'Bất ngờ tháng 10' cho đảng Cộng hòa

Chỉ một tháng trước khi Mỹ tổ chức bầu cử giữa nhiệm kỳ, OPEC+, tổ chức sản xuất dầu mỏ do Saudi Arabia dẫn dắt, tuyên bố sẽ cắt giảm sản lượng 2 triệu thùng dầu mỗi ngày, động thái dự kiến đẩy giá dầu tăng cao.

Ngay lập tức, Nhà Trắng gọi đó là “hành động thù địch” và khẳng định sẽ “đánh giá lại” quan hệ Mỹ - Saudi Arabia. Trong khi đó, quan chức Mỹ chưa bao giờ dùng những từ ngữ ấy để nói về vương quốc Trung Đông này.

Tuy Saudi Arabia khẳng định chỉ hành động thuần túy vì kinh tế, một số chuyên gia vẫn cho rằng động thái ấy là bước đi của Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman để thâm nhập vào chính trường Mỹ, nhằm gây bất lợi cho Tổng thống Joe Biden và có lợi cho ông Trump.

“Phía Saudi đang cố gắng để ông Trump tái cử và để những đảng viên Cộng hòa MAGA (chỉ người theo phong trào “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” - PV) thắng bầu cử giữa nhiệm kỳ”, Bruce Riedel, nghiên cứu viên cấp cao thuộc Viện Brookings (Mỹ) nói với Intercept.

Động thái bất ngờ

Trong chính trường Mỹ tồn tại cụm từ “bất ngờ tháng 10” để chỉ những sự kiện tự phát hoặc có chủ đích, thường là trong tháng 10, có thể tác động đến kết quả đợt bầu cử trong tháng 11 ở Mỹ.

Thuật ngữ trên ra đời vào năm 1972, thời điểm Tổng thống Richard Nixon ra tranh cử nhiệm kỳ 2. Khi ấy, quá trình đàm phán chấm dứt cuộc chiến ở Việt Nam đã bước sang năm thứ tư.

Tổng thống Richard Nixon ăn mừng sau khi có chiến thắng áp đảo trước đối thủ đảng Dân chủ trong cuộc chạy đua năm 1972. Ảnh: AP.

Đúng 12 ngày trước ngày bỏ phiếu, trưởng phái đoàn đàm phán của Mỹ Henry Kissinger đã bày tỏ niềm tin “hòa bình đang nằm trong tầm tay" khi trả lời báo chí. Lịch sử đã cho thấy “niềm tin” ấy là sai lầm, nhưng tuyên bố trên vẫn giúp ông Nixon thắng áp đảo.

Lúc này, một số chuyên gia cho rằng quyết định của OPEC+ chính là một “bất ngờ tháng 10” bất lợi cho đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới.

“Đây là ‘bất ngờ tháng 10’ của Thái tử bin Salman”, Trita Parsi, Phó giám đốc điều hành trung tâm Viện Quincy vì Quản trị nhà nước có trách nhiệm, nói.

“Nó buộc ông Biden phải lựa chọn: Liệu ông ấy sẽ bảo vệ nền dân chủ và các nghị sĩ Dân chủ ở Quốc hội Mỹ, hay ông sẽ tiếp tục lún sâu vào ván bài sai lầm mà ở đó, Mỹ không còn lựa chọn nào khác ngoài nhượng bộ để ngăn Saudi Arabia đứng về phía Nga?”, bà Parsi nói.

Khalid Aljabri - con trai ông Saad Aljabri, cựu Giám đốc tình báo Saudi Arabia, và người thường xuyên bình luận về Saudi Arabia - cũng cho rằng Thái tử bin Salman muốn gây bất lợi cho ông Biden vì họ biết rõ giá khí đốt và mức lạm phát cao sẽ có tác động tới chính trị Mỹ.

Những nghị sĩ thuộc đảng Dân chủ sắp phải tái tranh cử đã bày tỏ thái độ rất gay gắt, theo Politico.

Thông thường, các tuyên bố từ Quốc hội Mỹ sẽ dùng cụm từ quen thuộc “quan ngại sâu sắc” khi chỉ trích Saudi Arabia. Nhưng lần này, các nghị sĩ đảng Dân chủ phản đối mạnh mẽ, thậm chí khẳng định sẽ dừng bán vũ khí cho Saudi Arabia và rút binh sĩ Mỹ khỏi đây.

Giá dầu tăng sẽ ảnh hưởng đến không chỉ túi tiền của người dân đi đổ xăng mà gần như là toàn bộ khía cạnh của một nền kinh tế phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch như Mỹ. Giá dầu cũng là động lực chính đẩy lạm phát tăng cao.

Quyết định cắt giảm của các thành viên OPEC và Nga bằng khoảng 23% sản lượng của những nước này và 10% sản lượng thông thường của toàn cầu. Ảnh: Reuters.

Quan hệ gần gũi với ông Trump

Quan hệ gần gũi giữa Thái tử bin Salman và ông Trump không phải điều bí mật. Ông Trump từng phá thông lệ tổng thống để dành chuyến công du đầu tiên tới Saudi Arabia, nơi ông ký hợp đồng bán vũ khí với giá trị kỷ lục 350 tỷ USD.

Ông Trump cũng liên tục bảo vệ ông bin Salman trước thông tin vị thái tử ra lệnh sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, dù thông tin ấy tới từ chính CIA.

“Tôi đã cứu ông ta”, ông Trump nói, theo cuốn sách xuất bản năm 2020 của nhà báo Bob Woodward. “Tôi đã có thể khiến Quốc hội để yên cho ông ấy”. Ông Trump từng 3 lần bác nghị quyết do Quốc hội Mỹ thông qua để ngăn chặn các thương vụ bán vũ khí cho Saudi Arabia.

Quan hệ thân thiết giữa những người thân tín của ông Trump và phía Saudi Arabia vẫn tiếp diễn sau khi vị tổng thống đã rời nhiệm sở.

6 tháng sau khi rời Nhà Trắng, Jared Kushner, con rể của ông Trump và cựu cố vấn hàng đầu của Nhà Trắng, nhận được khoản đầu tư 2 tỷ USD từ chính quyền Saudi Arabia theo đề nghị của Thái tử bin Salman, New York Times đưa tin hồi tháng 5.

Một quỹ đầu tư của ông Steven Mnuchin, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ dưới thời ông Trump, cũng huy động được 1 tỷ USD từ quỹ đầu tư quốc gia Saudi Arabia.

Ông Trump cùng con rể Jared Kushner (giữa) và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin. Ảnh: New York Times.

Ngược lại, ông Biden trong lúc tranh cử tổng thống từng khẳng định sẽ khiến Saudi Arabia bị quay lưng trên trường quốc tế.

Nhưng trước áp lực giá năng lượng, Tổng thống Biden đã lên đường thăm Saudi Arabia và có cái cụng tay thân thiện với Thái tử bin Salman hồi tháng 7. Một trong những mục đích sau chuyến thăm là để kêu gọi nước này tăng nguồn cung dầu mỏ.

Một số chỉ dấu từ sớm cho thấy cuộc gặp sẽ không khiến quan hệ song phương rã băng như hy vọng của Nhà Trắng. Chẳng hạn, khi ông Biden bước xuống sân bay ở Jeddah, người tiếp đón ông không phải là một quan chức hàng đầu mà chỉ là một vị thống đốc tỉnh.

Thất bại của chuyến thăm trong việc hàn gắn quan hệ với Riyadh đã làm nảy sinh căng thẳng giữa Nhà Trắng và các nghị sĩ đảng Dân chủ - những người cảm thấy chính quyền của ông Biden chưa hành động đủ mạnh để buộc Saudi Arabia khôi phục sản lượng.

Phe Dân chủ có trong tay một vài công cụ chính sách họ có thể dùng để gây sức ép cho Saudi Arabia dừng giảm sản lượng dầu.

Hôm 10/10, Thượng nghị sĩ Bob Menendez của đảng Dân chủ, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, nói sẽ dùng thẩm quyền của mình để chặn mọi thương vụ bán vũ khí cho Saudi Arabia từ nay về sau.

Tuy ông Menendez kêu gọi chính quyền ông Biden tạm dừng mọi hợp tác với Saudi Arabia, Nhà Trắng tới nay chỉ nói đại khái rằng sẽ xem xét lại mối quan hệ. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Mỹ nói rõ rằng sẽ không dừng hỗ trợ quân sự cho Riyadh.

Thay vào đó, chính quyền ông Biden đang xem xét khả năng hủy một cuộc gặp mặt sắp tới ở Riyadh có chủ đề xoay quanh hợp tác phòng ngự tên lửa và máy bay, theo biên tập viên Steve Clemons của Hill.

“Tôi cho rằng đó là động thái quá nhẹ nhàng”, một nguồn tin thân cận với chính quyền ông Biden, nói với Intercept.

Nguồn tin này chỉ ra rằng Thái tử bin Salman và thậm chí nhiều quan chức cấp cao cũng đều sẽ không dự cuộc gặp mặt này. “Việc họ bỏ qua cuộc gặp này sẽ chẳng hề khiến Thái tử bin Salman mất ngủ”, nguồn tin nói.

Quốc Đạt