Nước CH tự trị Crưm thuộc U-crai-na

Trung tâm hành chính Xim-phe-rô-pôn của CH tự trị Crưm. Ảnh Getty.

Trung tâm hành chính là TP Xim-phe-rô-pôn, nằm ở trung tâm bán đảo Crưm, nơi đặt trụ sở Hội đồng địa phương và Hội đồng Bộ trưởng (Chính phủ) nước CH tự trị Crưm.

Vùng lãnh thổ Crưm bị chiếm đóng nhiều lần trong lịch sử. Từ thế kỷ 18, Nga sáp nhập Crưm, sau hàng loạt cuộc chiến tranh giành với đế chế Ốt-tô-man vốn cai quản Crưm từ thế kỷ 15. Thời kỳ Liên Xô (trước đây), Crưm thuộc nước Nga Xô-viết trước khi trực thuộc nước CH U-crai-na trong thành phần Liên Xô. Crưm từng là khu du lịch, nghỉ dưỡng dành cho công nhân các nước CH Xô-viết và là địa chỉ ưa thích của khách du lịch từ Đông Âu.

Trong một quyết định gây tranh cãi, năm 1954, nhà lãnh đạo Xô-viết Khơ-ru-sốp đã chuyển giao Crưm cho nước CH U-crai-na trong thành phần Liên Xô. Trước đó, năm 1948, thành phố lớn nhất ở Crưm là Xê-va-xtô-pôn và có vị trí chiến lược về quân sự, đã được tách khỏi Crưm và trực thuộc Mátxcơ-va, nơi đóng một căn cứ hải quân Xô-viết quan trọng.

Đầu thế kỷ 20, số cư dân người Nga và người thiểu số Tác-ta ở Crưm ngang bằng nhau, tiếp đến là người U-craina, người Do Thái và các nhóm thiểu số khác. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, có tới 19% số dân Tác-ta bị trục xuất khỏi Crưm tới các nước Trung Á thuộc Liên Xô (trước đây). Hiện nay, phần lớn cư dân Crưm là người Nga, chiếm khoảng 58,5% số dân (gần hai triệu người), theo số liệu gần nhất năm 2001. Người U-craina chiếm khoảng 24,4% và người thiểu số Tác-ta là 12,1%. Tại TP Xê-va-xtô-pôn, hơn 70% số cư dân là người Nga, trong khi 22% là người U-crai-na và có rất ít người Tác-ta.

Người Crưm từng tiến hành nhiều cuộc trưng cầu ý dân về quy chế tự trị, trong đó, một cuộc trưng cầu ý dân năm 1991, có hơn 93% số người ủng hộ Crưm là nước CH tự trị thuộc Liên bang các nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô-viết; một cuộc khác cho kết quả 54% số phiếu ủng hộ tách khỏi Liên Xô. Tuy nhiên, từ khi Crưm trực thuộc U-crai-na, chưa một cuộc trưng cầu ý dân nào về Crưm tách khỏi Ki-ép được thực hiện.

Mới đây, trong làn sóng phản đối Chính quyền trung ương tạm quyền sau chính biến lật đổ Tổng thống V.Ya-nu-cô-vích, ở Crưm dấy lên làn sóng đòi quyền tự trị nhiều hơn cho Crưm, thậm chí muốn Crưm sáp nhập LB Nga. Hiện Chính quyền ở Crưm mới được bầu lại sau biến cố ở Ki-ép đang thúc đẩy tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về quy chế mới cho nước CH tự trị này; nhiều ý kiến người dân muốn tách khỏi chính quyền trung ương Ki-ép, cũng có ý kiến đòi sáp nhập Crưm trở lại LB Nga...