đứt quan hệ với Mackenzie khi ông ngày càng rao giảng về ngày tận thế và họ có tranh cãi về tiền bạc. Không còn được sử dụng nhà của bà Kahindi để rao giảng, ông Mackenzie đã tự xây một phòng nguyện lớn trên mảnh đất mua ở Furunzi, ngoại ô Malindi và tuyên bố đây là ngôi nhà mới của Good News International.

Ông Titus Katana nhớ lại, vào năm 2017, nhà thuyết giáo Mackenzie bắt đầu nói với tín đồ không nên khám bác sĩ hoặc cho con cái đến trường. Ông ta đã thành lập trường học trả phí (nhưng không có giấy phép) tại nhà thờ và tuyên bố có khả năng chữa bệnh thần thánh. Nhà thuyết giáo này còn mở rộng phạm vi hoạt động ra tận khu vực bờ biển Kenya nhờ thành lập Times TV - một kênh phát những bài giảng trên Internet và khắp châu Phi.

Tuy nhiên, sự nổi tiếng ngày đó cũng thu hút sự chú ý của chính quyền. Mackenzie bị bắt vào tháng 10-2017 với 4 tội danh, trong đó bao gồm tội cực đoan hóa và thúc đẩy niềm tin cực đoan. Đây là những tội danh từng chủ yếu quy cho những người Hồi giáo tấn công khủng bố ở Kenya. Ông Mackenzie không nhận tội và được tuyên bố trắng án. Năm 2019, ông này lại bị bắt giữ và đột ngột thông báo đóng cửa nhà thờ, rút lui vào rừng Shakahola. Ông ta mời tín đồ mua những mảnh đất nhỏ trên khu đất mà ông ta nói sẽ là một “Thánh địa mới”.

Ông Katana - người từng là trợ lý cho Mackenzie - cho biết, ông đã mua một miếng đất giá 3.000 shilling Kenya (khoảng 30 USD) và sau này mới biết Mackenzie không phải là người sở hữu hợp pháp khu đất. Sự xuất hiện của đại dịch Covid-19 ở Kenya vào năm 2020 đã khiến khu vực này thêm sức hấp dẫn bởi nó chứng minh cho thông điệp “thế giới sắp kết thúc”.

Nhân viên an ninh khiêng một người được giải cứu khỏi rừng Shakahola vào tháng 4-2023

Câu hỏi nhạy cảm về tự do tôn giáo, tín ngưỡng

Ngày càng bị ám ảnh bởi chuyện ngày tận thế đang đến gần, ông Mackenzie đã ban hành “chỉ thị mới” vào tháng 1-2023, trong đó ra lệnh cho mọi người nhịn ăn để tự sát hàng loạt. Theo kế hoạch, trẻ em là những nạn nhân đầu tiên bị bỏ đói dưới ánh nắng mặt trời để “chết nhanh hơn”. Vào tháng 3 và tháng 4 sẽ đến lượt phụ nữ, sau đó là đàn ông. “Họ bị nhốt trong túp lều trong 5 ngày mà không có thức ăn hoặc nước uống. Sau đó, họ bị bọc trong chăn và chôn cất, kể cả những người vẫn còn thở” - ông Katana kể.

Ông Katana đã rời khỏi Shakahola khi chương trình tự tử bắt đầu, nhưng khi nghe những người ở lại kể chuyện, ông đã đến gặp cảnh sát để trình báo. Mặc dù vị cựu thành viên giáo phái đã cố thuyết phục cảnh sát rằng những đứa trẻ đang chết trong rừng, nhưng đáng tiếc là nhà chức trách không có bất kỳ hành động nào cho đến khi sự việc vỡ lở và trở nên quá muộn.

Nhà thuyết giáo Makenzie đang bị cảnh sát giam giữ để điều tra về các cáo buộc giết người, khủng bố và các tội ác khác. Ông ta khai rằng, nhà thờ Good News International đã bị đóng cửa cách đây 4 năm. Tuy nhiên, một số lượng lớn các bài giảng của ông vẫn có thể truy cập trực tuyến. Ông ta cũng phủ nhận việc ép các tín đồ chết đói và chỉ đơn thuần rao giảng về ngày tận thế trong kinh thánh. Tính đến nay, tổng cộng 26 người đã bị bắt vì liên quan đến vụ “thảm sát” này. Cả nhóm được cho là thực hiện nhiệm vụ đảm bảo không ai được bỏ nhịn ăn hoặc sống sót để rời khỏi khu rừng.

Việc rất nhiều người coi thường bản năng cơ bản nhất của con người là tồn tại và thay vào đó chọn cái chết bằng cách nhịn ăn đã đặt ra những câu hỏi nhạy cảm về giới hạn của tự do tôn giáo - một quyền được ghi trong Hiến pháp Kenya. Ông William Ruto - Tổng thống Kenya (đồng thời là một tín đồ nhiệt thành có vợ là một nhà truyền đạo Tin lành) đã cảnh giác với việc áp đặt các hạn chế đối với các hoạt động tôn giáo, mặc dù tuần trước ông đã yêu cầu một nhóm các nhà lãnh đạo nhà thờ và chuyên gia pháp lý đề xuất biện pháp điều chỉnh lĩnh vực tín ngưỡng hỗn loạn của Kenya.

Victor Kaudo - một nhà hoạt động nhân quyền ở Malindi sau chuyến thăm Shakahola vào tháng 3 cho rằng, quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng được trao cho những nhà thuyết giáo như Mackenzie đã đưa vấn đề đi quá xa. Ở khu đất đó, ông Kaudo đã gặp những tín đồ tiều tụy, có người dù đang trong cơn hấp hối vẫn từ chối sự giúp đỡ. Đoạn video ghi lại cho thấy một phụ nữ sắp chết đói, đầu bị cạo trọc theo lệnh của lãnh tụ giáo phái, đã giận dữ đập xuống đất khi ông Kaudo tiến đến đưa thức ăn. Ông Kaudo nhớ lại: “Tôi muốn những người này sống sót, nhưng họ lại muốn chết để gặp Chúa. Chúng ta phải làm gì? Liệu tự do tín ngưỡng có thay thế quyền được sống hay không?”.

Theo New York Times