“Người cha” đặc biệt của nhà ngoại giao mệnh danh “con nuôi của Fidel”

Ông vinh dự là người phiên dịch cho lãnh tụ của đất nước Cuba trong nhiều lần làm việc với Việt Nam . Nhân dịp Tết đến xuân về, PV báo ĐS&PL đã có cuộc trò chuyện thân mật cùng Đại sứ Nguyễn Đình Bin về những kỷ niệm của ông với “người cha” đặc biệt này.

Chủ tịch Fidel Castro và Đại sứ Nguyễn Đình Bin.

Dấu ấn những chuyến thăm lịch sử

Trong hàng triệu người Việt, có lẽ ông là người duy nhất được mệnh danh là “con nuôi của Fidel”(Chủ tịch Fidel Castro). Ông cảm nhận gì khi nhận được danh hiệu này?

Thực sự, tôi cảm thấy rất vinh hạnh. Đó là một đặc ân của đời tôi. Trong suốt chặng đường gần 40 năm, từ khi còn là sinh viên năm thứ nhất trường ĐH La Habana (Cuba), đến khi làm việc trong ngành ngoại giao, tôi đã nhiều lần được gặp vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Cuba, người bạn lớn, rất thân thiết của Việt Nam – Chủ tịch Fidel Castro. Tôi được phiên dịch cho ông trong các cuộc tiếp xúc, gặp gỡ, hội đàm với Đại sứ nước ta tại Cuba cũng như lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta.

Ông hẳn nhớ rất rõ thời khắc đầu tiên khi phiên dịch cho vị lãnh tụ của nhân dân Cuba, thưa ông?

Tôi nhớ, đó là khi Chủ tịch Fidel đến dự chiêu đãi Quốc khánh 2/9/1965 của Đại sứ quán nước ta tại La Habana, giữa lúc cuộc chiến đấu chống Mỹ xâm lược của nhân dân ta đang diễn ra ác liệt. Ấn tượng đầu tiên về Chủ tịch Fidel Castro trong cuộc gặp gỡ ấy đã khắc sâu trong tâm khảm tôi. Chủ tịch Fidel thật gần gũi, thân tình, đặc biệt yêu mến Việt Nam. Ông hỏi cụ thể tình hình cuộc chiến đấu của nhân dân ta khi đó. Và lần cuối tôi được gặp ông là dịp Chủ tịch thăm nước ta lần thứ ba (tháng 2/2003). Tôi nghĩ, câu chuyện này cũng là biểu hiện cụ thể, sinh động của mối tình đoàn kết, hữu nghị thắm thiết, trong sáng, mẫu mực Việt Nam-Cuba.

Là “con nuôi của Fidel”, chắc chắn ông có rất nhiều kỷ niệm với “người cha” đặc biệt này?

Mỗi lần dịch cho Chủ tịch Fidel Castro đều để lại những kỷ niệm sâu đậm trong tôi. Tôi đặc biệt nhớ giây phút xúc động khi nghe vị lãnh tụ của nhân dân Cuba anh em tuyên bố: “Vì Việt Nam, nhân dân Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình!”. Đó là ngày 2/1/1966, Chủ tịch Fidel phát biểu tại cuộc mít tinh khổng lồ của 30 vạn quần chúng ở quảng trường cách mạng José Marti (La Habana) để chào mừng kỷ niệm Quốc khánh Cuba và Hội nghị lần thứ nhất đoàn kết ba châu Á, Phi, Mỹ La tinh. Khi đó, tôi dịch cho đoàn đại biểu nước ta tham dự hai sự kiện này.

Trong hai nhiệm kỳ công tác tại Đại sứ quán VNDCCH ở Cuba, trong những năm 60 và 70 thế kỷ trước, Chủ tịch Fidel đã đến Đại sứ quán ta nhiều lần. Ngoài lần đầu tiên kể trên, tôi đặc biệt nhớ hai lần khác. Đó là khi được tin Bác Hồ mất ngày 3/9/1969, Chủ tịch Fidel đã đến viếng Bác, gương mặt ông thật sự đau buồn và xúc động. Ông ngồi lại rất lâu để hỏi chuyện về Bác Hồ, nuối tiếc vì chưa được gặp Bác.

Lần khác, vào chiều tối ngày 30/4/1975, ngay sau khi nghe tin nhân dân ta giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Chủ tịch Fidel đã đến ngay Đại sứ quán nước ta để chúc mừng. Ông ôm hôn nồng nhiệt Đại sứ Hà Văn Lâu và tất cả cán bộ Đại sứ quán có mặt, như trong một gia đình chứ không theo nghi thức ngoại giao. Ông đặc biệt vui mừng và khẳng định đây không chỉ là thắng lợi vĩ đại của nhân dân Việt Nam mà còn là thắng lợi của nhân dân Cuba và toàn thế giới. Ông nói bảo vệ đưa ra một chai rượu Rhum đặc biệt của Cuba (đã được cất giữ 70 năm) rồi cho khui rượu để chúc mừng.

Ông có thể chia sẻ điều mà ông nhớ nhất về vị lãnh tụ của nhân dân Cuba anh em?

Ấn tượng nhất và để lại nhiều kỷ niệm sâu đậm nhất trong tôi là chuyến thăm nước ta lần đầu tiên của Chủ tịch Fidel Castro sau khi Hiệp định Paris về Việt Nam được ký kết. Ngày 12/9/1973, Chủ tịch Fidel Castro đến Việt Nam. Ra đón Chủ tịch tại sân bay Gia Lâm (Hà Nội) có các vị lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước ta: Bí thư thứ nhất Đảng Lao động Việt Nam Lê Duẩn, Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp.

Hai bên đường, hàng vạn đồng bào tay cầm cờ hoa đón chào Chủ tịch. Tiếng hô vang: “Viva Cuba! Viva Fidel!” không ngớt. Điều đặc biệt, trong chuyến thăm đó, Chủ tịch Fidel nhất quyết yêu cầu đi thăm “thủ phủ” của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Cam Lộ (Quảng Trị), mặc dù lãnh đạo ta tỏ ý ngần ngại vì lý do an toàn. Fidel đã trở thành vị nguyên thủ nước ngoài đầu tiên và duy nhất thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam. Đứng trên đồi 241 còn đầy chiến tích, dáng vóc uy nghi giữa các chiến sỹ giải phóng quây quần xung quanh, Chủ tịch Fidel đã phất cao lá cờ bách chiến bách thắng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, giọng dõng dạc: “Các đồng chí hãy đem lá cờ vinh quang này cắm giữa Sài Gòn!”. Chuyến thăm và lời nói lịch sử đó của Chủ tịch Fidel đã cổ vũ mạnh mẽ nhân dân ta tiến tới thắng lợi hoàn toàn mùa xuân năm 1975. Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đi với Chủ tịch Fidel Castro trong chuyến thăm cấp Nhà nước lịch sử này.

Vị lãnh tụ nhân hậu, giản dị và quần chúng

Đó dường như là một chuyến thăm lịch sử, giúp người dân Việt Nam hiểu hơn về tấm lòng bác ái, bao la của vị lãnh tụ đất nước cách chúng ta nửa vòng trái đất, thưa ông?

Tôi đặc biệt nhớ giây phút xúc động khi Chủ tịch Fidel phát biểu tại buổi chiêu đãi kết thúc chuyến thăm: “Chúng tôi đến thăm đất nước anh hùng này với sự khâm phục lớn đối với nhân dân Việt Nam. Và chúng tôi ra về cùng với sự khâm phục còn lớn hơn. Chúng tôi được cổ vũ bởi thắng lợi vĩ đại của nhân dân Việt Nam, bởi tấm gương tuyệt vời của nhân dân Việt Nam. Chúng tôi chỉ có một nỗi đau là đã không đến Việt Nam trước ngày 3/9/1969, không có đặc ân được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh mà chúng tôi vô cùng kính phục. Nhưng chúng tôi đã được bù đắp bởi được trực tiếp tìm hiểu về nhân dân Việt Nam, qua đó thấy rõ sự nghiệp của Người, những lời chỉ bảo và giáo huấn của Người, công sức của Người, tấm gương của Người, ý chí anh hùng của Người, đức khiêm tốn của Người được phản chiếu trong nhân dân Việt Nam”.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trao quà cho Đại sứ Nguyễn Đình Bin trong buổi tiếp đoàn cán bộ tiêu biểu của bộ Ngoại giao nhân dịp kỷ niệm 70 năm thành lập ngành tháng 8/2015.

Trong chuyến thăm lịch sử này, Chủ tịch Fidel Castro đã tặng nhân dân ta 5 công trình rất giá trị là khách sạn Thắng Lợi ở Hồ Tây, trại bò giống ở Ba Vì, trại gà giống ở Tam Đảo, đường Xuân Mai và bệnh viện đa khoa ở Đồng Hới (Quảng Bình). Ngoài ra, Chủ tịch Fidel còn tặng một khoản ngoại tệ quý để ta mua thiết bị hiện đại của nước ngoài nâng cấp đường Hồ Chí Minh, góp phần vào đại thắng mùa Xuân 1975.

Lãnh sứ mệnh phiên dịch cho vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Cuba, chính khách nổi tiếng thế giới, ông có gặp khó khăn gì không, thưa ông?

Chủ tịch Fidel Castro nổi tiếng thế giới là một nhà hùng biện tài ba, có trí nhớ siêu phàm. Ông thường phát biểu liên tục hai, ba, bốn... giờ liền, đề cập đến mọi đề tài mà không hề có văn bản chuẩn bị trước. Dịch cho Chủ tịch, tôi phải tập trung tư tưởng cao độ, ghi nhớ tốt và đương nhiên phải nắm vững ngôn ngữ. Khó nhất là những khi dịch đồng thời, phải rất nhạy cảm, nắm bắt những ý, từ chính để kịp thời hiểu nội dung câu nói.

Là một chính khách nhưng Chủ tịch Fidel thực sự là người bạn thân thiết của nhân dân Việt Nam . Cảm nhận riêng của ông về Chủ tịch Fidel Castro, thưa ông?

Trong tâm khảm tôi, Chủ tịch Fidel Castro là một vĩ nhân của thế giới. Fidel không chỉ là Lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Cuba, người bạn lớn, rất thân thiết của Việt Nam mà còn là nhà cách mạng, chiến sỹ quốc tế kiệt xuất, uyên bác, hào sảng. Ông cũng là người rất nhân hậu, giản dị và quần chúng. Điều này đã được minh chứng rất rõ trong tình hữu nghị, sự ủng hộ, tình đoàn kết quốc tế hết sức trong sáng, khảng khái của ông và Cuba đối với Việt Nam cũng như nhiều dân tộc anh em khác ở châu Phi và Mỹ La tinh.

Trân trọng cảm ơn ông!

Anh Đức – Thanh Xuân (thực hiện)