Ba Lan ngừng kiện Nga về vụ tai nạn máy bay khiến Tổng thống thiệt mạng

Vụ tai nạn năm 2010 khiến Tổng thống Lech Kaczynski và nhiều quan chức thiệt mạng vẫn là ký ức buồn trong lịch sử Ba Lan

Theo Bộ Ngoại giao Ba Lan, Ngoại trưởng nước này nêu rõ, do Tiểu ban Điều tra lại vụ tai nạn hàng không đã giải thể theo quyết định của Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan ngày 18-12-2023, một bên trong thỏa thuận không còn tồn tại. Do vậy, Ngoại trưởng Ba Lan đã thông báo cho luật sư về việc chấm dứt khởi kiện Nga. Trước đó, vào tháng 10-2023, Chủ tịch Tiểu ban nói trên cùng cựu Ngoại trưởng Ba Lan Zbigniew Rau và luật sư đệ đơn kiện Nga lên Tòa án Nhân quyền châu Âu. Theo đó, Ba Lan muốn buộc Nga phải chịu trách nhiệm về những sai sót liên quan đến vụ rơi máy bay Tu-154 khi hạ cánh xuống sân bay Smolensk ngày 10-4-2010 làm 96 người thiệt mạng, trong đó có Tổng thống Ba Lan Lech Kaczynski và phu nhân.

Sự cố xảy ra khi Tổng thống Lech Kaczynski cùng đội ngũ lãnh đạo hàng đầu của Ba Lan cùng có mặt trên chuyến bay tới dự Lễ kỷ niệm 70 năm ngày 22.000 binh sỹ Ba Lan bị sát hại tại rừng Katyn trong Thế chiến II.

Ngay sau vụ tai nạn, Tổng thống Nga Dmitry Medveded đã cử Bộ trưởng Bộ Tình trạng khẩn cấp Sergei Shoigu và Bộ trưởng Giao thông vận tải Igor Levitin tới hiện trường chỉ huy công tác cứu nạn cứu hộ. Ủy ban Điều tra thuộc Chính phủ do Thủ tướng V.Putin đứng đầu cũng đã được thành lập. Dữ liệu ban đầu cho thấy chiếc máy bay đã đâm vào ngọn cây trong tầm nhìn ngắn do sương mù dày đặc, sau đó rơi và bốc cháy. Chiếc Tu-154 gặp nạn đã phục vụ trong Hàng không dân dụng East Bloc từ năm 1970-1980. Riêng chiếc chuyên cơ chở Tổng thống Ba Lan đã phải đại tu toàn bộ hồi tháng 12-2009.

Sau tai nạn, các chuyên gia của Ủy ban Hàng không Liên bang Nga kết luận rằng vụ tai nạn xảy ra là do phi hành đoàn, trước áp lực tâm lý, đã đưa ra quyết định sai lầm khi hạ cánh trong điều kiện thời tiết bất lợi, sương mù dày đặc. Trong khi đó, báo cáo của Ủy ban chính phủ Ba Lan kết luận rằng nguyên nhân của vụ tai nạn là do phi công hạ độ cao dưới độ cao tối thiểu với tốc độ quá nhanh trong điều kiện thời tiết không cho phép.

Tháng 10-2015, đảng Luật pháp và Công lý cánh hữu lên nắm quyền ở Ba Lan. Chính phủ mới tuyên bố rằng giới lãnh đạo tiền nhiệm chưa nghiên cứu kỹ lưỡng mọi tình tiết của thảm kịch. Đầu tháng 3-2016, theo quyết định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Antoni Macherevich (2015-2018), công việc của Ủy ban Chính phủ về điều tra các vụ tai nạn hàng không đã được nối lại.

Hồi tháng 11-2016, Ba Lan đã tiến hành khai quật mộ của cố Tổng thống Lech Kaczynski nhằm phục vụ cuộc điều tra vụ tai nạn máy bay thảm khốc này. Các công tố viên muốn kiểm tra hài cốt đã được nhận dạng có đúng hay không và khảo sát xem có các dấu hiệu của chất nổ hoặc cháy hay không sau khi có giả thuyết cho rằng có thể đã xảy ra cháy trên máy bay chở cố Tổng thống Kaczynski trước khi bị rơi. Người ta nghi ngờ thảm họa trên có thể là hành động cố ý, nhưng các nhà điều tra Ba Lan và Nga chưa bao giờ tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào cho thấy có kẻ đứng sau vụ tai nạn.

Đáng chú ý, trong vụ rơi máy bay năm ấy, ngoài Tổng thống Lech Kaczynski, phu nhân Maria Kachinskaya, Tổng Tham mưu trưởng quân đội và Thứ trưởng Ngoại giao Andrzej Kremer thiệt mạng, những người được xác định ngồi trên máy bay còn có cựu Tổng thống Ryshrad Kachorovsky, Phó Chủ tịch Hạ viện Ezhi Shmaidzinski, Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống Vladyslav Stasyak, người đứng đầu cơ quan an ninh quốc gia Aleksandr Tshiglo, Thống đốc Ngân hàng trung ương Slavomir Skshipek… Quân đội Ba Lan cũng phải chịu tổn thất nghiêm trọng nhất với việc cùng lúc mất gần hết hàng ngũ lãnh đạo cấp cao. Vì thế, cơ quan an ninh nhà nước Ba Lan năm 2017 đề ra quy định: Những nhà lãnh đạo hàng đầu quốc gia, gồm Tổng thống, Thủ tướng và 2 người đứng đầu lưỡng viện sẽ không được phép ngồi cùng trên một chuyến bay. Cũng theo quy định mới, 4 lãnh đạo nói trên cũng sẽ không được phép mang theo quá 3 phụ tá khi di chuyển bằng chuyên cơ.