Ai đặt tên cho các ngôi sao?

Các ngôi sao ngày xưa được đặt tên theo ngôn ngữ, văn hóa gắn liền cuộc sống con người. Ảnh: NASA.

Nhiều ngôi sao có những cái tên quen thuộc, đơn giản mà chúng ta dễ dàng nhận ra. Nhưng cũng có những ngôi sao được đặt tên bằng ký hiệu từ chữ số và chữ cái.

Cách đặt tên các ngôi sao xưa và nay

Những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời được đặt tên từ hàng nghìn năm trước, khi con người quan sát chúng bằng mắt thường.

Ví dụ, trong chòm sao Orion, tên của ngôi sao Betelgeuse có nghĩa là "bờ vai của người khổng lồ". Tên gọi này bắt nguồn từ thuật ngữ "bat al-jawzā" trong tiếng Ả Rập, nghĩa là vai của người khổng lồ. Betelgeuse là một trong những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm, theo Britannica.

Betelgeuse (ngôi sao màu cam ở góc trái ảnh) là một trong những ngôi sao sáng nhất có thể quan sát bằng mắt thường. Ảnh: National Geographic.

Tương tự với Altair (sao Ngưu Lang) và Aldebaran, cùng rất nhiều ngôi sao khác, tên gọi của chúng phản ánh nhiều nền văn hóa khác nhau, đôi khi gợi ra những truyền thuyết về người Trung Đông, Hy Lạp và La Mã - những người đã đặt tên cho các ngôi sao.

Gần đây, khi con người ngày càng tìm ra nhiều ngôi sao mới, các nhà khoa học mới bắt đầu gán tên danh mục cho các ngôi sao một cách có hệ thống.

Ví dụ, Betelgeuse được gọi là Alpha Orionis. Khi xuất hiện trên bản đồ, nó sẽ được ký hiệu là α Orionis. Ngoài ra, Betelgeuse được đặt số danh mục là HR 2061 (theo danh mục ngôi sao của Đại học Yale) và SAO 113271 (theo danh sách của Đài quan sát Vật lý Thiên văn Smithsonian).

Liên đoàn Thiên văn Quốc tế (IAU) chịu trách nhiệm lập danh pháp cho các ngôi sao và thiên thể. Tên chính thức của các ngôi sao được đặt dựa trên hướng dẫn do cộng đồng thiên văn lập ra. Những tên gọi khác không được IAU chấp nhận sẽ không phải là tên gọi chính thức

Khi một ngôi sao được IAU chỉ định một cái tên thích hợp, các thành viên trong liên đoàn sẽ gán cho nó một cái tên liên quan nền văn hóa cổ đại hoặc một nhân vật lịch sử quan trọng trong lĩnh vực thiên văn học.

Tuy nhiên, việc gán tên ngày nay dần ít đi vì việc chỉ định danh mục cho các ngôi sao sẽ khoa học hơn và dễ sử dụng hơn khi làm nghiên cứu.

Các ngôi sao được đặt tên theo nhu cầu của những người bỏ tiền để mua dịch vụ sẽ không được công nhận. Ảnh: Name A Star.

Thực hư việc bỏ tiền để đặt tên cho các ngôi sao

Hiện nay, một số công ty mở ra dịch vụ đặt tên cho các ngôi sao. Chỉ cần bỏ ra một khoản phí nhất định, bạn sẽ được đặt tên ngôi sao theo tên bản thân, người nhà hoặc thần tượng.

Khi bỏ tiền mua sao, người mua sẽ nhận được một bản đồ biểu thị vị trí ngôi sao họ đã mua và đặt tên. Tuy nhiên, vấn đề là những cái tên này không được các cơ quan thiên văn công nhận.

Việc đặt tên cho các ngôi sao theo dịch vụ đã gây ra nhiều vấn đề đau đầu cho giới thiên văn và các nhà khoa học buộc phải "dọn dẹp hậu quả" cho những lần một ngôi sao mới được đặt tên, ai đó sẽ kiện cáo và nói rằng họ đã bỏ tiền để đặt tên cho ngôi sao đó từ trước.

Ngay từ đầu, IAU đã nói rõ hai vấn đề. Thứ nhất, họ không công nhận việc mua, bán tên các ngôi sao. Thứ hai, họ không đặt tên cho các ngôi sao như một sự ưu ái để đáp ứng sự đòi hỏi từ người khác.

Eric Mamajek, nhà thiên văn học làm việc tại NASA, nói với SPACE.com rằng cứ sau vài tuần, đơn vị của ông lại nhận được email yêu cầu đặt tên cho một ngôi sao theo tên của người yêu. Nhà thiên văn học nhấn mạnh họ sẽ không bao giờ làm những điều đó.

Thái An